Enkele weken geleden belandde ik na de Vredefeesten op het terras van café 't Hemelrijk. Voor ik het wist, raakte ik er met een plaatselijke humanist in een boeiend filosofisch gesprek over geloof en ongeloof. Dat gesprek ging meteen over de inhoud, onverbloemd, maar respectvol, en met kritisch oog voor onze eigen tradities, instituties en gemeenschappen. Het deed ons beiden deugd, en we bedankten elkaar een dag nadien nog eens per e-mail.
Een paar dagen later zond Canvas de eerste aflevering van Godvergeten uit, met beklijvende getuigenissen over seksueel misbruik in de kerk. Dat misbruik beroert en beklijft. Terecht, want het is afschuwelijk. Dat het door geestelijken gebeurde, maakt het symbolisch nog zwaarder; dat de kerk erg lang erover deed om adequaat erop te reageren, idem. En er is nog een lange weg te gaan. Daarover deelde ik eerder op Facebook het scherpe opiniestuk van Emmanuel Van Lierde.
Intussen worden mensen naar aanleiding van die tv-reeks hier en daar opgeroepen zich te laten schrappen uit het doopregister. In Sint-Niklaas organiseert met name de uitbater van 't Hemelrijk, gemeenteraadslid Steve Vonck (Vooruit), komende zondag in zijn café een symbolische actie waarbij hij stadsgenoten praktisch ondersteunt om zich uit het doopregister te laten schrappen. „Het is in geen geval de bedoeling om gelovige mensen te viseren. Alleen lijkt het ons noodzakelijk dat mensen de mogelijkheid krijgen om de vaak ongekozen betrokkenheid met religie te verbreken”, zegt hij daarover in HLN.
Dat is een interessante gedachte. Twee overwegingen.
Ongevraagd lid van ‘de katholieke club’?
De vraag of het wel zinvol en wenselijk is om onmondige kinderen, die zelf nog geen keuzes kunnen maken, te dopen is zeker niet idioot: ze is eeuwenoud en is een twistpunt tussen christenen onderling. Zo is het in protestantse middens vaak de regel dat iemand pas geldig gedoopt kan worden op diens eigen vraag, soms zelfs enkel wanneer die zich daar uitdrukkelijk door Gods Geest toe bewogen voelt.
Bij ons in de parochie merken we dat er ook wel wat ouders zijn die hun kind pas op zes of zeven jaar zelf laten kiezen of ze willen gedoopt worden, om kort daarna hun eerste communie te kunnen ontvangen. Zeven jaar is nog steeds erg jong en je kunt je afvragen of een kind van die leeftijd al in staat is om zo’n weloverwogen keuze te maken. Uitgesloten is het zeker niet. Toen we met de parochie eens op christelijke verzustering waren in onze zusterstad Abingdon zei een baptistische dominee ons dat de leeftijd van de mensen die hem om het doopsel vroegen varieerde van 8 tot 88 jaar.
In de meeste gevallen zijn het echter nog steeds de ouders die ervoor kiezen om hun baby, peuter of kleuter boven de doopvont te houden. In gesprekken met die mensen hoor je vaak dat zij door hun keuze voor het doopsel een weg willen openen voor hun kind. Bijna elke keer zeggen ze erbij dat ze hun kind later zelf de vrije keuze willen laten om die weg al dan niet verder te bewandelen.
Die mensen ervaren dus geen tegenstrijdigheid tussen hun keuze voor het kinderdoopsel en de latere vrije keuze van hun kind.
Je kunt zelfs zeggen dat die ouders het doopsel zien als een soort cadeau dat ze hun kind doen. Als ouders zoeken ze tastend naar een houvast voor de waarden die ze willen meegeven aan hun kind en die houvast vinden ze in de traditie waarin ze zelf door hun ouders werden binnengebracht. In die traditie valt veel te ontdekken.
Diaken Rob Allaert uit Duffel, met wie ik afgelopen weekend op een congres over kerkvernieuwing in Hannover was, zegt het zo: „In plaats van het aanvechten van je kinderdoop; in plaats van het gebeuren te beschouwen als een opgedrongen lidmaatschap in een systeem van vergane glorie, is het beter de verborgen waarde van dit mystieke geschenk te ontdekken.
Plooi de grauwe verpakking open van een cadeau dat je tot op heden niet hebt uitgepakt en dat je niet kon waarderen omdat niemand je de meest oorspronkelijke betekenis van het doopsel heeft voorgehouden.”
Een interessant perspectief.
Waar was God dan?
Nu we toch bezig zijn over ‘mystiek’, nog één ander punt: God.
Als ik zelf in de kerk blijf, dan is het omdat ik moet erkennen, ondanks alles, gelovig te zijn en te blijven. Dan stelt zich wel de vraag: wie is God eigenlijk dat Hij dit allemaal heeft laten gebeuren, en nog wel in ‘eigen huis’? Dat is een vraag die in elke generatie opnieuw opduikt. Het is immers geen verstandelijke vraag die je voor eens en altijd kunt beantwoorden, maar een levensvraag die raakt aan ons wezen.
Wat het antwoord ook moge zijn, vast staat dat God ‘geen gemakkelijke mens’ is. Sommigen verwijten Hem dat Hij bestaat, anderen dat Hij het (volgens hen) niet doet.
Hoe dan ook, de suikerzoete Jezus en God die mijn generatie in menige catechese werd aangepraat, houdt niet lang stand in de werkelijkheid waarin we leven.
Of het nu binnen of buiten de kerk is, in de donkere middeleeuwen of in het verlichte heden: God zorgt niet ervoor dat ons geen onheil overkomt. Sterker nog: het christendom werd geboren uit de afschuwelijke kruisdood van Jezus, schijnbaar één en al mislukking.
Gelukkig blijkt dat er achter of onder die kinderlijke godsbeelden uit de tijd van onze plechtige communie - sorry, van ons heilig vormsel - nog ruimte is voor iets anders, voor een ander godsbeeld of een andere godsbeleving. Momenteel lees ik het boek Prière de ne pas abuser van de Franse jezuïet Patrick C. Goujon. Na jaren van chronische pijnen, schijnbaar zonder fysieke oorzaak, kwam het misbruik door een priester waarvan hij als kind het slachtoffer was, plots weer naar boven. Dat besef plaatste zijn eigen keuze voor het priesterschap en voor het religieuze leven even op losse schroeven.
Uiteindelijk koos hij ervoor om jezuïet te blijven, want hij besefte hoezeer God hem de hele tijd nabij gebleven was: geen God die het lijden afweert, maar een God die ons in het lijden nabij blijft.
In dit filmpje vertelt hij daarover kort iets.
Met deze paar gedachten zijn natuurlijk niet al m’n eigen vragen opgelost. Ook u moet maar zien wat deze overwegingen in uw binnenste teweegbrengen. De kerk erkent zelf dat geloof iets is dat je gegeven wordt, dat je het niet zomaar kunt afdwingen (en ongeloof wellicht evenmin). Ook gelovigen gaan door periodes van ongeloof, twijfel en worsteling. Het concreet leren kennen van die rauwe werkelijkheid van het misbruik in de kerk draagt daartoe bij. Van een kerkjurist leerde ik dat dat niet hoeft te betekenen dat je weg moet gaan of je moet laten schrappen van de ledenlijst. Immers, op zondag in de kerk belijden we niet mijn geloof, maar ons geloof. Kortom, je mag je in je twijfel en worsteling gedragen weten door een gemeenschap (al bestaat die allerminst uit volmaakte mensen).
Voor wie wel in eer en geweten kiest om zich uit het doopregister te laten schrappen en de kerk te verlaten heb ik niettemin begrip en eerbied. Hopelijk blijven we als mens daarna toch in dialoog, want zoals in het doopsel wordt uitgedrukt: mens-zijn is met elkaar verbonden zijn, al te vaak nog ten kwade, maar allereerst ten goede. Vrede en alle goeds.
Deze overweging werd door Christof Bouweraerts ten persoonlijken titel geschreven en met medeweten van de parochieploeg gepubliceerd op deze website.
