O.L.Vr. - Het nieuwe glasraam

Het nieuwe glasraam in de Onze-Lieve-Vrouwkerk
Christine Vanoppen: ”Deze keer kan ik zelf zeggen dat het heel goed is!”.

Droomhuis
Onze gemeente is groter dan je denkt! Christine Vanoppen, die het nieuwe glasraam voor onze kerk ontworpen heeft, woont in Bonheiden. Als je op de Oude Baan het bord voorbij bent dat Peulis aankondigt, zodat je denkt dat je al in Putte bent… dan staat het huis van Christine toch nog op Bonheiden! Heel verwarrend… Afkomstig van het Limburgse Heusden-Zolder, vindt ze heel wat overeenkomsten tussen haar geboortedorp en onze gemeente. Niet enkel het groen… zelfs de aannemer die indertijd de kerk gebouwd heeft, blijkt dezelfde te zijn! Via haar goeie vriend Les Nossent, die directeur was van het glasatelier in Temse waar Christine les gaf, kwam ze in contact met Bonheiden. Op zoek naar een huis met ruimte voor een galerij en een atelier vond ze haar droomhuis: de studio in de Harentstraat, waar heel wat tv opnames gebeurd zijn. Toen ze door omstandigheden moest verhuizen, kwam ze in de Oude Baan terecht… van een heel groot atelier naar een heel klein, maar haar kinderen waren dol op de grote tuin!

Glas is sterk!
Van kleins af voelde Christine zich aangetrokken door kunst en creativiteit: via het jeugdatelier in Heusden-Zolder belandde ze op de kunsthumaniora in Hasselt en de academie van Antwerpen waar ze koos voor “monumentale kunsten” (wandschilderingen en glasramen) omdat het integreren van kunst in architectuur haar heel erg boeit. Haar lesopdracht in het glasatelier in Temse bracht mee dat ze workshops volgde in glasblazen en zeefdruk op glas, om andere technieken te verkennen. “Glas is een heel sterk medium omdat het licht vangt… geen enkel ander materiaal heeft zoveel te bieden! Door het licht toont het glas voortdurend andere mogelijkheden, afhankelijk van het uur van de dag. Je hebt er telkens een ander gevoel bij!”

Succesjaar
De voorbije jaren kreeg Christine al een aantal opdrachten om glasramen te verwezenlijken in een publieke ruimte: vooral in rusthuizen (Sint-Angela en ‘De Pauw’ in Onze-Lieve-Vrouw Waver, ‘Eksterveld’ in Bonheiden). Ook het bezinningshuis ‘Zevenbergen’ in Ranst en het jongenstehuis in Vremde deden op haar beroep. 2014 was een succesjaar want behalve de opdracht voor een nieuw glasraam in Bonheiden, won ze ook de wedstrijd om glasramen te ontwerpen voor een splinternieuw woon- en zorgcentrum in Dendermonde. Ze is overigens nog met enkele projecten bezig: een schuifraam voor een bureel en een glazen koepel in een oud herenhuis.

De ondergaande zon
"Hoe ze de opdracht voor de Onze-Lieve-Vrouw kerk aangepakt heeft?”, willen we graag weten. “Ik ben verschillende keren in de kerk geweest omdat de ruimte waar het glasraam een plaats moet krijgen heel belangrijk is. De glasramen op het koor troffen mij heel erg met hun zilvergeel en rode ‘plaqué’ … dat komt heel licht en fris over! Toen wist ik meteen dat er veel rood in mijn ontwerp zou zitten! De opdracht die de kerkraad van Bonheiden meegegeven heeft aan de deelnemende kunstenaars vroeg om aandacht te hebben voor de ondergaande zon in de westgevel en ook een verband te leggen met het naar buiten gaan achter een kist of urne, waarbij er kan opgekeken worden naar het glasraam dat  verwijst naar wat er voor ons komt als de zon is ondergegaan over ons leven.”

Het einde van het begin
Een grafschrift voor een jongen die uit het leven gestapt is, gaf Christine handenvol inspiratie om het glasraam voor onze kerk te ontwerpen:

“Ik staarde omhoog
een lichtblauwe hemel
gemengd met slierten
oranje en rood
een diep rode bol
omgeven door een oranje gloed
enorm en onwerkelijk dichtbij
de dag was voorbij
maar er was meer
ik zag
het einde van het begin
het begin van het eindeloze”

Beweging
“In het glasraam heb ik de beweging naar boven willen uitdrukken, het meegezogen worden naar een andere dimensie: het gevoel dat er nog meer is na dit leven! Zoals in al mijn glasramen zit er veel beweging in… in de grafische uitwerking heb ik een sterke gelaagdheid gelegd waardoor het om zo te zeggen een driedimensionaal effect krijgt!” 

Betekenis geven
“Ik wil het glasraam graag opdragen aan  de jongen voor wie het grafschrift gemaakt is en aan mevrouw Maria Vanhalle die het door haar schenking heeft mogelijk gemaakt. Via dit glaskunstwerk leven mensen die er niet meer zijn een stukje verder, dat vind ik heel bijzonder! Wie naar het glasraam kijkt zal er een betekenis aan geven vanuit het eigen gevoel… ik hoef het niet in te vullen voor hen! Ik hoop dat veel mensen er zullen kunnen van genieten en zich erin kunnen vinden. Het glasraam geeft zijn betekenis niet in één keer prijs… door er regelmatig naar te kijken, zullen mensen er iedere keer weer heel andere dingen in ontdekken!”

Positieve reacties
“Ik heb alvast heel veel positieve reacties gekregen op het ontwerp. Mijnheer Peters van de ‘glasmalerei’ in Paderborn was er heel enthousiast over… als mensen die al zo lang in het vak zitten zo reageren, dat raakt me wel! ‘Inspirerend, fris en diepzinnig’, noemde iemand het! Van natuur ben ik erg kritisch voor mijn eigen werk, maar deze keer kan ik zelf zeggen dat het heel goed is! De kracht en de energie die het glasraam uitstraalt zal zijn werk doen en een mooie tegenpool vormen m.b.t. andere plekken in de kerk die de aandacht trekken.”

Met dank aan Maria Vanhalle…       

Moderne mecenas
In gans Europa zijn kunstwerken bewaard gebleven in kerken en musea die een onschatbare waarde hebben. In veel gevallen zijn die kunstwerken het resultaat van ‘mecenaat’: vermogende mensen die tijdens hun leven of bij hun overlijden hun ‘fortuin’ geheel of gedeeltelijk bestemmen om een kunstwerk te maken. Op die manier blijft hun naam ook voor altijd verbonden aan dat kunstwerk.

Maria Vanhalle (°Weerde 2.9.1924 - +Zandhoven 5.3.2012) is wat de Onze-Lieve-Vrouw kerk betreft een moderne ‘mecenas’. Bij testament heeft ze een legaat overgemaakt aan de kerkraad met de bedoeling een nieuw brandglasraam te plaatsen boven de hoofdingang.

Van porselein
Maria is getrouwd met architect Emiel Nauwelaerts toen hij al weduwnaar was. Ze hebben samen in de Esdoornlaan gewoond. Na het overlijden van Miel is Maria in een appartement gaan wonen; later is ze verhuisd naar de Muizensteenweg, in het huis dat Miel eerder bewoond had met zijn eerste vrouw. Maria was een teergevoelige persoon, een vrouw van porselein, bang om iemand pijn te doen, eeuwig voorzichtig… Gedurende lange jaren was Leonieke Van Kerckhoven haar trouwe steun en toeverlaat, haar bindteken met de buitenwereld. Na een val in haar huis werd ze opgenomen in het Imeldaziekenhuis, vanwaar ze voor revalidatie naar Hooidonk in Zandhoven gebracht werd. Daar is Maria onverwacht overleden, twee en een half jaar geleden.

Sterker dan de dood
Tijdens de homilie in haar uitvaart hebben we ons geloof dat het leven sterker is dan de dood als volgt verwoord: “Vreugde en verdriet grenzen altijd aan elkander, zoals liefde aan eenzaamheid grenst, zoals licht en schaduw bij elkander horen. In het huis van mijn Vader zijn veel kamers, heeft Jezus ons uitgelegd: vreugde en verdriet, leven en dood, liefde en eenzaamheid, licht en schaduw… allemaal vinden ze er onderdak. In die Werkelijkheid zal Maria zich voorgoed geborgen voelen.”

De zon achterna
De opgave die de kerkraad gegeven heeft bij het ontwerp van het nieuwe glasraam sluit hier bij aan. In het Westen gaat de zon iedere dag onder, maar dat ondergaan is nooit definitief!  In het kerkgebouw verwijst de westkant naar de dood… maar niet zonder hoop want zoals de zon iedere morgen weer ‘verrijst’, zal ook de gestorven mens opstaan tot leven in het licht van God. Dit besef heeft de glaskunstenaar willen uitdrukken in haar werk… Vanaf 12 oktober krijgen we het te zien!

Op bezoek bij ‘Glasmalerei Peters’ in Paderborn
Legaat
De kerkraad van de Onze-Lieve-Vrouw parochie heeft een legaat ontvangen vanwege Maria Vanhalle, waarbij uitdrukkelijk bepaald was om de geldsom verbonden aan dit legaat te gebruiken voor de plaatsing van een nieuw glasraam boven de hoofdingang van de kerk. Er werd een beroep gedaan op Mevrouw Manderynck (van het ‘Agentschap Onroerend Erfgoed’) en ‘Design Vlaanderen’ (Vlaamse Gemeenschap) om ons bij te staan... Vier kunstenaars werden aangezocht om een ontwerp in te dienen. Begin maart hebben ze alle vier hun ontwerp voorgesteld… De leden van de kerkraad moesten kiezen aan welke kunstenaar de opdracht zou toevertrouwd worden. Twee dagen later viel de beslissing: het voorstel van Christine Vanoppen (die in de Oude Baan woont… al heeft dat helemaal niet meegespeeld bij de beslissing!) werd uitgekozen! In haar voorstel was bepaald dat de ‘Glasmalerei Peters’ in Paderborn (Duitsland) het glasraam zou maken en plaatsen.

De firma Peters
Op uitnodiging van ‘Glasmalerei Peters’ is een afvaardiging van de kerkraad op maandag 15 en dinsdag 16 september op bezoek geweest in Paderborn. We werden er goed ontvangen! De firma Peters werd opgericht in 1912 en vierde twee jaar geleden haar honderdjarig bestaan. Het is een familiebedrijf met wereldfaam! De grootvader van de huidige zaakvoerder is begonnen met een brandglasatelier. Ondertussen is ook de vierde generatie Peters helemaal ingewerkt zodat de voortzetting van de familietraditie gegarandeerd is. Het viel ons op dat de firma overwegend jonge werknemers telt en dat er een heel goeie werksfeer heerst. Ook de vriendelijkheid en de gastvrijheid van de familie Peters waren een aangename verrassing voor de bezoekers uit Bonheiden.

‘Stoffenwinkel’
We werden allereerst ontvangen in de kantoren van de firma, waar we een lekkere kop tomatensoep aangeboden kregen. En of het smaakte na de lange autorit (bijna 400 km)… Paderborn ligt in de deelstaat Nord-Rhein-Westfalen, voorbij Dortmund (in de streek waar indertijd heel wat Belgische soldaten gekazerneerd waren: Soest, Siegen, Kassel… liggen in de buurt). De kantoren van de firma Peters kun je vergelijken met een stoffenwinkel waar stalen getoond worden zodat de klanten kunnen kiezen… Het ‘propere’ deel van het werk om een nieuw brandglasraam te maken gebeurt hier: het ontwerp wordt er op ware grootte uitgetekend. Met een ‘zielschaar’ wordt in het tekenpapier weggeknipt waar achteraf het lood aangebracht wordt om de verschillende glaspanelen met elkaar te verbinden.

Het nieuwe atelier
Ook de restauratie van oude glasramen gebeurt in dit gedeelte van het bedrijf. Momenteel zijn ze er ook bezig met het restaureren van de brandglasramen uit de kerk van Hakendover, terwijl ook het glaswerk van het Afrikamuseum in Tervuren op het orderboekje van de komende weken staat… Omdat de firma uit zijn voegen groeide werd een eind buiten Paderborn een oude hoeve aangekocht. Daar was veel plaats om glas te stockeren en een nieuw atelier te bouwen. Het nieuwe glasraam voor onze kerk is in dat atelier gemaakt… We waren natuurlijk heel benieuwd om het te kunnen zien, maar onze nieuwsgierigheid werd vakkundig op de proef gesteld. Eerst konden we kennismaken met het productieproces van een brandglasraam…

Productieproces
De gedetailleerde ontwerptekening wordt op glas aangebracht. Sommige delen worden ‘mat’ gemaakt door ze te zandstralen, andere worden geschilderd. In een bad met fluorwaterstofzuur (een uiterst gevaarlijk goedje!) worden de kleuren gefixeerd vooraleer het glasraam in de oven gebakken wordt aan een temperatuur van vele honderden graden… In vorige eeuwen konden slechts kleine glasoppervlakken gebakken worden, waardoor veel lood nodig was om al die kleine stukjes glas met elkaar te verbinden. In moderne ovens kunnen heel grote glasoppervlakken gebakken worden. De bezoekers uit Bonheiden waren onder de indruk van het vakmanschap van de ambachtsmannen en –vrouwen die in het atelier Peters werkzaam zijn. Er moet heel nauwgezet gewerkt worden en het is ook niet zonder gevaar (loodvergiftiging en brandwonden tot op het bot door het fluorwaterstofzuur zijn risico’s waarmee ze rekening moeten houden!).

Van heel dichtbij…
Om het ontwerp van het kunstglasraam dat Christine Vanoppen voor onze kerk getekend heeft te kunnen verwezenlijken moest de firma Peters de nieuwste productietechnieken inschakelen… Het wordt een behoorlijk innoverend en spraakmakend glasraam! Voor de leden van de kerkraad was het een hele eer om het glasraam van dichtbij te kunnen bewonderen… Van zo dichtbij kunnen we het zelfs niet meer zien eens het geplaatst is!

Stadsbezoek
Op de tweede dag van ons bezoek werden we door Frau Inge Peters, de echtgenote van de zaakvoerder, rondgeleid in Paderborn. We hadden geluk dat het schitterend nazomerweer was! De ganse voormiddag stapten we langs kerken en monumenten, waarbij we vooral bleven stilstaan bij glaswerk dat door het atelier Peters verwezenlijkt werd. Omdat Paderborn na de tweede wereldoorlog bijna volledig verwoest was, was er veel glaswerk te herstellen… Onze gids toonde ons met grote fierheid hoe kerken en openbare gebouwen door het vakmanschap van hun ‘glasmalerei’ verfraaid werden. In de eeuwenoude Bartholomeüskapel, vlakbij de Dom, konden een paar leden van de kerkraad hun stemmen laten galmen en de heldere akoestiek testen.

Onthulling
Tevreden keerden we na de middag huiswaarts… We hadden nog een lange tocht voor de boeg en ’s avonds was het al repetitie van het zangkoor voor de ene en vergadering voor een ander. Zonder dat we het met elkaar afgesproken hadden, kwamen we elkaar onderweg onverwacht (zoals de eerste dag) opnieuw tegen toen we een stukje gingen eten.