“Calvarie met Maria Magdalena” gerestaureerd
Als laatste fase van de restauratie van de noordbeuk werd het schilderij “Calvarie met Maria Magdalena” terug op zijn plaats gehangen naast het gerestaureerde Maria-altaar. Het is een olieverfschilderij op 6 eikenhouten panelen, met grootte van 106 x 145 cm zonder kader. Tijdens de restauratie werden er verschillende ontdekkingen gedaan. Bij het uitnemen van de panelen uit het kader, werd op de achterkant van het schilderij de naam van de schilder Petrus Cloets (of Claets) en het jaartal 1612 gevonden. Spijtig genoeg hebben we niets kunnen terug vinden over deze schilder. Indien er iemand toch iets zou vinden over deze persoon is alle informatie welkom.
Bij het verwijderen van de oude vernislagen en retouches van een vorige restauratie, werd vastgesteld dat bepaalde gedeelten van het schilderij overschilderd werden. Deze overschilderingen, die zonder respect voor het origineel ontwerp aangebracht werden, zijn nu verwijderd, waardoor het visuele aspect van het schilderij sterk veranderd is. Onder het berglandschap zijn details van een stad tevoorschijn gekomen en op de lege weg naast het kruis zijn er nu personages en een ruiter te zien. Alhoewel over deze schilder niets terug te vinden is, getuigt het schilderij toch van een hoge kwaliteit met scherpe detaillering en fijne nuances in de penseelvoering. Door het verwijderen van de verschillende vernislagen en de restauratie van het schilderij is het bruine waas over het schilderij volledig verdwenen waardoor de details veel duidelijker en de kleuren helderder tot uiting komen.
Als volgende stap bij de restauratie van het interieur, zal eerst een voorstudie van de dakconstructie van de zuidbeuk gemaakt worden. We willen vermijden dat we opnieuw met onverwachte stabiliteitsproblemen geconfronteerd worden. Eerst nadat de eventueel nodige werken zouden afgewerkt zijn, kan er een nieuw restauratiedossier bij het Agentschap Onroerend Erfgoed voorgelegd worden. Zo kunnen we vermijden dat ons budget binnen dit dossier, niet opnieuw door ongekende problemen beperkt wordt.
Johan De Soete, Voorzitter Kerkraad St. Anna-Stene
Voorlopige oplevering restauratie noordbeuk St.-Annakerk op 8/11/2023
Na de restauratie van het orgel in 2013 was het een tijdje stil rond het restauratiedossier van het interieur van de St.-Annakerk in Stene. Sedert 2020 werden er echter verscheidene werken uitgevoerd. Er werd een volledig nieuw verwarmingssysteem geïnstalleerd waarbij een grafsteen van een ridder uit de 14de eeuw ontdekt werd. Deze werd onthuld in 2021. Vorig jaar werden dan de brandglazen in de eerste fase van het restauratiedossier afgewerkt. Nu zijn we verheugd dat de tweede fase van de restauratie, met name de noordbeuk, ook beëindigd is. Voor de tweede maal werd beroep gedaan op de firma Renotec uit Geel om deze werken uit te voeren. We mogen fier zijn op het uiteindelijke resultaat.
Deze restauratie is echter niet zonder hindernissen verlopen. Reeds kort na aanvang van de werken bleek bij afname van de restanten van de oude kroonlijsten, dat het dak en gewelf in veel slechtere staat waren dan vermoed. Een restauratie van het interieur zonder de achterliggende constructie te verstevigen en stabiliseren was niet verantwoord. Om de stabiliteit en de toekomst van het gebouw te garanderen en de extra kosten binnen het geraamde budget te houden, werden een aantal minder dringende interieurwerken, waaronder de lambrisering en biechtstoel, uitgesteld naar een volgende fase. Een deel van het voorziene budget is dus gebruikt voor werken aan de dakconstructie die niet zichtbaar zijn. Na een grondig onderzoek van de staat van het hout en een stabiliteitsstudie, werden stabiliserende verstevigingen aangebracht en werd alle houtwerk voorzien van een volledige beschermende behandeling. Bij deze gaat ook onze dank naar het Agentschap Onroerend Erfgoed voor hun begrip en snelle toestemming voor verdere uitvoering van de werken.
De kroonlijsten, die jaren geleden reeds verwijderd werden wegens valgevaar, werden volledig volgens het oorspronkelijk profiel nagemaakt en opnieuw aangebracht. Alle barsten, scheuren en beschadigingen in het pleisterwerk werden hersteld en gefixeerd en ook beschadigde tegels in de vloer werden vervangen. Voor de muren en plafonds werd een warme kleur gekozen waarbij alle ornamenten door de witte kleur geaccentueerd worden.
Het Maria-altaar is een houten geschilderd en verguld portiekaltaar dat, volgens het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatronium, dateert uit de 1ste helft van de 19de eeuw. Het is omgetoverd van een monochroom meubel naar een kleurrijk schouwspel waar alle details ten volle tot uiting komen. De structuurverf werd geduldig, met behulp van een scalpel, volledig verwijderd. De kleuren en marmereffecten werden niet zomaar gekozen, maar zijn gereconstrueerd na een uitgebreid kleuronderzoek, dat uitgevoerd werd om zoveel mogelijk te weten te komen over de oorspronkelijke en latere afwerkingslagen. Het aantal lagen dat teruggevonden werd, verschilt soms sterk van plaats tot plaats, variërend van 1 tot 6 verflagen. De delen waar bronzine of vergulding teruggevonden werd, zijn herverguld met bladgoud. De vergulde delen vormen samen met de wat donkerdere delen van het altaar een evenwichtig beeld.
In de nis bovenaan het altaar bevindt zich een houten beeld van Sint-Anna-ten-Drieën dat ook volledig gerestaureerd werd, aangezien het in zeer slechte staat was. Het is ongeveer 75 cm hoog en lag 12 jaar in een kast te wachten op restauratie. Het centrale schilderij op het altaar toont de opvoeding van Maria en dateert uit de tweede helft van de 18de eeuw. Het werd volledig gereinigd waardoor de kleuren weer volop schitteren. De kleuren in het schilderij zijn ook de kleuren die deel uitmaken van het altaar. Het rood van de mantel bijvoorbeeld, is ook terug te vinden in de rode gemarbreerde achtergrond van het Lam Gods onder de altaartafel. De stralen uit de wolken in het schilderij worden eveneens herhaald onderaan het altaar rond het Lam Gods.
Naast de restauratie van deze noordbeuk werden ook de dubbele portaalpoort en het portaal zelf met toegang tot het doksaal volledig hersteld en herschilderd. Vooral de ingangspoort was onderaan in zeer slechte staat en dringend aan herstel toe.
We willen hierbij nog eens onze sterke dank betuigen voor de goede samenwerking met de architecten, Renotec en onderaannemers alsook het Agentschap Onroerend Erfgoed. Deze samenwerking heeft uiteindelijk geleid tot een prachtig eindresultaat.
Johan De Soete
Voorzitter kerkraad St.-Anna Stene
Een tip van de sluier
Vorige week zijn de stellingen in de St.-Annakerk in Stene verwijderd. Het is nu al goed duidelijk hoe de noordbeuk er na de restauratie zal uitzien. De laatste werken zijn nu nog herstellingen aan de vloer. Het duurt dan nog wel even vooraleer deze zal uitgedroogd zijn en kan betreden worden. Woensdag 8 november wordt de noordbeuk officieel geopend.
Werken St.-Annakerk (update 30 Augustus 2023)
De werken in de St.-Annakerk lopen ten einde. De schilders zijn bezig in het portaal en in de zijbeuk. Tegelijk wordt op dit moment het Onze-Lieve-Vrouwaltaar gerestaureerd. Na de afbraak van de stellingen volgt de herstelling van de natuurstenen vloer. Eind september zijn de werken volledig klaar en kunnen we het resultaat bewonderen.
Stand van zaken eind juni 2023
De werken werden aangevat op 11 januari, maar al snel bleek bij afname van de oude kroonlijsten, dat de achterliggende structuur van dak en gewelf in veel slechtere staat waren dan vermoed. Tijdens een vroegere restauratiefase van de dakwerken, werd de dakstructuur enigszins verstevigd en beschermd tegen toekomstige waterschade, maar op termijn was dit toch niet voldoende om te voorkomen dat houtworm hier en daar verder woekerde. Komt daarbij dat tijdens de restauratie van 1846, waarbij neo-Lodewijk XVI-stucwerk werd aangebracht, de gotische moerbalken van de dakstructuur werden afgezaagd en slechts gedeeltelijk vervangen werden door veel fijnere en een kleiner aantal metalen trekankers. Daarom werd getwijfeld of de stabiliteit van deze verzwakte constructie nog veel langer gegarandeerd kon worden. Een restauratie van het interieur uitvoeren zonder de achterliggende constructie te verstevigen en stabiliseren, was niet te verantwoorden. Er werd daarom een grondige studie uitgevoerd door een gespecialiseerde firma van houtbehandeling en een ingenieursbureau gespecialiseerd in stabiliteit.
Om de extra kosten binnen het geraamde budget te houden, werd voorgesteld een aantal minder dringende interieurwerken uit te stellen naar een volgende fase en nu eerst voorrang te geven aan de dringend uit te voeren constructieve ingrepen, zodat de stabiliteit en de toekomst van het gebouw gegarandeerd kan worden. De uitgestelde werken betreffen de werken in de doopkapel, de nis met Mariabeeld tussen noordbeuk en middenbeuk, de werken aan zuilen en fries onder het doksaal en de lambrisering en biechtstoel in de noordbeuk. Voor deze laatste zijn geen stellingen nodig en kunnen later uitgevoerd worden.
Zolang we de toestemming van het Agentschap Onroerend Erfgoed niet ontvangen hadden en de stabiliteit van de dakconstructie niet gegarandeerd was, kon er ook niet verder gewerkt worden aan de restauratie. De werken hebben dan ook stil gelegen tot begin juni. Wel konden bepaalde restauratiewerken in het atelier uitgevoerd worden. Ondertussen wordt er wel weer volop gewerkt aan de versteviging van de dakconstructie die ook een volledige beschermende behandeling zal krijgen. Verder werden ook nieuwe houten kroonlijsten geplaatst en zal ook het pleisterwerk hersteld en schilderklaar gemaakt worden. Tijdens het bouwverlof werken onderaannemers verder, waardoor de vertraging gedeeltelijk kan ingehaald worden en het einde van de, spijtig genoeg onvolledige, restauratie van de noordbeuk gepland is voor eind september.
Johan De Soete, Voorzitter kerkraad
Restauratie zijbeuk kerk Stene
Sedert enkele dagen is de zijbeuk die gerestaureerd wordt in de kerk van Stene volledig afgesloten. De bedoeling is om het stof zoveel mogelijk tegen te houden. Ben je nieuwsgierig naar wat er zich achter de afscherming afspeelt? Onze fotograaf zal regelmatig een kiekje nemen. Zo ging hij al even op ontdekking en stelde vast dat, zoals je op de foto ziet, de zijbeuk momenteel vol stellingen staat.
Restauratie Noordbeuk kerk Stene
Deze werken zijn de tweede fase in het project van de volledige restauratie van het interieur van de Sint-Annakerk in Stene. Als eerste fase werden de brandglasramen mooi gerestaureerd en eind april vorig jaar opgeleverd.
Voor de tweede fase worden de volledige noordbeuk, het portaal en de doopkapel aangepakt. Dit dossier werd eind 2021 ter goedkeuring voorgelegd bij het "Agentschap Onroerend Erfgoed Vlaanderen". Aangezien het kerkgebouw beschermd werd bij Besluit Vlaamse Executieve van 9 maart 1983, moeten alle werken goedkeuring krijgen van dit agentschap. Op 22 april ontvingen wij deze goedkeuring na ministerieel besluit tot toekenning van een erfgoedpremie, ondertekend door minister Diependaele. Na openbare aanbesteding, werd in september beslist om de werken te laten uitvoeren door de firma Renotec nv uit Geel, dezelfde firma die ook de restauratie van de brandglasramen uitgevoerd heeft.
Voor de veiligheid wordt de hele noordbeuk volledig afgesloten met een folie om de rest van de kerk ook tegen stof te beschermen. Tijdens de werken blijft de kerk altijd toegankelijk met uitzondering van 10 werkdagen (2 weken) wanneer het portaal onder handen genomen wordt. Om veiligheidsredenen wordt de kerk dan afgesloten voor alle publiek.
De belangrijkste werken die zullen uitgevoerd worden:
- Vernieuwen van de kroonlijsten met plastisch herstel van de ornamenten en herstel van barsten en scheuren.
- Plaatselijk herstel van de natuurstenen vloeren.
- Restauratie O.L.V.-altaar samen met de nis met de staakpop van Onze-Lieve-Vrouw met kindje Jezus. Volgens de fototheek van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatronium dateert het Onze-Lieve-Vrouwaltaar van de eerste helft van de 19de eeuw. Het altaar krijgt een volledig nieuwe kleurzetting gebaseerd op teruggevonden oudere verflagen.
- Schrijnwerk: herstel of vervanging van de lambrisering, biechtstoel, trap naar het doksaal en de deur van de stookplaats.
- In het portaal wordt de niet-dienstdoende dubbele deur gesupprimeerd, de portaaldeur (binnen en buiten) hersteld en herschilderd.
- Van het doksaal wordt de balustrade, daterend van 1846, gereinigd samen met de
zuilen en sokkels die een plastische herstelling en reconstructie gebaseerd op onderliggende afwerkingslagen zullen krijgen.
- Reiniging en plastisch herstel van de doopvont en smeedijzeren hekwerk.
- Restauratie schilderijen en beelden.
- Alle elektrische leidingen worden gesaneerd en waar mogelijk ook ingewerkt.
- Alle muren, plafonds en decoratie worden herschilderd.
De werken starten op 11 januari en de vermoedelijke duur zal ongeveer 180 werkdagen bedragen. Dat betekent dat de werken duren tot september. Ondertussen wordt momenteel al de laatste hand gelegd aan het dossier voor de derde fase waarbij de zuidbeuk zal gerestaureerd worden.
Johan De Soete, Voorzitter kerkraad
