Ken je dat? Iemand begint een mop of een verhaal te vertellen en je zegt bij jezelf: “Ah ja, dat ken ik al.” en je luistert helemaal niet meer naar wat die persoon aan het vertellen is. Dat is soms jammer, want misschien is dit wel een speciale versie met een bijzondere wending of misschien is het zelfs een compleet ander verhaal …
Dit had ik een beetje voor bij de voorbereiding van deze preek. Ik las de schriftlezingen van vandaag en dacht: “Ah ja, de parabel van de barmhartige Samaritaan. Die ken ik.” Maar bij het lezen van de commentaren op de lezingen van deze zondag, kwam ik tot de conclusie dat er een opmerkelijke twist in die parabel zit. En het is – uiteraard – niemand minder dan Jezus zelf die voor deze plotwending zorgt.
Want op de vraag “Wie is mijn naaste?” verwachtte de wetsgeleerde een objectief antwoord zoals: je naaste is de man die in handen van rovers is gevallen of je naaste is de persoon die in nood is. Maar neen, Jezus verlegt het perspectief en antwoordt (voor de tweede keer) met een tegenvraag, nl.: “wie is de naaste van de man die in handen van rovers is gevallen?” De wetsgeleerde wordt tot nadenken, tot een perspectiefwissel aangezet en kan niet anders dan antwoorden: “die hem barmhartigheid getoond heeft” …
Jezus geeft dus het woord ‘naaste’ een diepere en meer subjectieve betekenis. Hij houdt ons bij wijze van spreken een spiegel voor om aan ons te vragen: “En jullie, van wie willen jullie de naaste worden?” De kernvraag voor Jezus is niet wie wij zien als naaste, maar of wij bereid zijn naaste te worden. Naaste worden betekent dat we ons door de ander tot naaste laten roepen. Het initiatief ligt niet bij ons. Als we zelf zouden bepalen wie onze naaste is, bestaat het gevaar dat we gaan afbakenen. Onze naaste is dan bijvoorbeeld enkel degene die ons nabij is door bloedverwantschap (onze familie), door woonplaats (onze buren) of door overtuiging (onze vrienden of gelijkgezinden). En Jezus wil niet afbakenen, maar uitbreiden. Christus is er voor iedereen.
Iemands naaste worden vraagt natuurlijk een zekere bereidheid, een zekere ingesteldheid. Iemands naaste worden is zoals gezegd een kwestie van geroepen worden, maar dit vereist dus dat we ons daartoe openstellen. We moeten willen geraakt worden. Geraakt tot in ons hart, net zoals de Samaritaan die de man in nood zag liggen naast de weg. De priester en de leviet wilden duidelijk niet geraakt worden en gingen er in een boog omheen. Een beetje zoals wij die bij de vraag: “Wie wil deze taak op zich nemen?” onze hand voor ons hart houden en zeggen: “Ik niet hoor!” Dat is niet ons hart openstellen voor de noden van anderen. Dat is niet dat ietsje meer doen dan dat de Wet het voorschrijft, zoals Jezus het suggereert.
En zo moeilijk is dat nu ook weer niet, hoor. Met heel kleine inspanningen kan men soms grote resultaten bereiken. Less is more, zeggen ze dan in ’t Engels. Verleden week nog zag ik iemand op de trein, een wildvreemde, die een mama met zwaar beladen buggy hielp bij het afstappen. Een heel simpele actie met een glimlachende en uitgebreid dankende moeder tot gevolg.
Let op, ‘nood’ heeft de ook de eigenschap om zich te verbergen. Wanneer je bij de vraag: “Hoe is ‘t?” een twijfelende of onzekere “Goed” als antwoord krijgt, zou het wel eens kunnen dat die persoon zijn of haar verhaal wil doen, een luisterend oor zoekt. Het is niet altijd rozengeur en maneschijn of ‘Leuk’ (dikke duim) zoals het op Facebook blijkbaar de norm is. Die persoon aanhoren – ook al vraagt dat kostbare tijd van jou – dat is je hart openstellen zoals Jezus het in gedachten heeft.
En wij kunnen dat. Wij kunnen ‘met hart en ziel’ de nood van de ander inzien én er iets aan doen. Dat horen we op het einde van de eerste lezing. “Het Woord van God is dicht bij u” staat er, “in uw mond en in uw hart. Gij kunt het dus volbrengen.” Om het met de woorden van Barack Obama te zeggen: “Yes, we can!” Laat ons samen met hart en ziel werken aan zo’n Rijk van God waar de barmhartigheid overvloedig is. Of om het met de woorden van een beenhouwer te zeggen: “Mag het iets meer zijn?”.
Gerry Bellekens, bruggenbouwer van onze pastorale eenheid Mozes
