Wat betekent het om een huwelijksjubileum te vieren in de kerk?

Waarom betekent de term ‘gedachtenis’ in de liturgie méér dan ‘herinnering’? Met die vraag begint dit artikel van Joris Polfliet. De auteur verkent de betekenissen van de liturgische viering van het huwelijksjubileum. Dit gebeurt op basis van de ‘orde van dienst’ en gebruik makend van enkele inspirerende gebeden. Als besluit formuleert hij zijn visie op het vieren van een huwelijksjubileum in de parochiale zondagsviering.

'Gods liefdestrouw in het leven van mensen: het huwelijksjubileum vieren als gedachtenis' (pdf-bestand) (*)
 

Gedachtenis: een kernwoord in de liturgie

In de liturgie van joden en christenen is de ‘gedachtenis’ een kernbegrip. Eigenlijk gaat het in de liturgie voortdurend om de ‘gedachtenis van Gods grote daden’: we lezen telkens opnieuw uit de Bijbel om in die eeuwenoude verhalen te horen hoe God zich doorheen de geschiedenis aan mensen heeft laten kennen als een God van trouwe Liefde en genade, van barmhartigheid en groot geduld. Maar opgelet: de term ‘gedachtenis’ betekent in de liturgie méér dan ‘herinnering’! We lezen die Bijbelverhalen niet om alleen maar ons geheugen op te frissen, om niet te vergeten wat er vroeger is gebeurd. Dan zou het lezen van de Schrift beperkt blijven tot het ophalen van herinneringen aan ‘lang geleden’, die definitief en onherroepelijk voorbij zijn. En dan zouden die verhalen uiteindelijk een ‘ver-van-ons-bed-show’ blijven. Maar zo is het niet!

Als we in de liturgie een gebeurtenis uit het verleden ‘gedenken’, dan verplaatsen we ons niet vanuit het heden naar het verleden, maar omgekeerd: we halen het verleden binnen in het heden, opdat wij hier en nu in de kracht van het toenmalige gebeuren zouden mogen delen.

Zo gedenken de joden tot op vandaag de uittocht uit Egypte als een ervaring waarin zij zelf opnieuw deel krijgen aan Gods bevrijdende kracht. Voor hen gaat de uittocht verder tot op vandaag: zij trekken samen met Mozes door de Rode Zee en verkondigen: “Het is God de Heer die ons bevrijd heeft uit de slavernij”. Zo ook gedenken de christenen in de eucharistie telkens opnieuw het Pasen van Jezus. We herlezen wat Hij op het einde van zijn leven heeft gezegd en gedaan en belijden: “Ook wij krijgen deel aan de overgang van dood naar verrijzenis. De Levende Heer neemt ons bij de hand en leidt ook ons vandaag binnen in het nieuwe leven, voorbij de duisternis van dood en angst.”

In de ‘gedachtenis’ worden verleden en heden dus nauw op elkaar betrokken. En juist dit opent nieuw perspectief voor de toekomst. Het laat toe om met nieuwe hoop en vertrouwen verder te gaan, vanuit het geloof dat Gods Liefde de tijd trotseert en zich in telkens nieuwe omstandigheden laat vinden door wie haar zoekt.

Liturgische elementen

In het Vlaamse weekdagmissaal werden enkele gebedsteksten opgenomen die bedoeld zijn voor de ‘verjaardag van de huwelijkssluiting' (**)  in het kader van een eucharistieviering. Het gaat enkel om keuzegebeden voor de priester-voorganger.

Een van de openingsgebeden, bedoeld voor een gouden huwelijksjubileum, luidt bijvoorbeeld:

Het Romeinse dienstboek voor de liturgie van het huwelijk (1991) voorziet in een apart deeltje ook gebeden voor de ‘zegening van een echtpaar ter gelegenheid van een huwelijksjubileum’. De zegening gebeurt bij voorkeur tijdens een eucharistieviering waarin de parochiegemeenschap verzameld is. Als dit niet mogelijk is, kan de zegening ook gebeuren in een gebedsviering.
We overlopen de belangrijkste momenten.

Na de woorddienst, die uitloopt op een homilie, is er een moment voorzien waarop de echtgenoten hun engagement ten opzichte van elkaar vernieuwen. Opvallend is hierbij de keuzemogelijkheid om dit ofwel in stilte te doen of luidop.

In het eerste geval wordt dit moment van stil gebed ingeleid door de voorganger, met de volgende (of gelijkaardige) woorden:

Het lijkt misschien wat vreemd dat deze keuzemogelijkheid als eerste wordt genoemd. Maar deze vorm laat wel sterk aanvoelen dat woorden uiteindelijk tekortschieten om het ‘geheim van de liefde en de trouw’ uit te drukken. Tegelijkertijd is het praktisch gezien een goede oplossing voor mensen die minder vlot ter tale zijn of die vrezen op dit kernmoment geëmotioneerd te raken.

De jubilarissen kunnen er natuurlijk ook voor kiezen om hun huwelijksengagement luidop te vernieuwen. Bij de huwelijkssluiting zelf hebben ze hun beloften ook luidop uitgesproken! Het dienstboek voorziet daarvoor volgend verloop, met een afwisseling tussen de echtgenoten en de voorganger. Merk op dat het niet om een letterlijk hernemen van de huwelijksbeloften gaat: die zijn bij het huwelijk zelf eens en voorgoed uitgesproken! Het gaat hier om ‘gedachtenis’ van het begin, die zijn uitdrukking krijgt in een zegengebed.

In deze gebedstekst zien we de ‘gedachtenis’ inderdaad kernachtig verwoord: de echtgenoten gedenken eerst het begin van hun huwelijksleven, waarin ze elkaar als een geschenk hebben ontvangen, en daarna zegenen ze samen God om de tekens van zijn nabijheid in de loop van hun leven. Van daaruit volgt dan de bede dat God ook in de toekomst zijn hulp zou tonen. Dit gebed wordt door de priester dan hernomen in een zegengebed over de jubilarissen.

Ook de kern van de huwelijksviering, gesymboliseerd door de ringen, kan in de jubileumviering een plaats krijgen. De priester kan eventueel de ringen bewieroken en er een gebed over uitspreken:

Hierna volgt de voorbede of een gemeenschappelijk smeekgebed. Het dienstboek geeft daarvoor ook een mooie suggestie. De eerste ‘intentie’ klinkt als volgt:

Net zoals bij de huwelijksviering zelf volgt na het Onzevader het kerngebed waarin de gehuwden worden gezegend. Voor dit gebed strekt de priester de beide handen uit over het echtpaar. Ook dit gebed is heel Bijbels van opbouw, met – na de evocatie van het verleden – de vraag in het heden:

Op het einde van de viering ten slotte kan er ook nog – zoals in de huwelijksviering – een bijzondere drieledige zegen uitgesproken worden over de jubilarissen: