Op 12 oktober 2024, goed een week na de Ecokerkcampagne “Zorg voor alles wat ademt en leeft” die liep tussen 1 september en 4 oktober, vond in De Verrezen Heer in Berchem de zesde ecokerkraad plaats. Hoofdbrok was de workshop van Peter Preuveneers. Hij zette de aanwezigen aan de slag vanuit de spiritualiteit van de heilige Franciscus en liet hen ook uitwisselen over hun engagementen, acties en plannen voor de toekomst. Er viel ook veel informatie te rapen. Ninia Lucas, stafmedewerker Attent Globant en Orbit (regio Antwerpen) lichtte het nieuwe ‘solidariteit verbindt-project “Levensbeschouwingen over zorg voor de aarde” toe. Raf Lust, projectcoördinator van Space voor Grace, vertelde hoe dit project wil bijdragen aan het toekomstbestendig maken van geloofsgemeenschappen. Ecologie kan daarbij een mooie toegangspoort zijn. Nieuwe projecten worden tot 5 maart 2025 ingewacht. Ook hiervan kan gebruik worden gemaakt voor wie een meer actieve werking integrale ecologie wil uitbouwen.
Levensbeschouwingen over “Zorg voor de aarde”
In de Attent werkgroep Migratie Diversiteit Gastvrijheid ontstond het plan om in 2025 tijdens de vasten op twee actuele thema’s te focussen: gastvrijheid en zorg voor de aarde. Startpunt is de vraag aan levensbeschouwingen hoe belangrijk deze diaconale thema’s voor hen zijn, wat hun bronnen daarbij zijn en hoe ze dat in de praktijk beleven. Hun verhalen kan je ontdekken op een tentoonstelling. In Antwerpen staat tussen 15 maart en 4 april 2025 in de Sint Andrieskerk de “zorg voor de aarde” centraal staat. Dagelijks kan je er 15 verhalen met foto’s komen bekijken en interactief aan de slag gaan. De bezoeker kan ook interactief aan de slag gaan. De tentoonstelling wordt geopend op zaterdag 15 maart. Aan de tentoonstelling worden ook extra activiteiten gekoppeld. Zo komt er een bezinnende clean-up wandeling – een pelgrimswandeling - tussen de Brabantse Olijfberg en de Sint-Andrieskerk. In samenwerking met de UAntwerpen vindt in Stadscampus Klooster van de Grauwzusters op 2 april een ‘spoken word’ avond plaat. Verdere plannen zijn nog in ontwikkeling.
Ecologische spiritualiteit
Peter Preuveneers is presentator, podcastmaker, innovatiecoach en fan van Franciscus van Assisi en paus Franciscus. In Sint Truiden vertrouwden de minderbroeders na 800 jaar aanwezigheid het doorgeven van hun spirit toe aan het franciscusmuseum De Mindere, waaraan Peter meewerkte. Met zijn op maat aangepaste workshop “Samen op weg naar een groener hart” ging hij in vier delen in op de ecologische spiritualiteit van Franciscus.
Dat het anders kan met de wereld illustreert hij met de slogan die Broederlijk Delen al enkele jaren hanteert: “met 25% kunnen we het 100% anders doen”. Dat ‘andere’ beschrijft paus Franciscus in ‘Laudato Si’ (2015) als werken aan integrale ecologie. Dit houdt in dat we een antwoord geven zowel op de schreeuw van de aarde als op de schreeuw van de armen. Eerste vraag: horen we die dubbele schreeuw?
Franciscus van Assisi kan ons hier tot een dieper bewustzijn brengen, waardoor we niet langer een grens trekken tussen de mens en de overige levende natuur. Denk maar even aan de preek van Franciscus tot de vogels. Die toont dat Franciscus ten volle besefte dat hijzelf net als de vogels tot één en dezelfde gemeenschap van levende wezens behoort. Dat blijkt meesterlijk uit het Zonnelied, dat ontstaat op het moeilijkste moment van zijn leven. Het lied leert ons dat de aarde is als een zus waarmee we het leven delen en een moeder die ons steeds met open armen ontvangt. In alle schepselen ziet Franciscus een weerspiegeling van zijn liefde voor God en de liefde van de Schepper. Die omvattende verbondenheid met God is voor hem de grond van het bestaan, dat hij beschouwt met “een innerlijk oog”.
Als je aan onderzoekers vraagt wat voor hen de bijdrage is van de franciscaanse beweging aan de milieuproblematiek, vervolgt Peter, dan is bijna altijd hun eerste antwoord: soberheid. Zo hangt in het museum een monnikspij vol sporen van herstel. Er staat een fragment uit de regel bij: “Alle broeders zullen goedkope kleren dragen en met Gods zegen kunnen zij deze oplappen met grove stof en andere lappen”. Franciscus van Assisi koppelde soberheid aan vreugde en stelde: “Waar armoede is met vreugde, daar is geen hebzucht en geen gierigheid.” Ook zijn radicale armoede is een diepe bron van ecologische spiritualiteit. Zeker in onze tijd, die gemakkelijk zekerheid en veiligheid zoekt in dingen, in plaats van ons geborgen te weten in de grond van ons bestaan. Het zou dan ook al heel wat zijn, als we ons met vreugde bekenden tot een sober en eenvoudig leven.
Deze twee elementen tonen dat voor Franciscus van Assisi de diepte de plaats is waar de sleutel tot verbondenheid te vinden is. Daar stroomt de verbondenheid met al wat ons omringt: ons milieu, de aarde, de kosmos. Die bron leidt tot een broederlijkheid die de hele aarde omvat. Uit deze twee elementen haalt Peter Preuveneers de eerste twee thema’s voor de gespreksgroepjes:
- Als ik kijk met mijn innerlijk oog, wat zie ik dan? Hoe kan dit meer tot een spiritualiteit worden waarbij de zorg voor aarde en medemens meer centraal staat?
- Hoe steek ik een hand toe om moeder natuur te bewaren? Hoe hebben we dit al lokaal en praktisch omgezet in activiteiten? En als dat nog niet is of te sporadisch: wat weerhoudt ons?
Na de pauze sluiten de thema’s aan bij Laudato Si en het concrete voorbeeld dat paus Franciscus geeft, zowel in het beleven van soberheid en vreugde, als in zorg dragen voor de aarde, ons gemeenschappelijk huis. Tegelijk lokken de vele ‘doemberichten’ over armoede, sociale ongelijkheid, klimaat en opwarming van de aarde gevoelens uit van angst en wanhoop, van berusting en weerstand. Het besef groeit ook dat wetenschappelijke kennis niet alle antwoorden aanreikt. Wetenschappelijke inzichten zijn zeker niet voldoende om tot aangepast gedrag te komen. Daarvoor heeft spiritualiteit een eigen en nodige kracht. Spirituele inzichten, zoals die aangereikt door Franciscus kunnen er wel toe leiden dat de mens zich ‘evenwichtiger’ gaat situeren in de wereld. Paus Franciscus zegt dat er duurzame verandering tot stand komt door culturele verandering, door het aannemen van een meer volwassen levensstijl en door rijpere maatschappelijke overtuigingen. Duurzame verandering vraagt om verandering van mentaliteit.
Bij deze insteek worden volgende gespreksvragen voorgelegd:
- Worden wij soms geconfronteerd met polarisatie en hoe gaan we om met weerstand, wat zijn verbindende praktijken? Wie zijn mogelijke ‘pluralistische’ medestanders om samen eco-acties te organiseren?
- Wat kunnen we met elkaar uitwisselen, wat lukt, maar ook wat kunnen we leren uit mislukking? En welke stappen kunnen we nog zetten?
