Van inventarisatie tot concrete projecten
Twee jaar geleden bezocht Lea Verstricht, educatief medewerker van CCV verbonden aan het vicariaat Antwerpen, alle kerken en pastorieën gelegen in de Antwerpse Singel, op zoek naar stille en groene open ruimtes. Het leidde eind 2021 tot een verrassende inventaris, die de stilaan wordt omgezet in concrete projecten van verdere vergroening en ontharding.
Op de derde Ecokerkraad, op 20 mei 2023, die plaats vond bij De Loodsen in Antwerpen, gaf Lea een stand van zaken over het “Ecoproject Laudato Si”, een samenwerkingsverband tussen het vicariaat Antwerpen en de stad Antwerpen.
Open en gastvrije kerken
De stad vroeg voorjaar 2021 om een inventaris te maken van de open ruimten die verbonden zijn aan het katholiek patrimonium binnen de Singel, aangevuld met Luchtbal en Linkeroever. Samen goed voor toen 24 kerken. De stad was op zoek naar stilteplekken in de stad en het Commonslab buurtwerkingen, zocht naar open plekken om samen iets te doen.
Lea ging overal kijken: “Ik zag de mooiste tuinen, maar ook de vuilste hoekjes. Het bleek een goede oefening om te zien wat kerken in de stad doen met hun ruimtes en met de encycliek Laudato Si, die oproept tot ecologische bekering en het verantwoordelijk omgaan met de ruimtes die ons ter beschikking worden gesteld. Als vicariaat, specifiek de pastorale eenheid in wording PEACE, zagen we mogelijkheden om hiermee verder te werken en ervaren we dat kerken een interessante partner kunnen zijn voor de stad.”
De eerste plannen voor het project werden kenbaar gemaakt in Kerk en Leven. Daarop werd het vicariaat gecontacteerd door het Ecohuis. Uit de samenwerking groeide het plan om een project in te dienen. Het werd goedgekeurd door de stad en kreeg daardoor extra mogelijkheden. Lea legt uit:
"Het project heeft drie accenten. Ten eerste willen we onder de slogan 'open en gastvrije kerken' onze kerken openbreken. Wie stilte zoekt in de stad, kan geen betere plek vinden dan een kerk en de ruimtes errond. Ten tweede toonde de inventaris dat drie kerken al plannen hadden en deze worden als pilootprojecten verder ontwikkeld: 1) de Sint Anna ten Drieënkerk op Linkeroever, die al een echte ecokerk is, wil de grote parking voor de kerk ontharden en verder vergroenen; 2) de Amanduskerk, waar Fundament sociaal-ecologische initiatieven ontwikkelt in de kelders en rond de kerk een samentuin is gerealiseerd, wil een doorgang maken naar de tuin van de pastorij; 3) in de H. Hartkerk, ook de stek van ’t Vlot, wil men ook het plein en de gangen rond de kerk ontharden en ook letterlijk muren tussen buren slopen. Ten derde willen we met het project de negentien overige kerken verder stimuleren in ecologische actie." Met de verworven steun zullen bijvoorbeeld experten worden ingezet om de plannen op hun echte mogelijkheden te onderzoeken.
Inspirerende voorbeelden
Lea Verstricht geeft nog tal van voorbeelden van lopende en groeiende ecologische plannen. De Willibrorduskerk (Kerkstraat) was door restauratiewerken een werf geworden. Toen vroeg een buur: mogen we achteraf van die werf een tuin maken? Zo kwam een prairietuin tot stand. “Mooi om zien is dat de planten in deze tuin na enkele jaren groeien verder in de buurt kunnen worden gedeeld, zodat de hele buurt vergroent”. De Onze Lieve Vrouw ter Sneeuwkerk in Borgerhout heeft zonnepanelen en een ecologisch energiebeleid. De Heilige Geestkerk sloeg de handen samen met een privépartner. Er kwamen zonnepanelen op het kerkdak en er werd een doorgang gemaakt zodat er een stille buurttuin ontstaat. . Aan de pastorij van Sint-Joris is een tuin aangelegd als ‘hortus conclusus’ gebaseerd op het Bijbelse Hooglied. Meer foto’s: klik hier. De Onze- Lieve-Vrouwekathedraal tenslotte, goed voor 1 ha dakoppervlak, maakt werk van hemelwateropvang.
Het Laudato Si-project is duidelijk erg uitgebreid en is er nog veel werk voor de boeg. Dat neemt niet weg dat de betrokken parochiekerken enkel deze zijn binnen de Singel. De stad is groter en het vicariaat nog ruimer. En dan zijn er nog de kerken en kapellen van een congregatie of klooster. Ook daar gebeurt al wat en ook dit kan nog verder worden ontwikkeld. Lea Verstricht moedigt iedereen aan om mee te doen, want zonder voldoende groene ruimtes wordt de stad Antwerpen onleefbaar. De klimaatopwarming zorgt er immers voor dat straten zonder groen of verkoelend water ondraaglijke hitte-canyons vormen. “Wat wij doen is voor de hele stad van belang.”
Grondhouding
In Laudato Si wordt dit mooie beeld geschetst, dat ons als kerkgemeenschap oproept de ecologische inzet niet te zien als iets extra, maar er werkelijk vanuit te leven, rondt Lea af: “Zij bekommeren zich om een openbare plaats (een gebouw, een fontein, een vervallen monument, een landschap, een plein), om te zorgen voor de bescherming, sanering, verbetering of verfraaiing van iets dat van allen is. Om hen heen ontwikkelen en herstellen zich banden en ontstaat een nieuw lokaal maatschappelijk netwerk. Zo bevrijdt een gemeenschap zich van een op consumptie gerichte onverschilligheid. Dat wil ook zeggen dat men werkt aan een gemeenschappelijke identiteit, een geschiedenis die wordt bewaard en doorgegeven. … Deze gemeenschappelijke acties kunnen veranderen in intense spirituele ervaringen, wanneer zij een liefde tot uitdrukking brengen die zich geeft.” (LS 232)
Meer inspiratie vind je op website van Ecokerk. Onder #ik7mee vind je het ecologisch engagement van vele tientallen groepen.
Je vindt bij Ecokerk ook al het materiaal voor de nieuwe campagne over biodiversiteit, die loopt tussen 1 september en 4 oktober 2023 met als slogan: Genees de aarde en alles wat ademt en leeft”. Doe mee en deel je eigen verhaal!
Auteur: Rita Boeren
