“De vreugde van het Evangelie” (Evangelii Gaudium, 24 november 2013) geldt als het programma van paus Franciscus voor de kerk. Tien jaar later hield de Dicasterie voor de bevordering van de integrale menselijke ontwikkeling een symposium over de impact van Evangelii Gaudium. Paus Franciscus herinnert in een boodschap aan zijn kernpunten.
“Heel de weg van onze verlossing wordt getekend door de armen – de hele weg. Om deze reden kan de paus er niet mee ophouden de armen centraal te stellen.” Alleen als “we luisteren naar de vaak tot zwijgen gebrachte roep van de aarde en van de armen, kunnen we onze evangelisatieopdracht uitvoeren, kunnen we het leven leiden dat Jezus ons voorstelt en kunnen we bijdragen aan het oplossen van de ernstige problemen van de mensheid.” Dat vraagt om een nieuwe mentaliteit en nieuwe structuren. “De klimaat-, gezondheids- en migratiecrises hebben hun wortels in de ongelijkheid van deze economie, die zuster moeder aarde doodt, weggooit en vernietigt, en in de egoïstische mentaliteit die haar in stand houdt, waarover ik dieper heb gesproken in Laudato Si'”.
Ontoereikend gereageerd
Zo legt de paus ook de band met de exhortatie Laudate Deum, - Prijs God - die op 4 oktober 2023 verscheen, als een verdere ontwikkeling van de encycliek Laudato Si: “Acht jaar geleden wilde ik met u allen, mijn zusters en broeders op onze lijdende planeet, mijn diepe bezorgdheid delen over het behoud van ons gemeenschappelijk huis. Maar met het verstrijken van de tijd ben ik tot het besef gekomen dat onze reacties ontoereikend zijn geweest, terwijl de wereld waarin we leven aan het instorten is en misschien wel het breekpunt nadert. Afgezien van deze mogelijkheid lijdt het geen twijfel dat de gevolgen van de klimaatverandering het leven van veel mensen en gezinnen in toenemende mate zullen beïnvloeden. We zullen de gevolgen onder andere voelen op gebieden zoals gezondheid, werkgelegenheid, toegang tot hulpbronnen, huisvesting, gedwongen migratie, enzovoort.”
De paus stelt in Laudate Deum het nog steeds groeiende technocratische paradigma opnieuw in vraag en pleit opnieuw voor het nadenken over de betekenis en de grenzen van menselijke macht. Hij kaart ook de zwakte van de internationale politiek aan, geeft aanwijzingen voor een betere aanpak en weegt de vooruitgang en mislukkingen af van de klimaatconferenties sinds Parijs in 2015. In het licht van de volgende klimaatconferentie in Dubai (30 november – 12 december 2023) kijkt hij erg uit naar de noodzakelijke ommekeer naar schone energiebronnen. Het pauselijk schrijven besteedt ook veel aandacht aan allerlei argumenten om de crises te relativeren, of zelfs te ontkennen en stelt dat het gaat om een mondiaal diep menselijk en sociaal probleem.
Tegelijk blijft elke kleine daad waardevol, want “elk tiende van een graad opwarming voorkomen, verlicht al het lijden voor veel mensen”. Elke inspanning door individuele huishoudens draagt bij tot een nieuwe cultuur, en helpt om de grote transformatieprocessen tot stand te brengen. Deze inspanningen “voeden ook de bezorgdheid over het gebrek aan verantwoordelijkheid van politieke actoren en de verontwaardiging over de desinteresse van degenen die aan de macht zijn”. De meest effectieve oplossingen komen immers voort uit belangrijke beslissingen in de nationale en internationale politiek.
Spirituele motieven, die elke religie kan aanreiken, versterken niet alleen het hart, maar transformeren het leven en doen de verbinding met de schepping in een nieuw licht baden. De schepping en de veelvuldige relaties tussen alles tonen de onuitputtelijke rijkdom van God, aan wie de aarde en alles wat er op leeft toebehoort. “Prijs God” is dan ook de naam van de brief, die net als Laudato Si verwijst naar de boodschap die Franciscus van Assisi verkondigde met zijn leven, liederen en daden en waarmee hij de gevoeligheid van Jezus tegenover de schepselen van zijn Vader weerspiegelde. Het is tegelijk een niet mis te verstane aanmaning, want “wie zichzelf in de plaats van God stelt, vormt het grootste gevaar voor zichzelf”.
Rita Boeren
