Het Jaarboek 2018 “Armoede en Sociale Uitsluiting” werd op 4 december 2018 in Antwerpen voorgesteld. Het boek zoomt in op verschillende domeinen van armoede. Naast klassieke thema's als onderwijs, wonen, gezondheid en werk, behandelt het Jaarboek ook onderwerpen als vervoersarmoede, geïntegreerd breed onthaal en dringende medische zorg. Twee van de onderzoekers - Peter Raeymaeckers en Jill Coene - presenteerden het Jaarboek.
Nieuwe armoede-definitie
Peter Raeymaeckers ging in op de vraag: wat is armoede? Voor hem en alle betrokken medewerkers blijft het omschrijven van armoede – van bij het eerste jaarboek dat in 1992 verscheen tot nu - een “work in progress”.
In 1992 werd van volgende definitie uitgegaan: “Armoede is een netwerk van sociale uitsluitingen dat zich uitstrekt over meerdere gebieden van het individuele en collectieve bestaan. Het scheidt de armen van de algemeen aanvaarde leefpatronen van de samenleving. Deze kloof kunnen ze niet op eigen kracht overbruggen.”
Opvallend is dat nu het element “menselijke waardigheid” voor het eerst is opgenomen in definitie. De keuze om menswaardig bestaan centraal te stellen, is gebeurd in navolging van internationale literatuur en laat toe om te vertrekken vanuit een rechtenbenadering. Ook nieuw is het element waarbij de organisatie van de samenleving wordt genoemd als medeverantwoordelijk voor het bestrijden van de armoede.
De nieuwe definitie is als volgt: “Armoede is een netwerk van sociale uitsluitingen Armoede is een netwerk van sociale uitsluitingen dat zich uitstrekt over meerdere gebieden van het individuele en collectieve bestaan, in die mate dat men geen leven kan leiden dat voldoet aan de menselijke waardigheid. Hierdoor ontstaat een kloof met de rest van de samenleving. Deze kloof, die in de samenleving wordt ge(re)produceerd, kan men niet op eigen kracht overbruggen.
Ook deze nieuwe definitie blijft vragen oproepen. Zo blijft “sociale uitsluiting” een breed en vaag begrip.
Wetenschappers over armoedebeleid
Het oordeel van de onderzoekers over het gevoerde armoedebeleid wordt gestaafd met bijzonder uitgebreid en genuanceerd onderzoeks- en cijfermateriaal. Jill Coene wijst op de positieve maatregelen die kunnen worden aangewezen over het armoedebeleid van de voorbije legislatuur, zoals: een verdere inzet op automatische rechtentoekenning, experimenten rond Housing First en het geïntegreerd breed onthaal, verplichte toepassing van de sociale derdebetalersregeling voor patiënten met verhoogde tegemoetkoming, investeringen in bijkomende sociale woningen en in extra kinderopvangplaatsen. Ook werden opnieuw talrijke projecten, bijvoorbeeld rond kinderarmoede en voedselhulp, opgezet.
Ook kwamen er lichte verhogingen van sommige uitkeringen, zoals het leefloon, de IGO en het gewaarborgd minimumpensioen. Toch blijven zo goed als alle minimumuitkeringen onder de armoederisicogrens en onder de referentiebudgetten voor maatschappelijke participatie. Ook werd het beleid op vele fronten selectiever en voorwaardelijker. Om al die redenen blijven de armoedecijfers vrij stabiel en neemt het zeker niet sterk af.
Middenveld
Naast het wetenschappelijke luik bevat het jaarboek ook deel waarin het middenveld perspectieven aanreikt. Zo is er ruim aandacht voor de elfde armoedebarometer van Decenniumdoelen, onder de titel “Een decennium armoedig beleid” en komt de noodzaak van de dialoog met mensen in armoede breed aan bod. De cijfers over armoede en sociale uitsluitingen werden in het derde deel samengebracht.
Meer informatie kan je vinden in de perspresentatie. Ook het Jaarboek zelf is volledig digitaal beschikbaar, via deze webpagina: klik hier.
Migratie en de draagkracht van de verzorgingsstaat
Voor de presentatie van het Jaarboek Armoede en sociale uitsluiting was ook een gastspreker uitgenodigd. Prof. dr. Monique Kremer, bijzonder hoogleraar Actief Burgerschap aan de Universiteit van Amsterdam en projectcoördinator bij de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, gaf aan wat de uitdagingen zijn die migratie stelt aan de verzorgingsstaat.
Wat migratie betreft, stelt ze vast dat we “allemaal leven met een verbrande huid” wat betekent dat het thema migratie en sociale tegemoetkomingen ons allen bijzonder snel prikkelt. Dit wordt bovendien door de politiek vergroot. Dit maakt het hele debat erg ingewikkeld, terwijl het duidelijk niet zo is dat de verzorgingsstaat financieel onhoudbaar wordt door de toegenomen migratie. Maar er zijn wel voorwaarden aan verbonden. Je moet zeker nadenken over het verlenen van toegang tot de arbeidsmarkt (wie mag werken draagt immers ook bij tot de welvaartsstaat) én over hoe het solidariteitsgevoel tussen diverse bevolkingsgroepen kan worden verbreed.
Haar presentatie kan je ook herbekijken, dankzij de volledig video-opname van de studiedag.
Alle linken en materiaal vind je via deze webpagina.
Auteur: Rita Boeren
