Al meer dan 20 jaar is het onveilig in het oosten van de Democratische Republiek Congo. Af en toe escaleert de situatie tot een open oorlog. Ook vandaag terroriseren tientallen Congolese rebellengroepen gebieden in Oost-Congo. Maar ook rebellen uit de buurlanden zaaien terreur. De Congolese overheid slaagt er niet in de bevolking te beschermen tegen de gruweldaden van de rebellen.
Dat de situatie in Congo pijnlijk en complex is, bleek ten overvloede uit het politiek debat dat Attent op woensdag 23 september jl. organiseerde samen met Pax Christi Vlaanderen, Broederlijk Delen, IOB (Instituut voor Ontwikkelingsbeleid en –beheer), USOS (Universitaire stichting voor Ontwikkelingssamenwerking – UA) en het Afrikaans Platform. Voor een goed gevulde aula van de UA lichtte Olivier Forges van Pax Christi Vlaanderen de Vredesweek kort toe en het opzet van de avond: een beter zicht krijgen op de houding van politici in ons land.
Stanislas Maroro, onderzoeker aan het IOB, gaf in enkele lijnen aan hoe een oplossing er in al die jaren moeilijker en complexer op is geworden. De situatie in Oost-Congo is niet alleen een regionaal, maar ook een internationaal conflict, dat het land destabiliseert. In plaats van groeien in democratie, worden uiteenlopende belangen met geweld verdedigd. Er zijn niet alleen meerdere pogingen ondernomen om vrede te bereiken, er zijn ook belangrijke mislukkingen geweest.
Vervolgens lichtte minister Alexander De Croo, in de vorm van een vooraf opgenomen video-boodschap zijn beleid toe. Hij wees op de globale oriëntering van de ontwikkelingssamenwerking en ging in op de samenwerking met Congo. De minister onderstreept het belang van de vriendschapsbanden met Congo, maar stelt ook duidelijk dat die moet worden gekoppeld aan daden. Wat de verkiezingen betreft, stelt hij dat respect voor de grondwet een belangrijk element is. Wat het conflict in Oost-Congo betreft, wijst hij er op dat België dit altijd op de internationale agenda heeft gehouden. Bovendien is ons land ook actief betrokken in de vredesopbouw. Daarin is het voor hem duidelijk dat meer moet worden rekening gehouden met de rol van vrouwen en dat men heel lokaal moet werken.
Er waren drie politici aanwezig om, gemodereerd door VRT journalist Bert De Vroey, verder in debat te gaan: Dirk Van der Maelen, parlementslid Sp.a, Els Van Hoof, parlementslid CD&V en Hilde Vautmans, EU parlementslid Open VLD. Rita Bellens, parlementslid N-VA liet zich verontschuldigen. Moderator Bert De Vroey gooide meteen de knuppel in het hoenderhok door de vraag te stellen of er eigenlijk nog wel echte interesse is voor Centraal-Afrika? Of: zouden we ons niet beter terugtrekken uit de regio?
Dirk Van der Maelen, die herhaaldelijk het nut van de geïnvesteerde middelen in Congo in vraag stelt, vindt dit toch wat kort door de bocht. Hij vindt het wel belangrijk dat we ons grondig blijven afvragen wat er werkt in dat land, wat echt bijdraagt tot ontwikkeling. Internationale cijfers geven immers aan dat Congo, in tegenstelling tot vele andere Afrikaanse landen, achterblijft op vlak van economische groei. Landen die het wel goed doen hebben een visie op ontwikkeling van het land en een sterk leiderschap betoogt hij.
Els Van Hoof vindt dat je ook kan investeren in het versterken van het middenveld, zodat de democratie van onderuit wordt versterkt. Ze ziet een groot democratisch tekort in Congo: men is te weinig gevormd in parlementaire democratie. Dat feit alleen al bemoeilijkt de intentie om als gelijken met mekaar om te gaan.
Hilde Vautmans stelt dat men op internationaal vlak naar België blijft kijken als het om Congo gaat. We hebben daar dus wel een rol te vervullen. Daarmee is niet gezegd dat er geen fouten werden gemaakt. Ze sluit zich aan bij de minister en pleit ook om in de toekomst meer lokaal en met vrouwen te gaan werken. Ze is ook blij met campagne die Pax Christi voert en klaagt aan dat er veel te weinig gebeurt om de seksuele genocide die er blijft plaats vinden eindelijk te stoppen. België moet daarin de hele internationale gemeenschap proberen mee te krijgen.
De moderator kaart vervolgens de verkiezingen aan. Wat zal België doen, indien president Kabila zich niet terugtrekt, zoals hij volgens de grondwet moet doen?
Els van Hoof wijst op Burundi. De president mocht zich niet opnieuw verkiesbaar stellen. Dat is toch gebeurd en België heeft toegezegde steun ingetrokken. Ze vindt dat België die houding ook naar Congo moet doortrekken, net zoals dat ook voor Rwanda is gebeurd. Ook zij klaagt de voortdurende rechteloosheid in Kivu aan, waar zoveel vrouwen slachtoffer van zijn.
Vervolgens richt het debat zich op de ontwapening van rebellen in die regio. Zijn de ontwapeningsprojecten een succes geweest? Niet onverdeeld, zegt Dirk Van der Maelen. Er zijn groepen die de wapens hebben neergelegd, het Congolese leger heeft ook successen op de rebellen behaald, maar er zijn ook legerbataljons in de fout gegaan. Hoe dan ook moeten deze inspanningen worden verder gezet.
Els Van hoof onderschrijft het belang van het ondersteunen van het Congolese leger. Zij moeten verder worden gevormd zodat ze hun taak om de bevolking te beveiligen kunnen uitoefenen.
Maar er zijn nog andere uitdagingen. Niet alleen moet het leger beter worden gevormd, ook op vlak van justitie zijn er veel tekorten. Bovendien zijn er de economische uitdagingen. Men kan nauwelijks ander werk vinden en dus blijft de lokroep om mee te doen aan illegale grondstoffenhandel te groot. Afrondend bevestigen de politici dat België inderdaad internationaal moet blijven pleiten voor Congo en dat het onze plicht is om mensen te blijven wakker maken voor de problemen in het land. Er mag geen politieke moeheid ontstaan.
Vredesweekgetuige Jean-Jacques Nganya, directeur van Pax Christi Uvira, kreeg vervolgens het woord. Hij beluisterde het debat met gemengde gevoelens. Hij ziet wel moeheid ontstaan op het politieke vlak, maar niet in het veld zelf. Hij doet een duit in het zakje voor de inspanningen van ngo’s. Zonder hun werk zou de bevolking aan het sterven zijn, stelt hij, alleen al maar omdat in Oost-Congo de staat afwezig is. Wat betreft de ontwapening van rebellen wijst hij op fouten die in het verleden zijn gemaakt. In het project dat hij met partners sinds 2011 voert, is uit die fouten geleerd. Om rebellen duurzaam te ontwapenen moeten ze ook socio-economisch worden gere-integreerd in de samenleving en zijn verzoeningsprocessen nodig. Dat blijkt wel te werken.
Het laatste woord werd aan het publiek gegeven. Ook dat leverde een bonte schakering aan problemen en opmerkingen op – stop met wapens verkopen bv. - en toonde de bereidheid van velen om zich te engageren om de vrede in Congo dichterbij te brengen.
(Verslag: Rita Boeren)
