Op weg naar het doopsel
In onderstaande tekst worden enkele belangrijke gedachten met betrekking tot het doopsel geschetst.
1. De achtergrond van het belang van de betrokkenheid van de ouders en peter en meter
In de Catechismus van de Katholieke Kerk lezen we over het doopsel in nr. 1229: “vanaf de apostolische tijd wordt men stapsgewijze christen door een initiatie in meerdere fasen”.
Het Tweede Vaticaans Concilie herstelde dit catechumenaat voor volwassenen, met als later gevolg de ‘Ordo initiationis christianae adultorum’ (1972). De Belgische bisschoppen verwijzen in Volwassen worden in geloof naar deze belangrijke gedachte: “het catechumenaat als de inspiratiebron van de catechese en als ‘het model waar het catechetisch handelen zich naar richt’” (Volwassen worden in geloof, nr. 11). Hoe catechese inspiratie kan putten uit het catechumenaat lezen we in de Catechismus in nr. 1248: “Het katechumenaat of de vorming van de geloofsleerlingen heeft tot doel hen, als antwoord op het goddelijk initiatief en in vereniging met een kerkelijke gemeenschap, de mogelijkheid te bieden hun bekering en hun geloof tot rijpheid te laten komen. Het gaat om ‘een oefenschool voor het algehele christelijke leven waardoor de leerlingen met Christus, hun Leraar, worden verbonden. De geloofsleerlingen moeten daarom op passende wijze worden ingewijd in het heilsmysterie en de beoefening van de evangelische levenswijze en door heilige riten, op achtereenvolgende tijden te vieren, worden ingeleid in het leven van geloof, liturgie en liefde van het Volk van God’”.
Men spreekt in dit alles van een perspectiefwissel: de missionaire wending in de catechese. Luc Aerens vermeldde reeds enige tijd geleden in De catechese van de weg 7 overgangen voor deze “transformatie”, geciteerd in Mensen vormen voor morgen (p. 107-108):
- Van een catechese voor kinderen naar een catechese voor allen
- Van een catechese per leeftijdsgroep naar een intergenerationele catechese
- Van een sacramentencatechese naar een catechese als een permanent op weg gaan
- Van een catechese door uitleg naar een catechese door deelname
- Van een thematische catechese naar een geïntegreerde catechese
- Van een catechese waarbij enkele catechisten verantwoordelijk zijn, naar een catechese toevertrouwd aan de verantwoordelijkheid van de gemeenschap
- Van een verplichte catechese na inschrijving naar een permanente vrijwillige catechese
Paus Franciscus nodigt in zijn teksten, vooral in De vreugde van het Evangelie, gemeenschappen uit tot een missionaire houding en beleving.
Wat kan dit voor het kinderdoopsel betekenen?
De Catechismus geeft in nr. 1231 een mogelijke richting: “Waar het doopsel van kinderen de gebruikelijke vorm van de viering van dit sacrament is geworden, vindt hij in één enkele, doorlopende handeling plaats die op zeer verkorte wijze de aan de christelijke initiatie voorafgaande etappes in zich opneemt. De aard van het doopsel van kinderen zelf vereist een katechumenaat na het doopsel.”
En voor dat ‘catechumenaat na het doopsel’ is het van het grootste belang dat we de ouders ook meenemen in deze weg. Vanaf zij zichzelf en het kind aanbieden aan de geloofsgemeenschap, moeten we hen hartelijk verwelkomen in wat men noemt catechumenale gemeenschappen.
2. Naar een catechumenale gemeenschap
We vertrekken vanuit het volgende citaat uit Mensen vormen voor morgen, p. 108:
“De perspectiefwissel in de catechese biedt de kans om de kerk te herontdekken als een catechumenale gemeenschap. Daaronder verstaan we een christelijke gemeenschap die al haar leden tot een volgroeid geloof in Jezus Christus wil brengen. Ze wil al haar leden van de gemeenschap, kinderen, jongeren, volwassenen en ouders, kansen op geloofsgroei bieden, en werkt daarom met gemeenschappelijke, intergenerationele catechetische formules die voor iedereen openstaan. In zijn tekst over levende catechetische gemeenschappen noemt Raimund Bieringer dit ‘de maturiteit van een missionaire kerk’.”
Een catechumenale geloofsgemeenschap is een verwelkomende geloofsgemeenschap die nieuwkomers bij de bron de kans geeft om op hun eigen tempo meer en meer thuis te komen, maar die hen ook door woord en daad uitdaagt om mee op weg te gaan, in alles wat met christen zijn te maken heeft. Voor de weg naar het doopsel van hun kinderen betekent dat dat de ouders eerst en vooral hartelijk verwelkomd worden door de geloofsgemeenschap, in woord en daad, ook in de vieringen, maar ook dat ze de kans krijgen, op hun eigen tempo, om de geloofsgemeenschap te leren kennen. Dat betekent tegelijk dat de geloofsgemeenschap zichzelf laat zien en ook in woord en daad laat zien wat het betekent om lid te zijn van die christelijke gemeenschap. Doorheen een weg met verschillende fasen, gekaderd door enkele vieringen, worden de ouders van het kindje meegenomen op een reis die hen kan raken, die hen mogelijk niet onbewogen laat, die hun hart misschien in vuur en vlam kan zetten of die maakt dat hun kind het ‘catechumenaat na het doopsel’ daadwerkelijk kan gaan beleven.
3. Het doopsel in de zondagse eucharistieviering
Reeds sinds geruime tijd is de norm het gemeenschappelijk doopsel in plaats van een individueel doopsel. Maar, belangrijker nog, meer en meer doopt men kinderen ook tijdens de viering van de geloofsgemeenschap op zondag. In de Orde van Dienst van het doopsel vind je op p. 19-20 de instructies hiervoor. Dit verlengt de eucharistieviering slechts in beperkte mate. De geloofsgemeenschap is hierbij aanwezig als de belangrijkste catechist, wat ze al tot uiting kan brengen in de verwelkoming bij de ingang.
