Op maandag 4 september 2023 overleed prof. em. Jozef Bulckens, gewoon hoogleraar catechetiek en godsdienstpedagogiek aan de KU Leuven van 1968 tot 1996. Ter nagedachtenis schreef prof. Bénédicte Lemmelijn, decaan van de Faculteit Theologie en Religiewetenschappen, de volgende getuigenis:
"Nog niet zo lang geleden overleed jezuïet Jan Lambrecht, één van de eerste professoren die mij als 17-jarige aan onze Leuvense faculteit wegwijs maakte. De tweede die dat deed, eveneens als een bekende van mijn vader, was Jef Bulckens. Mijn vader die zijn “aggregatie voor het godsdienstonderricht” behaalde in Leuven in 1967, precies mede onder impuls van Jef Bulckens, had veel bewondering voor hem. Hij was, in zijn woorden, “dé professor van het godsdienstonderwijs”, “de man achter de leerplannen, de auteur van de handboeken vormselcatechese, de bezielende kracht en het sprekend voorbeeld voor zovele godsdienstleraren die hij opleidde... En inderdaad, die grote naam ging hem vooraf. Nog voor ik professor Bulckens in het echt ontmoette, kende ik, als jonge catechiste in de Voerstreek, zijn ‘Weg naar Jeruzalem’ en de ‘Bronzen klok’. De ontmoeting die in Leuven volgde toonde me een warme, levensechte, lieve mens op een moment dat ik me een ‘professor’ nog anders voorstelde... Een paar jaar later werkte ik, samen met het groepje mensen die de Weg naar Jeruzalem en de Bronzen klok voorbereid hadden, mee aan een nieuw handboek, waarin de heilige Christoffel de gids zou worden. Dat had ik voordien nooit gedacht. En nog veel minder had ik ooit kunnen denken dat ik hen allebei, in éénzelfde jaar dan nog, als decaan van diezelfde faculteit waar ik toen mijn eerste stappen zette, mee ten grave zou dragen...
Het lijkt me niet nodig om voor u allen, die hem goed gekend hebt, zijn leven te schetsen. Onze Faculteit publiceerde trouwens een prachtige hommage op de Thomaswebsite. Elke schets die ik u hier zou bieden, zou de rijkdom van zijn lange leven tekort doen. Met hinkstapsprongen zou ik u data kunnen geven van priesterwijding en professoraat over pastorale activiteit, als proost, in gezinsgroepen, in parochies... Maar elk van die facetten, als stapstenen in zijn leven, zou op zichzelf genomen een verarmd beeld creëren. Want collega Bulckens was niet één van die facetten; hij was ze altijd ook allemaal tegelijk. Hij was een man uit één stuk, met een authentiek leven dat geïntegreerd was. Eerder dan u een chronologische opsomming te geven, belicht ik daarom liever een paar kernelementen die, doorheen dat hele rijke leven lang, groei en bloei kenden, tot inspiratie van velen, tot op vandaag.
Jef Bulckens was zonder meer een ware pionier. In een tijd waarin dat nog niet evident was, maakte hij een scherp en duidelijk onderscheid tussen ‘catechese’ binnen een geloofsgemeenschap en ‘godsdienstonderricht’ in een schoolcontext. Hij beklemtoonde dat dat laatste een “leren leren op levensbeschouwelijk gebied” is. In een citaat als “Het dient godsdienstonderricht te worden waarin de christelijke godsdienst in dialoog met andere godsdiensten en levensbeschouwingen verkend, verduidelijkt en als mogelijke keuze aangeboden wordt”, herkennen we in dat pioniersdenken toen al werkelijk de kiem van wat vandaag de katholieke dialoogschool geworden is.
In eenzelfde pioniersmentaliteit zette hij zich in de Faculteit met hand en tand in voor de bevordering van de pastoraal-theologische vakken en hun integratie in het klassieke curriculum. Hij stond mee aan de wieg van de opleiding toegepaste theologie. De nadruk op die pastoraaltheologische insteek in al zijn aspecten groeide uit tot wat vandaag de volwaardige en rijk bloeiende onderzoekseenheid van pastoraaltheologie en praktische theologie geworden is, om nog te zwijgen van de educatieve master die ontwikkelde uit de aggregatie die collega Bulckens met hart en ziel mee vormgegeven en gedragen heeft.
Pioniersdenken dat men ook herkent in het volgende citaat: “Het is belangrijker dat leerlingen op school de wég naar de waarheid leren bewandelen, dan dat zij er de waarheid zomaar zouden moeten beamen.” “Dat is een fundamenteel inzicht dat weliswaar ook heel wat tegenstand gekend heeft, en soms nog kent.”, voegt hij eraan toe. Ik denk dat we ook dat inzicht én de reactie erop vandaag alleen maar kunnen bevestigen. Jonge mensen kritisch leren denken, ook op theologisch vlak: dat is waar de Faculteit ook vandaag nog voor staat, a fortiori in een tijd waarin slogans en clichés zo makkelijk de overhand halen. Het is iets dat Jef Bulckens, decennia geleden, al zo sterk benadrukte.
Een pionier dus in doen en denken, in woord en daad. Maar niet louter in eigen daadkracht. Jef was niet enkel een succesvol professor of inspirerende pastor. Zijn denken en doen vond kracht in een duidelijk geëxpliciteerd persoonlijk geloof en diep vertrouwen, dat zich uitte in een leven van daadwerkelijke dienstbaarheid. Jef Bulckens was een diep gelovig mens. Ik eindig met een prachtig woord van Harry Nouwen, dat hij erg koesterde: “Ontvankelijkheid en confrontatie zijn in ons christelijk getuigen onlosmakelijk met elkaar verbonden. Zij moeten zorgvuldig in evenwicht gehouden worden. Ontvankelijkheid zonder confrontatie leidt tot een bleke neutraliteit waar niemand mee gediend is. Confrontatie zonder ontvankelijkheid leidt tot een tirannieke agressie die iedereen bezeert.”
Het is een inzicht dat tot op vandaag zeer pertinent is. In dezelfde houding en geest zal de Faculteit Theologie en Religiewetenschappen collega Jef Bulckens indachtig zijn en deze geest van wat hij 'ware communicatie' noemde verderzetten. We laten vandaag grote dankbaarheid om wie hij was en nog steeds is, overheersen op het verdriet bij zijn afscheid. En dát in het diepe vertrouwen dat de God aan wie Hij dag aan dag zijn leven schonk, voor en boven alles ultieme Liefde is."
Bénédicte Lemmelijn
Decaan van de Faculteit Theologie en Religiewetenschappen
