Rake vragen

Goed geteld! Inderdaad de veertigdagentijd telt meer dan 40 dagen!
De veertigdagentijd start op Aswoensdag (in 2021: 17 februari) en loopt tot Pasen (in 2021: 4 april). Als je goed telt, zijn dat in totaal 46 dagen. Waarom 46?
Tja … omdat de zondagen (6 in totaal) toch ‘anders zijn dan andere dagen’. Zondagen zijn geen ‘vastendagen’. Ze zijn ‘ontelbaar’ belangrijk en tellen dus niet mee als we spreken over de ‘veertigdagentijd’.

Met Pasen vieren we de verrijzenis van Jezus. De Bijbel vertelt duidelijk wanneer de kruisdood en de verrijzenis plaatsvonden. In de Bijbelse teksten over het laatste avondmaal, de kruisdood en de verrijzenis wordt verwezen naar het Joodse Pesachfeest. Dat werd en wordt steeds gevierd ‘op de eerste volle maan van de lente’.
Weet jij wanneer het volle maan is in maart 2021? Op 28 maart (’s avonds, dus de nacht van 28 maart op 29 maart)!
Maar … zal je nu zeggen … het is toch Pasen op 4 april en niet op 28 maart! Dat klopt! Doorheen de kerkgeschiedenis werd besloten om Pasen altijd te vieren op de EERSTE ZONDAG NA DE EERSTE VOLLE MAAN IN DE LENTE. Vanzelfsprekend werd die beslissing genomen omdat de zondag heel belangrijk is voor christenen. Elke zondag vieren we in de eucharistie eigenlijk de verrijzenis van Jezus. De zondag wordt om die reden soms ook wel ‘het wekelijkse paasfeest’ genoemd.

In de kerk (en in de vieringen) wordt niet alleen gesproken met woorden en gebaren. Zelfs voor er ook maar één woord gezegd wordt, krijgen we al een glimp te zien van wat er gevierd zal worden. Zo wil de liturgie niet alleen in woorden, maar ook in ‘geuren en kleuren’ vertellen wat er zal gebeuren.

• Wit is de kleur van feestkleding. Denk maar aan een trouwjurk of een doopkleedje.
  De voorganger draagt ‘wit’ in de feestelijke kerst- en paastijd of wanneer er een (hoog)feest is ter ere van de Heer, ter ere van Maria of ter ere van andere belangrijke heiligen.
• Rood doet ons denken aan liefde, maar ook aan bloed, aan lijden en pijn. De voorganger draagt ‘rood’ op Pinksterzondag, bij vieringen van het lijden van de Heer en wanneer martelaren worden gevierd.
• De advent en de veertigdagentijd kleuren paars. Paars is de kleur van ‘boete, inkeer en verzoening’. De veertigdagentijd is een tijd van inkeer en bekering. We worden uitgedaagd om de weg van verzoening en vergeving te gaan om vervolgens met Pasen te vieren dat Jezus ons door zijn dood en verrijzenis ‘nieuwe kansen’ en ‘nieuw leven’ heeft gegeven.

Liturgische kleuren in de Goede Week:

• Palmzondag (rood of paars)
• Witte donderdag (wit)
• Goede Vrijdag (rood of paars)
• Paaszondag (wit)

Bij de start van de viering van Palmzondag wordt de Bijbelse tekst gelezen over de intocht van Jezus in Jeruzalem (Matteüs 21,1–11, Marcus 11,1–11, Lucas 19,28–44 en Johannes 12,12–19 – in 2021, B-cyclus: tekst uit Marcus of Johannes).
In deze Bijbelse teksten is er sprake van groene takken of takken van palmbomen. Met deze takken huldigden de omstaanders Jezus.
Ze verwelkomden Hem als een koning en juichten Hem toe. In de eerste eeuwen werd dit meermaals verbonden met het oude Romeinse gebruik om koningen en andere leiders, die terugkwamen na een oorlogsoverwinning, te huldigen met een ‘lauwerkrans’. Zo verwezen verschillende kerkvaders naar de palm als voorafbeelding van Jezus’ overwinning op het kwaad en de dood. Door zijn verrijzenis zal Jezus namelijk tonen dat het kwaad en de dood niet het laatste woord hebben.
Om diezelfde reden werden in de (vroeg)christelijke kunst ook martelaren vaak afgebeeld met een ‘palmtak’.

Omdat er bij ons geen palmtakjes voorhanden zijn, wordt gewoonlijk gebruikgemaakt van buxustakken. Deze takjes worden gezegend. Veel mensen nemen een palmtakje mee naar huis en bevestigen dit aan een kruisbeeld. Zo zegt dit palmtakje zonder woorden dat Jezus ons (door zijn kruisdood en verrijzenis) heil en zegen schenkt! Het palmtakje zegt woordeloos dat wij gezegend zijn met zijn nabijheid.

Het is weinig waarschijnlijk dat het zou gaan over dezelfde ezel.
Belangrijk is ook dat de os en de ezel eigenlijk niet vermeld worden in de Bijbelse geboorteverhalen van Jezus. Pas vanaf de 13de eeuw, onder andere door de Heilige Franciscus, werd het gebruikelijk om een os en een ezel in de kerststal te plaatsen. Hierbij verwees men onder andere naar enkele oudtestamentische teksten (Jesaja 1,3 en Habakuk 3,2). <,p>

In de verhalen over de intocht in Jeruzalem wordt verwezen naar een veulen en bij Matteüs en Johannes wordt specifieker gesproken over een ezelsveulen.
Lees hierbij misschien ook de oudtestamentische tekst uit de profeet Zacharias (9,9). De profeet Zacharias kondigt de komst van de Messias als volgt aan:
Jubel luid, gij dochter Sion, juich, gij dochter Jeruzalem! Zie, uw koning komt tot u, rechtvaardig en zegevierend; hij is deemoedig, hij rijdt op een ezel, op een veulen, het jong van een ezelin.

Zoals deze tekst duidelijk aangeeft, wordt de ezel geassocieerd met deemoed. Jezus troont niet hoog boven allen uit op een prachtig paard, maar kiest voor een eenvoudige ezel. Jezus wil klein zijn met de kleinen en arm met de armen.

Bij de intocht in Jeruzalem wordt Jezus onthaald en gehuldigd als een koning. Was Hij werkelijk een koning?
Of Hij werkelijk blauw bloed had, kan niemand met zekerheid zeggen. In de Bijbel wordt wel meermaals verwezen naar Jezus als ‘verre afstammeling van (koning) David’. Zie bijvoorbeeld ook de geslachtslijst in Matteüs 1 en de verschillende Bijbelse vermeldingen van Jezus als ‘zoon van David’ of ‘uit het huis van David’.

Belangrijker dan de vraag of Jezus werkelijk ‘koning’ was, is de vraag wat het woord ‘koning’ in de Bijbel eigenlijk betekent. In diverse Bijbelse teksten wordt duidelijk dat een koning eigenlijk de taak heeft om VREDE, REDDING, BEVRIJDING, VOORSPOED, ZEGEN te brengen voor ALLEN (en dus een bijzondere zorg moet hebben voor armen, zieken, … of mensen die leven ‘aan de rand van de samenleving’). In alle teksten over Jezus wordt duidelijk dat Hij een koning is in de bovenstaande betekenis van het woord. Hij brengt vrede en redding, voorspoed en zegen en neemt de voorkeursoptie voor kleine en zwakke mensen!

In het Nederlands spreken we inderdaad over de ‘Goede week’. In het Frans gebruikt men de term ‘semaine sainte’, in het Engels ‘holy week’ en in het Spaans ‘semana santa’. In andere talen spreekt men dus veeleer over de HEILIGE WEEK.
Wellicht kunnen we zo ook het woord ‘goed’ interpreteren, namelijk als ‘heilig’. Vanzelfsprekend is de kruisdood van Jezus niet ‘goed’, maar het lijden van Jezus leidde uiteindelijk tot zijn verrijzenis en tot onze redding en bevrijding. Jezus stierf voor onze zonden. Zo overwon Hij het kwaad en toonde Hij dat ook wij doorheen het kwaad en de dood naar een nieuw leven en een nieuwe verbondenheid met God mogen gaan.

Pasen kan je eigenlijk nooit alleen vieren. Het is het feest van het nieuwe verbond: het feest van een nieuwe verbondenheid met God en met al zijn mensen. We vieren dus Pasen altijd in aanwezigheid van God en in verbondenheid met alle christenen, wereldwijd. We worden uitgedaagd om alle christenen, ook zij die niet aanwezig kunnen of willen zijn, tijdens de Paasviering mee te dragen in ons hoofd en in ons hart.
Pasen is het feest van het nieuwe verbond. De Bijbel vertelt hoe de verbondenheid tussen God en mensen een woelige geschiedenis kende. Mensen keerden en keren zich vaak af van God. Hun doen en hun laten verbreekt of verzwakt de band met God en met de kinderen van God (mensen). In en door Jezus’ dood en verrijzenis sluit God echter een nieuw en altijddurend verbond met ons, mensen. Hij belooft ons dat Hij er altijd voor ons zal zijn en dat Hij ons telkens weer nieuwe kansen en nieuw leven wil geven.
De veertigdagentijd is een tijd waarin we ons mogen voorbereiden op dat feest van het nieuwe verbond. Als onze verbondenheid met God of met één van zijn mensen wat verwaterde of zelfs ‘kopje onder ging’ in de stroom van het leven, mogen we ons terug ‘omkeren’ naar Hem. De veertigdagentijd is een tijd van bekering en terugkeer naar God en zijn mensen. Om deze stap richting God en zijn mensen concreet te maken, vraagt de Kerk aan christenen om tijdens de vasten de weg van verzoening te gaan en het sacrament van verzoening te ontvangen. Wie zo opnieuw verzoend werd met God, de Vader, en met de hele familie van gelovigen mag voluit en samen met al onze broeders en zusters in het geloof Pasen vieren.

Ook deze Nederlandse benaming wijkt wat af van de termen die andere talen gebruiken. In het Frans wordt gesproken van ‘jeudi sainte’ en in het Spaans van ‘el jueves santo’. Er wordt dus gesproken over ‘heilige donderdag’.
De benaming ‘witte’ donderdag verwijst vanzelfsprekend ook naar de liturgische kleur van deze dag (zie ‘rake vraag’ over liturgische kleuren). Deze dag, waarop de instelling van de eucharistie (laatste avondmaal) gevierd wordt, is een ‘heilige, reine, feestelijke en vreugdevolle dag’ en om die reden staat de kleur ‘wit’ centraal.
Vanzelfsprekend wordt de vreugde van dat bijzondere moment al wat ‘getemperd’ omdat we weten wat komen gaat …

In de liturgie van Witte Donderdag vindt inderdaad een voetwassing plaats. Het betreft een symbolische handeling, waarbij het niet zo belangrijk is of je voeten werkelijk vuil of eigenlijk juist heel proper zijn!
De voetwassing op Witte Donderdag verwijst naar het Bijbelse verhaal over de voetwassing (zie: Johannes 13,1-15). Jezus waste de voeten van zijn leerlingen. Wie de evangelietekst leest, ontdekt 2 kernbetekenissen in het verhaal.
Enerzijds gaat het verhaal over dienende liefde en vooral over ‘het ontvangen van de liefde van de Heer’. Jezus maakt met zijn voetwassing duidelijk dat liefde ‘dienen’ is. God en mensen liefhebben kan niet zonder ‘diaconie’ of dienstbaarheid. De leerlingen mogen die dienende liefde van hun Heer en meester ontvangen. Uit de evangelielezing blijkt duidelijk dat voor Petrus (en voor veel mensen) ‘liefde geven’ gemakkelijker is dan ‘liefde ontvangen’. Stellen wij ons open om ‘Gods liefde te ontvangen en te ervaren’ of … vinden we, net zoals Petrus, dat Jezus ons toch niet de voeten moet wassen, maar dat wij dat beter bij Hem zouden doen. Liefde is niet alleen ‘actie’, niet alleen ‘geven’, maar ook tijd maken om ‘te ontvangen’. Liefde is niet alleen ‘doen’, maar je ook ‘laten doen door de Heer’. Anderzijds wordt in het verhaal ook verwezen naar de band tussen ‘water’ en ‘reinheid’. Er wordt gesproken over ‘het afwassen van wat kwaad is’ en Jezus verwijst zelfs naar één van de leerlingen, die niet rein is. Door deze verwijzing naar reinheid en het afwassen van zonde en kwaad wordt sterk verwezen naar ons doopsel, de hernieuwing van de doopbelofte op Pasen en de oproep om ons telkens weer te verzoenen met God en zijn mensen om vervolgens ‘met hart en ziel’ de eucharistie van Pasen te vieren.

In de Goede Week gedenken we het lijden en sterven van Jezus. Gelovigen worden tijdens die week in het bijzonder uitgedaagd om stil te staan bij het lijdensverhaal van Jezus. In bepaalde tijden konden echter veel christenen niet lezen waardoor een stripverhaal met 14 afbeeldingen (of kruiswegstaties) hen kon helpen om (letterlijk en figuurlijk) stil te staan bij de verschillende ‘staties’ van de kruisweg. Deze afbeeldingen (beeldhouwwerken en schilderijen) kunnen ook hedendaagse mensen helpen om even te bezinnen over het lijdensverhaal van Jezus. Vooral in deze corona-tijden is het mooi als in de Goede Week de kerk overdag open is en mensen – op hun eigen ritme – met Jezus op weg mogen gaan en met Maria bij Hem aan het kruis mogen staan. De pastorale eenheid of parochie kan enkele meditaties, gebeden of opdrachten aanreiken aan personen die de kruisweg willen gaan (zie: suggesties voor de kruisweg).

De uitdrukking ‘elk huisje heeft zijn kruisje’ betekent dat elk gezin of elk huis wel te maken krijgt met lijden en verdriet. Als mensen een kruisbeeld in huis hangen, verwijst dit echter niet zozeer naar lijden en pijn. Het kruis wil mensen niet op de eerste plaats herinneren aan het lijden van Jezus of aan het onheil dat de bewoners treft of getroffen heeft. Het kruis is voor ons, christenen, een teken dat verwijst naar de dood die NIET het laatste woord heeft. Jezus’ verrijzenis toont ons dat God sterker is dan de dood en dat ook wij, ondanks kwaad, lijden en pijn, telkens weer mogen geloven dat Jezus ons nabij is en ons wegen toont naar nieuw leven. Wie thuis of elders opkijkt naar het kruis, mag zien dat er steeds hoop en perspectief is.

Jezus wordt inderdaad vaak afgebeeld als een lam. Ook in de liturgie weerklinkt meermaals dat Jezus het ‘Lam Gods’ is (Agnus Dei). Jezus wordt vergeleken met een onschuldig, lief lammetje dat geslacht wordt. Jezus heeft namelijk nooit kwaad gedaan en toch werd Hij gedood.
Deze vergelijking van Jezus met een lam vindt zijn wortels in diverse Bijbelse teksten, zoals: Johannes 1,29.36. Ook in de profetische teksten uit het boek Jesaja (53,7) wordt de verwachte Messias beschreven als een lam.
De teksten uit het evangelie volgens Johannes spreken zelfs over een ‘offerlam’. Zoals in de oudtestamentische tijd dieren (onder andere lammetjes) geofferd werden om verzoening met God (of de goden) af te smeken, zo wordt Jezus als het ware ook een ‘zoenoffer’: door zijn dood en verrijzenis sluit Hij een nieuw verbond tussen God en zijn mensen. Hij VERZOENT ons opnieuw met God en met al onze broeders en zusters in het geloof. Zie ook de film over het Agnus Dei (Lam Gods)

Misschien is het zinvol om eerst stil te staan bij het woord ‘zonde’. Een zonde is iets dat ons verwijdert van God en zijn mensen (onze broeders en zusters). Of anders gezegd: een zonde is wat ingaat tegen onze zending. We zijn namelijk geroepen en gezonden om Gods beeld te zijn en goed te leven. Een zonde verwijst dus naar al ons kwaad dat ons hart en onze ziel ‘ongezond’ maakt.

In de theologie en in de liturgie (o.a. in de eucharistie) wordt benadrukt dat Jezus stierf voor onze zonden. We kennen allemaal de uitdrukking: ‘ik zou mijn leven voor je geven’. Jezus heeft dát werkelijk gedaan! Hij hield zoveel van de mensen dat Hij zijn leven voor hen wilde geven. Misschien kijk je wel naar de 2de reeks van Beau Séjour. Daarin wordt duidelijk dat ouders het allerbeste willen voor hun kinderen en ze zijn zelfs bereid om de schuld en alles wat hun kinderen fout hebben gedaan ‘op zich te nemen’, zodat die kinderen toch een nieuwe kans en nieuwe perspectieven krijgen.
Ook God, de Vader, wil de zonde en het kwaad van mensen wegnemen. Door zijn dood en verrijzenis bevrijdt Jezus ons en maakt Hij duidelijk dat we kunnen loskomen van de draad van het kwaad en ons steeds opnieuw kunnen verbinden met God.

Dat mag, maar moet niet per se. Het gaat niet zozeer om ‘niet praten’ of ‘stil zijn’, maar vanzelfsprekend gaat het veeleer om ‘stil worden’: stil worden bij de dood van Jezus en stil worden van zijn grote liefde voor ons. Hij hield zoveel van ons dat Hij voor ons wilde sterven. Hij stierf zodat wij niet langer ‘gevangen zitten in het kwaad en de dood’, maar telkens weer een nieuw leven en een nieuwe kans mogen ontvangen. Door zijn dood en verrijzenis heeft Hij ook voor ons een weg gebaand die verder leidt dan de dood en ons – na onze dood – thuisbrengt in het Hemelse Vaderhuis.

Op Witte donderdag luiden de klokken en altaarbellen nog even op volle kracht wanneer het Gloria weerklinkt. Daarna blijven ze, net zoals het orgel, stil tot Pasen.
De doodse sfeer van de volgende dagen wordt visueel en auditief duidelijk gemaakt: we ZIEN dat Jezus er niet meer is: het tabernakel is leeg (geen geconsacreerde hosties meer, waarin Jezus aanwezig is), de Godslamp is gedoofd (Jezus is er niet meer), er wordt geen eucharistie (en geen doopsels, huwelijken) meer gevierd (want Jezus is er niet meer) en in sommige kerken (in sommige landen) wordt ook alle versiering weggehaald of bedekt. We HOREN ook dat Jezus niet meer bij ons is: de klokken en de muziekinstrumenten in de kerk zwijgen! Het is doodstil.

En jaja … omdat de klokken zwijgen vanaf Witte donderdag … werd het verhaal geboren dat … de klokken uit de kerktoren verdwenen zijn en … een citytripje maken naar Rome om daar, in ‘de hoofdstad’ van het christendom, … de paaseieren op te halen.

Wisten jullie dat er een heilige is die met een ei wordt afgebeeld? Vooral in de Oosterse kunst (iconen) wordt Maria Magdalena heel vaak afgebeeld met een ei. Maria Magdalena is de paasvrouw bij uitstek (zie Johannes 20). Zij is het die op Paasmorgen, in de tuin van het leven, haar Rabboeni (Jezus) ontmoet. Eerst herkent ze Hem niet. Blijkbaar is het nieuwe leven ‘anders’ dan anders, anders dan verwacht. Als Hij haar echter bij name noemt, herkent ze Hem!
Een ‘ei’ verwijst naar ‘nieuw leven’. Uit een ei komt namelijk nieuw leven tevoorschijn. En … zoals het nieuwe leven dat uit een ei tevoorschijn zal komen nog niet vertrouwd of bekend is voor het ei openbreekt, zo … is het ook met de Verrezene. Zijn nieuwe leven is ook geheel ‘nieuw’, onverwacht en zodoende niet geheel te beschrijven en niet onmiddellijk te herkennen.

Het is niet voor niets … dat we die eieren (dat symbool voor het nieuwe leven) moeten ZOEKEN op paasmorgen!
Het nieuwe leven van Pasen is niet van-zelf-sprekend, maar van-God-sprekend. Het is dus niet VOOR DE HAND LIGGEND. We moeten het ZOEKEN EN AL TASTEND MOGEN WE DAT NIEUWE LEVEN VINDEN.

Veel zoekplezier!

Eigenlijk is het ‘verrijzen’, maar in zekere zin is er ook sprake van ‘ver reizen’. Jezus maakte namelijk een zeer verre reis, die onmogelijk werd geacht. Jezus ging namelijk door de dood heen naar een nieuw leven. Hij baande de weg die dwars door de dood loopt, zodat ook wij hem – na onze dood – kunnen volgen naar een eeuwig leven bij God. Het woord ‘verrijzenis’ verwijst dus naar de ‘opstanding uit de dood’. In alle paasverhalen wordt echter duidelijk dat Jezus, na zijn verrijzenis, niet onmiddellijk wordt herkend. Daaruit blijkt dat dát nieuwe leven toch geheel anders is dan het leven dat wij kennen. Kortom: de verrijzenis verwijst naar een ‘nieuw leven’ dat zo nieuw is dat we het eigenlijk niet in woorden of beschrijvingen kunnen vatten. Om die reden worden in de Bijbel vooral ‘beelden’ en ‘emoties’ gebruikt om te spreken over de verrijzenis. Verrijzenis wordt geassocieerd met hemelse vreugde en vrede, met licht, volheid, … .
De verrijzenis gaat dus eigenlijk ons hoofd te boven. Het is de kern van ons geloof en het maakt geloof tot wat het in wezen is: geloven in wat niet geheel te vatten is.

Wie het Nieuwe Testament leest, ontdekt al snel waar het in het christendom werkelijk om draait. Het lijdensverhaal en de paasverhalen nemen een uitgebreide en uitdrukkelijke plaats in. Zij vertellen namelijk de kern van ons geloof: Jezus die stierf voor onze zonden en ons door zijn verrijzenis nieuwe kansen geeft en meevoert naar een nieuw en eeuwig leven bij God.

Slechts 2 van de 4 evangelisten vertellen iets over de geboorte van Jezus. De kerstverhalen staan met andere woorden eerder ‘in de marge’. De geboorte van Jezus of Gods menswording staat eigenlijk helemaal in het teken van zijn dood en zijn WEDER-GEBOORTE (verrijzenis).

Vanzelfsprekend moest Jezus ‘eerst’ mens worden en geboren worden alvorens Hij zijn leven kon geven voor ons. Hoewel de geboorte of menswording dus chronologisch het ‘eerst’ kwam, staat toch heel duidelijk Pasen op de ‘eerste of belangrijkste plaats’. Pasen is voor christenen het allerbelangrijkste feest. Het is zelfs zo belangrijk dat wij wekelijks in de eucharistie ‘Pasen’ mogen vieren. Door de communie te ontvangen worden wij telkens weer en steeds meer deel van het Lichaam van Christus. Met en in Hem mogen wij het ‘nieuwe leven van de verrijzenis’ voluit vieren!

Bij ons, en in diverse christelijke landen, is paasmaandag een vrije dag. Het is echter geen ‘blue Monday’ (blauwe maandag), waarin men vooral moet ‘bekomen’ van de feestdag op zondag of waarin men enigszins depri rondloopt omdat de feestdag weer voorbij is. Pasen is namelijk helemaal niet voorbij en niet alleen paasmaandag, maar ook paasdinsdag en alle dagen van de paasweek zijn in onze Kerk hoogfeesten. De eerste acht dagen na Pasen worden het ‘paasoctaaf’ genoemd. Heel de week lang mogen we Pasen vieren! En … zelfs na die acht dagen is het Paasfeest niet voorbij. De Algemene Inleiding op het missaal vertelt dat we heel de vijftigdagentijd (Paastijd) in vreugde en jubel mogen vieren als één enkele feestdag, ja als ‘de grote dag des Heren’. Kortom … 50 dagen lang mogen we op een bijzondere wijze Pasen vieren en beleven.