De heilige Gummarus

Het leven van Sint-Gummarus

Sint-Gummarus leefde in de tweede helft van de zevende en het begin van de achtste eeuw. De vita, de levensbeschrijving van Sint-Gummarus, vertelt dat hij afkomstig was uit Emblem bij Lier, van adel was, op jonge leeftijd naar het Frankische hof in Metz gebracht werd en er een belangrijke functie kreeg onder supervisie van hofmeier Pepijn van Herstal. Op vraag van de koning zou hij tijdens die periode aan het hof ook getrouwd zijn met Grimmara, volgens de vita een slecht mens. Onderzoek heeft echter uitgewezen dat heel deze context historisch hoogst twijfelachtig te noemen is.

Wat wel zeker is, is dat Gummarus zich in de tweede helft van de zevende eeuw teruggetrokken heeft als kluizenaar in het oudste hart van het huidige Lier: het eilandje aan de samenloop van de Grote en Kleine Nete gevormd door de huidige Vismarkt met de gronden ten noorden daarvan. In een nachtelijk visioen had Gummarus immers de opdracht gekregen om zich op dit eilandje te vestigen en er een kapelletje te bouwen ter ere van de heilige Petrus. Door gevolg te geven aan deze opdracht plantte Sint-Gummarus de eerste kiem van de latere stad Lier. Want vrij snel kreeg Sint-Gummarus volgelingen en groeide er een kleine monastieke gemeenschap. In de context van deze prille monastieke gemeenschap worden de wonderen gesitueerd die de heilige Gummarus tijdens zijn leven heeft verricht:

- Het wonder van de boom waarbij Sint-Gummarus een omgehakte boom opnieuw aaneen doet groeien
- Het wonder van de bron waarbij de heilige Gummarus voor uitgeputte en dorstige landarbeiders een bron doet ontspringen
- Het wonder van het kind waarbij Sint-Gummarus een boreling redt van een adder
- De genezing van Grimmara waarbij de heilige Gummarus Grimmara redt van levensbedreigende koortsen
- De ontmoeting tussen de heilige Gummarus en de heilige Rumoldus waarbij hun staven wortel schieten, blad dragen en beginnen te bloeien

Gummarus sterft een natuurlijke dood, volgens de overlevering op 11 oktober 714. Kort nadat zijn lichaam werd begraven in het kapelletje dat hij zelf bouwde, werd zijn lichaam echter ontgraven en verplaatst naar een kapelletje op de plaats van de huidige Sint-Pieterskapel in Lier. Dit was de nieuwe bidplaats geworden van de groeiende monastieke gemeenschap in Lier. In 754 werd het gebeente van Gummarus opnieuw opgegraven. Nu in het bijzijn van de bisschop van Kamerijk die het gebeente in een reliekkoffer legde en de verzegelde reliekkoffer op het altaar van de kloosterkerk liet plaatsen ter verering. Deze gebeurtenis en dit bijzonder ritueel hield meteen de heiligverklaring van Sint-Gummarus in. Vanaf dat moment kreeg de verering van Gummarus een ander elan: het ging nu immers om de verering van een heilige. De aanwezigheid van een plaatselijke heilige bracht vele bedevaarders naar het jonge Lier en met die bedevaarders ook inkomsten. Zo kon de monastieke gemeenschap zich ontwikkelen tot een kapittel, kreeg Lier een burgerlijke overheid en kwam het onder de bescherming van de hertogen van Brabant te staan. Eén van hen, hertog Hendrik I, schonk in 1212 stadsrechten aan Lier. De stad koos op dat moment Sint-Gummarus als stadspatroon in de hoop dat hij bescherming en zegen zou brengen over de stad en haar inwoners. En 800 jaar later doet de stad Lier dat nog steeds.
 

Sint-Gummarus wordt aanroepen tegen allerlei lichamelijke breuken, tegen slechte vrouwen, breuken in relaties en echtscheiding, tegen spier- en gewrichtspijnen en koorts. Hij wordt meestal afgebeeld als ridder met harnas of als Romeins veldheer, als Merovingische edele met een tuniek, een schoudermantel of cape en een Merovingische hoed, of als kloosterling in een lang kloostergewaad met kapmantel. Meestal wordt bij afgebeeld met een verwijzing naar een van zijn wonderen. Het gaat dan meestal om de omgehakte boom  die is aaneengezet met de gordelriem, een staf waarmee hij een bron slaat of een kind dat hij van een slang redt.

Het wonder van de bron

Op een snikhete dag trok Gummarus’ vrouw Grimmara met haar werklieden naar het veld. Ze deed hen werken in de brandende zon zonder ze ook maar een moment rust te gunnen of hen even fris water te laten drinken. En wanneer de werklieden vroegen om rust of water begon Grimmara hen uit te schelden en liet ze hen nog harder werken. De werklieden dreigden te bezwijken van uitputting en dorst toen ineens Gummarus langs de akker passeerde. De werklieden liepen op hem toe en smeekten hem wenend om hulp. Gummarus kon zoveel leed niet aanzien, berispte Grimmara met harde woorden en stuurde haar weg. Daarna nam hij zijn staf, woelde ermee in de grond en onmiddellijk ontstond er een bron waaruit er overvloedig water opwelde. De dorstige dienaren stonden versteld van wat gebeurde en vielen als gekken aan op het water om hun dorst te lessen. Volgens de overlevering zou de bron van Gummarus gesitueerd moeten worden in Emblem. Daar staat aan de Dorpsstraat de Gummaruskapel waar in de nis onder de sacristie nog steeds de bron opwelt. De Gummaruskapel werd gebouwd in de 15de eeuw toen de Gummarusverering grote bloei kende en werd doorheen de geschiedenis een aantal keren verbouwd en vergroot. Tot op heden trekken rond 11 oktober, de feestdag van Sint-Gummarus, nog altijd bedevaarders naar de kapel in Emblem om er water te drinken van Sint-Gummarus en zo zijn bescherming af te smeken.

De genezing van Grimmara

Na de wreedheid die Grimmara had betoond tegenover haar werklieden op het veld, werd zij door God gestraft. Grimmara had haar werklieden bijna laten omkomen van de dorst, nu zou zij hetzelfde lot ondergaan. Toen ze thuiskwam, kreeg Grimmara een ongelooflijke dorst. Haar keel brandde hevig en de last was ondraagbaar. Ze probeerde haar dorst te lessen met water. Maar dat mocht niet baten. Het water maakte haar dorst niet minder, maar liet haar keel nog heviger branden. Grimmara was er zo erg aan toe dat ze van hevige koorts dreigde te sterven. In haar stervensnood liet ze dan ook Gummarus roepen in de hoop dat hij haar zou willen helpen. Gummarus kwam bij Grimmara en erkende in het lijden van Grimmara een straf van God. Grimmara smeekte Gummarus haar te helpen. Gummarus maakte vervolgens een kruisteken over Grimmara en gaf haar te drinken met het water uit de bron die hij zelf geslagen had. De tussenkomst van Gummarus had snel uitwerking: Grimmara ’s dorst verdween, de koorts verminderde en ze werd snel beter. Ondanks haar miraculeuze redding door Gummarus, bleef Grimmara zich gedragen als een wreed mens. Omwille van deze genezing van Grimmara met water uit de bron die Gummarus zelf sloeg, wordt tot op vandaag het water dan de Gummarusbron in Emblem niet alleen gedronken als bescherming tegen breuken, maar ook om bescherming tegen of genezing van hevige koorts af te smeken.

Het wonder van de boot

Toen Gummarus was overleden, werd hij door zijn familie en vrienden begraven. Het was echter niet op de plaats die God beschikt had. God had immers al lang bepaald dat Gummarus moest begraven worden in de Sint-Pieterskapel. Daarom kreeg Wrachilt, een kloosterzuster die in de Sint-Pieterskapel verbleef, een verschijning van een engel. Deze engel droeg Wrachilt op om aan de inwoners van Lier te melden dat het Gods wens was dat zij het lichaam van Gummarus zouden overbrengen naar de Sint-Pieterskapel. Maar Wrachilt was bang dat de mensen met haar zouden spotten en daarom hield ze haar mond. Tot driemaal toe verscheen de engel, maar Wrachilt bleef zwijgen. Tot ineens Sint-Gummarus zelf aan Wrachilt verscheen. Omdat Wrachilt schrik had dat de mensen haar niet zouden geloven, legde Gummarus zijn hand op Wrachilt haar wang. De tekening van zijn hand bleef als een wit merkteken achter. Door het tonen van het merkteken zou Wrachilt kunnen bewijzen dat haar verhaal echt was. De volgende morgen riep Wrachilt de inwoners van Lier samen. Op basis van het witte merkteken geloofden de mensen haar verhaal. Terstond gingen ze naar Gummarus’ graf en openden het. Ze wilden de kist uit het graf halen, maar hoeveel mankracht ze ook aanwendden, de kist kon niet opgetild worden. Ze haalden zelfs paarden en een schip om de kist uit het graf te hijsen, maar het mocht niet baten. Tot er een varkenshoeder langskwam die nog geholpen had aan de bouw van Gummarus’ kapelletje. Hij tilde zonder enige moeite de kist uit het graf en droeg die naar een boot die klaarlag op de Nete alsof de kist niks woog. Van zodra de kist op de boot stond, kwam de boot zonder enige mankracht los van de oever en dreef deze zonder menselijke tussenkomst naar de Sint-Pieterskapel. Daar bleef de boot tegen de kant liggen. De inwoners van Lier tilden de kist van Gummarus op, droegen zijn lichaam naar de Sint-Pieterskapel en legden hem daar in het graf dat ondertussen klaargemaakt was.