Op 14 maart 2018 richtte Attent een open avond over de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de christenen in de huidige samenleving, in het licht van de gemeenteraadsverkiezingen dit najaar. In het panelgesprek lichtte Kristel Driessens de werking toe van het Expertisecentrum Krachtgericht Sociaal Werk (Karel de Grote Hogeschool Antwerpen) en van Bind-Kracht en pleitte ze voor een blijvende inzet om de structurele ongelijkheid en uitsluitingsmechanismen aan te pakken.
Het Expertisecentrum Krachtgericht Sociaal Werk van de Karel de Grote Hogeschool bestaat uit docenten die praktijkgericht onderzoek doen. Concreet wordt gezocht naar maatschappelijke uitdagingen en naar vernieuwende, mooie praktijken van sociaal werkers en vrijwilligers. Bind-Kracht is een samenwerking tussen mensen in armoede en onderzoekers, lectoren en trainers. Bind-Kracht neemt de stem van de armoede continu mee, bijvoorbeeld bij het geven van vorming. Ze zoeken mee naar antwoorden op vragen als: wat werkt, wat werkt niet in het sociaal werk? Wat apprecieer ik in dat sociaal werk, waar bots ik tegenaan? Dat leidt tot heel eenvoudige inzichten: wanneer jij als sociaal werk op een warme onthalende manier tegen mij spreekt, gelijkwaardig van mens tot mens, dan wil ik samen met u op weg gaan.
“Ik vertel geen nieuwe verhalen. Ik herhaal voortdurend opnieuw dat wij oog moeten hebben voor het structurele, voor de uitsluitingsmechanismes in onze samenleving. Dit moeten we samen kunnen keren, samen gemeenschap maken. Armoede bestrijden en gemeenschap vormen, zijn de uitdagingen waar we vandaag voor staan. Met de geëngageerde mensen moet we ingaan tegen de toename van ongelijkheid, van onverschilligheid en ook van het individueel schuldmodel.
Verzet tegen individueel schuldmodel
Vandaag klinkt heel sterk dat wanneer je de kansen die je krijgt in onze samenleving niet neemt, het dan toch wel je eigen schuld is. Sociale problemen worden tot individuele problemen gemaakt en duwen de meest kwetsbaren meer en meer weg. Dan wordt bijvoorbeeld als oplossing naar voor geschoven: opvoedingswinkels installeren en aan opvoedingsbegeleiding doen, omdat we vinden dat mensen in armoede hun kinderen niet goed behandelen. “Ik zeg dan: daar zit niet het probleem. Kinderpsychiater Peter Adriaenssens zegt in interviews naar aanleiding van zijn nieuwe boek ‘Verbolgen verbonden’ dat het gaat om de stress die wij gezinnen aandoen. Die stress maakt dat kinderen niet de ontwikkelingskansen kunnen krijgen die ze verdienen.”
“Als christenen moeten we blijven kijken naar de structurele mechanismen: uitsluiting en racisme maken mensen onvrij, zodat ze niet de kansen kunnen nemen die een samenleving biedt. De cijfers liegen er niet om: 140.000 leefloners, kinderarmoede stijgt van 7 naar 12%, 27% van de Antwerpse kinderen leeft in armoede, en op 5 jaar tijd is het aantal Belgen dat naar de voedselhulp gaat met 30% toegenomen. Vandaag maken 150.000 mensen gebruik van voedselhulp. Dat zijn schrijnende cijfers. Mensen gaan niet voor hun plezier naar de voedselhulp.”
Gelijkwaardig op weg gaan
“Hier moeten we iets tegenover stellen: wij hebben nood aan naastenliefde. Ik vind het een mooi woord, dat me zegt om naast mensen te gaan staan, niet boven hen en niet paternalistisch voor hen willen zorgen. Het gaat om samen met hen in dialoog gaan, en om liefde, warmte, zorg voor elkaar. Het is vanuit empathie, betrokkenheid, respect en gelijkwaardigheid samen op weg gaan om de samenleving te veranderen, om drempels weg te nemen.” Dit is krachtgericht sociaal werk. En die krachten zitten in geëngageerde mensen en in vrijwilligers, in mensen in armoede, en in mensen die van elders komen. Er zitten krachten in organisaties, in gemeenschappen en gemeenten. Die krachten zijn nodig om samen en vanuit een structurele kijk te werken aan verandering. Concreet verwijst ze naar de Recht-Op, een vereniging waar armen het woord nemen. Daar heeft ze in de praktijk gezien hoeveel ideeën vrijkomen, wanneer echt wordt geluisterd naar de mensen zelf. Dat leidde bijvoorbeeld tot de invoering van de A-kaart: een volledig niet-stigmatiserend instrument dat mensen in armoede de kans geeft om aan cultuur te participeren”.
Ervaringsdeskundigen inzetten
Ook het nieuwe decreet sociaal lokaal beleid van minister Jo Vandeurzen heeft kansen, omdat het de gemeenten oproept om samen met de meest kwetsbaren in de gemeente beleid te maken. Het decreet roept gemeenten op om ‘out-reachend’ – uitreikend – te werken, op zoek te gaan naar de meest kwetsbaren in de gemeente en hun stem te horen. Kristel Driessens ziet hierin een erkenning van de werking van Welzijnsschakels, van verenigingen waar armen het woord nemen. Dit signaal gaat ook tegen de stroom in, die tegen verenigingen zegt: stop met structureel werken, en activeer uw mensen, zorg dat ze een opleiding krijgen en aan het werk gaan, want dat is wat we nodig hebben.
Ze vindt het ook belangrijk dat het lokale beleid aan groepen instrumenten geeft – ontmoetingsplaatsen bijvoorbeeld - om ideeën te ontwikkelen, die dan kunnen vorm krijgen in het beleid. En dat zal lukken wanneer men vertrekt vanuit plaatsen waar mensen zich goed voelen, zichzelf kunnen zijn, waar ze samen komen met andere mensen en waar ze ook zelf iets kunnen geven. “Wat het meest kracht geeft aan arme mensen is dat ook zij iets mogen geven, iets mogen betekenen voor anderen, dat ze uit de krijgende relatie mogen stappen”. De vraag is dus ook hoe we kwetsbare mensen kansen kunnen geven om vrijwilligerswerk te doen en zo iets voor anderen te betekenen.
“Om dit om te zetten in beleidsplannen pleit ik ervoor om ervaringsdeskundigen in te zetten, om heel hard naar hen te luisteren. Wat ons ook verder kan helpen is een samenwerking tussen sociaal werkers, vrijwilligers en mensen in armoede en ook buddy-systemen, waarbij mensen naast mensen gaan staan en samen op pad gaan. Dat zijn initiatieven die kansen moeten krijgen binnen de vermaatschappelijking van de zorg”.
“Tenslotte wil ik jullie vragen: versterk de stem van de allerzwaksten, zonder hun verhaal af te nemen. Ga samen met mensen in armoede en mensen van een andere etnische afkomst op stap. Durf naar het lokale beleid gaan vanuit een goed dossier. Haal inspiratie uit memoranda, zoals dat van Orbit, van Netwerk tegen armoede,.. Haal inspiratie uit dossiers en campagnes van Welzijnszorg en vertaal ze naar uw eigen gemeente vanuit de vraag: wat hebben wij in deze gemeente nodig? Vertrek daarbij vanuit uw eigen waarden en visie, wees heel reflectief. Durf vooral die stap zetten naar lokaal beleid, op een concrete manier”.
Redactie: Rita Boeren, stafmedewerker Attent
