EEN OOG VOOR EEN OOG

Jezus wil geen vergelding, want dat is vaak gewelddadig. Hij wil dat de dader die iemand schade berokkende, een compensatie geeft.

Wie iemand schade berokkent moet die schade herstellen, of vergoeden. Dat is de logica van elk rechtsdenken. Ook de Tora, de oude wet van de joden, denkt op deze wijze: oog om oog, tand om tand.

In het evangelie spreekt Jezus andere taal. Hij neemt een stukje uit een reeks voorschriften. “Een oog om een oog” is daar één van. In de Tora is dat geen aansporing tot vergelding waarbij het slachtoffer het recht krijgt om de andere dezelfde schade toe te brengen die zij of hij heeft geleden. In de Tora gaat het om compensatie. Wie iemand een oog uitrukt, of wie iemand een tand uitslaat moet het slachtoffer compenseren en de waarde van een oog of de waarde van een tand teruggeven. Een ander voorschrift gaat over een striem in het gezicht. Een klets met de hand in het gelaat van iemand anders brengt zelden blijvende schade toe, maar het is wel een grote vernedering. Helemaal in de lijn van zijn actieve geweldloosheid, vraagt Jezus van zijn leerlingen om geen schadevergoeding te vragen voor de smaad, maar de dader te confronteren met zijn gewelddadig gedrag door haar of hem de andere wang toe te keren.

Dan citeert Jezus opnieuw de Tora: Bemin je naaste als jezelf, haat je vijand. In de tijd van Jezus discussieerden geleerde joden over de vraag wie de naaste is. Sommigen beweerden dat enkel andere joden de naasten waren. Andersgelovigen waren de vijand en die mocht je dus haten. Anderen zegden dat elke mens de naaste was. Jezus sluit zich bij die stroming aan. Je kunt andersgelovige mensen of ongelovige mensen niet blijvend haten. Je naaste beminnen als jezelf, houdt in dat je elke mens bemint. Natuurlijk is dit geen vrijbrief voor naïeve toepassingen.

In deze twee toepassingen van de Tora pleit Jezus voor geweldloosheid in onze omgang, door afstand te doen van rechten en door in elk ander een mens te zien... Groots, maar veeleisend.