Zaterdag 4 december zal Luc Lowel door Jozef Kardinaal De Kesel permanent diaken gewijd worden.
Zondag 5 december zal hij voor de eerste maal assisteren in de eucharistieviering als diaken in de St. Leonarduskerk.
Ter inleiding een schets van het diaconaat binnen de katholieke kerk.
Sinds het Tweede Vaticaans Concilie kent de katholieke kerk – na een onderbreking van meer dan duizend jaar – het diaconaat opnieuw als een zelfstandig ambt: de permanent diaken. Ook werd dit ambt toen open gesteld voor gehuwde mannen ouder dan vijfendertig jaar. Tijdens de tussenliggende tien eeuwen bestond het diaconaat als opstap naar het priesterschap. Het diaconaat is één van de oudste ambten in de kerk – zie Hnd 6 – maar het is ook een zeer jong ambt: in 1977 vond in Vlaanderen de wijding van de eerste permanent diakens plaats.
Het denken over het gewijde ambt is door Vaticanum II veranderd. Vroeger stond het priesterschap centraal met lagere wijdingen als voorbereiding en was de bisschop een soort superpriester. Nu staat het bisschopsambt centraal. Hier vinden we de volheid van het sacrament van de wijding. Het priesterschap en het diaconaat zijn hier beide mee verbonden. Zij zijn ook complementair aan elkaar. De priesters verbeelden het hogepriesterschap en het herderschap van Christus en de diakens het dienaarschap van Christus. Het conciliedocument Lumen gentium stelt: “de diakens, aan wie de handen worden opgelegd ‘niet voor het priesterschap, maar voor het dienstbetoon’.” Dit dienstbetoon bestaat uit “de diaconie van de liturgie, het woord en de liefdewerken”. Ondanks deze veranderde zienswijze blijkt in de praktijk voor velen het priesterschap nog steeds het referentiepunt voor het denken over het ambt in de kerk te zijn.
Een van de belangrijkste aspecten van het diaconaat is de bemiddelende en vertegenwoordigende rol van de diaken: de diaken als de dynamische tussenpersoon.
De diaken heeft een sterk missionaire opdracht .Hij stelt in woord en daad Christus present in de wereld. Hij brengt God naar de mensen en de noden van de mensen en van de maatschappij naar de kerk. Zijn werkterrein ligt vooral op het snijvlak van kerk en maatschappij.
De diaken in de liturgie
Een diaken kan in verschillende liturgische vieringen als voorganger optreden: Woordvieringen, gebedsvieringen en uitvaarten. In dergelijke vieringen kunnen ook daartoe gezonden leken voorgaan. Anders dan leken kan de diaken ook het sacrament van het Doopsel bedienen en kunnen man en vrouw ten overstaan van een diaken elkaar het ja-woord geven in het sacrament van het kerkelijk huwelijk.
Bij deze twee sacramenten heeft de diaken dezelfde bevoegdheden als de priester. Natuurlijk zal de diaken als voorganger van dergelijke vieringen zich mede baseren op zijn diaconale spiritualiteit. Toch zal hij in deze gevallen als voorganger niet direct totaal anders handelen dan de andere gewijde en niet-gewijde ambtsdragers.
De diaken in de Eucharistie
De eigen liturgische rol van de diaken in de viering van de van de Eucharistie..
De Algemene Inleiding van het Romeins Missaal vermeldt het volgende.
De diaken:
1. assisteert de priester en begeleidt hem;
2. bedient aan het altaar de kelk en het boek;
3. verkondigt het Evangelie en kan op verzoek van de celebrerende priester de homilie verzorgen;
4. richt zich tot het gelovige volk met gepaste inleidingen en spreekt de intenties van de voorbede uit;
5. assisteert de priester bij het uitreiken van de Communie en reinigt de gewijde vaten en brengt ze in orde;
6. vervult voor zo ver noodzakelijk de taken van andere assistenten (misdienaars) als zij niet aanwezig zijn.
Zeker als in meer detail wordt gekeken, komt hieruit het beeld van de verkondiger en de boodschapper, van de tussenpersoon naar voren. Maar de rol als dienaar valt het meest op en daar willen we het over hebben. De diaken staat de bisschop of priester terzijde. Hiermee heeft de diaken een wezenlijk andere rol dan eventueel concelebrerende priesters en hij neemt daarmee ook een andere houding aan. Concelebrerende priesters staan aan het altaar als medevoorgangers. Samen met de hoofdcelebrant leiden zij de viering. De diaken daarentegen assisteert de priester. Hij houdt voortdurend in de gaten waar hij nodig is, en dat blijkt ook uit zijn houding. Met zijn houding en zijn blik richt hij zich op het handelen van de priester.
De dienende aanwezigheid van de diaken in de eucharistie is geen op de persoon zelf aandacht vestigende aanwezigheid, maar een verwijzende aanwezigheid.
Zij verwijst naar het dienaarschap van Christus.
Op deze wijze wordt ook in de liturgie zichtbaar dat priesters en diakens wezenlijk verschillende opdrachten hebben. Beiden stellen Christus present maar wel op verschillende manieren: de priester staat voor Christus als Hoofd van de gemeenschap en de diaken voor Christus als Dienaar. Zo is de aanwezigheid van een diaken een verrijking van de liturgie. Tijdens het Laatste Avondmaal waste Jezus zijn leerlingen de voeten, voordat Hij hen voorging aan de tafel. Eucharistie en voetwassing zijn nauw met elkaar verbonden. Zo vormen ook leiderschap en dienaarschap voor christenen een onverbrekelijk paar.
Moge Luc zijn diaconaat zo in vervulling laten gaan onder de zending van de Heilige Geest en als medewerker van de bisschop.
Moge het een vruchtbaar diaconaat worden
Wij wensen Luc van harte proficiat al naar zijn diaken wijding toe.
Pastoor Johny