Op donderdag 1 en maandag 5 december organiseerde bisdom Antwerpen telkens twee vormingssessies op het TPC en in het vormingscentum van Malle. Tijdens en na afloop van de vormingsessies bereikten ons nog heel wat restvragen. We bundelden daaruit een selectie met antwoorden die we u graag ter beschikking stellen.
Vormingssessies grensoverschrijdend gedrag en integer pastoraal handelen bisdom Antwerpen december 2022: restvragen
De getroffene/het slachtoffer houdt graag zelf de touwtjes in handen. Wat als je merkt dat die geen stappen zet: kan een pastor dan het initiatief nemen om zorg te bieden aan een pastorant die er niet zelf om vraagt (wet of privacy) of blijft hij eerder passief toekijken?
A: Het is zeer moeilijk om als pastor zelf initiatief te nemen als een persoon er niet om vraagt. Afhankelijk van de situatie, kan je ofwel jezelf voorstellen en zeggen wat je als pastor kan betekenen, ofwel via anderen aan de getroffene laten weten dat je steeds bereid bent om de persoon in kwestie pastoraal nabij te zijn. Het initiatief ligt steeds bij de getroffene: als je daaraan voorbijgaat erken je hem/haar niet als een handelend persoon.
Hoe vallen ‘melding’ en ‘beroepsgeheim’ te rijmen?
A: Pastores zijn wel degelijk gebonden door het beroepsgeheim. De persoonlijke informatie die zij ontvangen in het kader van hun ambtsuitoefening mogen zij niet bekend maken. Hun beroepsgeheim – en dat van andere beroepsgroepen – is zowel bedoeld ter bescherming van de personen die hun deze informatie toevertrouwen, als ter bescherming van de openbare orde. Met ‘pastores’ bedoelen we in deze tekst allen die in de pastoraal of de geestelijke begeleiding werkzaam zijn en daartoe een canonieke benoeming of een bekrachtiging van de bisschop hebben ontvangen. Dat kunnen zowel priesters, diakens, religieuzen als lekengelovigen zijn. Voor meer informatie over het beroepsgeheim, verwijzen we naar de verklaring van de bisschoppen van eind 2018 over het Biechtgeheim/beroepsgeheim.
Wat daarnaast alleszins vaststaat, is dat de algemene wetgeving over meldingsplicht en beroepsgeheim complex is. De Vlaamse overheid heeft verschillende publicaties uitgegeven die bovenstaande vraag kunnen verhelderen. Publicaties 1,2 en 4 zijn gericht op bovenstaande thema’s: beroepsgeheim, discretieplicht, meldrecht en meldplicht. Als je twijfelt of niet goed weet wat je moet doen, bespreek je dit best met jouw supervisor of neem je contact op met het Zorgteam om te bekijken welke wegen er kunnen en moeten bewandeld worden.
Bestaat er een verschil tussen ‘macht’ en ‘gezag’? Jezus handelde ‘met gezag’: in hoeverre was dat uitoefenen van macht? Macht heb of krijg je, maar gezag ‘verdien’ je.
A. De term gezag wordt vaak beschouwd als een synoniem van macht. Toch is er een verschil tussen beide termen. Gezag moet eerder beschouwd worden als een specifieke vorm van macht. Door middel van gezag wordt er aan een bevel een bepaalde gehoorzaamheid gegeven door bepaalde personen die als reactie hun gedrag aanpassen aan het gegeven bevel. Gezag is een legitieme vorm van macht die door de meesten wordt aanvaard en erkend en zo het handelen van mensen voor een lange tijd bepaalt. Door de term ‘gezag’ te gebruiken voor het aanduiden van legitieme macht en de publiekelijke erkenning en aanvaarding van gezag, wordt vaak vergeten dat gezag macht impliceert en bestaat het gevaar dat de bestaande macht wordt verdoezeld en zelfs misbruikt. Wanneer een pastor bijvoorbeeld enkel wordt gezien als een persoon met gezag en gezag niet geassocieerd wordt met macht, bestaat het gevaar dat het machtsverschil tussen de pastor en pastorant niet wordt erkend. Op die manier kan de pastor zijn of haar macht makkelijk misbruiken onder het mom van zijn of haar gezagstatus.
Hoe verantwoord ik mezelf binnen een instituut waarin vrouwen nog steeds niet mogen worden gewijd?
A: Het synodaal proces dat paus Franciscus in 2021 aftrapte en nu in zijn tweede en continentale fase zit, houdt rekening met die verzuchtingen en gaat ermee aan de slag. De paus wil niet enkel bisschoppen, priesters, religieuzen, pastoraal werkenden... betrekken, maar iedere gelovige, ook wie zich in de periferie bevindt of nauwelijks de weg naar de Kerk vindt. Dat is voor het eerst en ongezien voor de Kerk. Het werkdocument “Vergroot de ruimte voor je tent” dat nu ter lokale bespreking voorligt, onderstreept kwesties die al lang spelen, zoals de rol van de vrouw en het bij de Kerk betrekken van “gemarginaliseerde” groepen, zoals mensen uit de LGBTQ-gemeenschap en gescheiden en hertrouwde gelovigen. “We verstaan onze zending of missie als een vorm van dienstbaarheid in dialoog met de wereld en andersdenkenden. De Kerk heeft zelf bekering nodig. Het verruimen van de grenzen van de Kerk maakt het hart van onze roeping uit. We moeten ingaan tegen verdeeldheid, bijvoorbeeld tussen gelovigen en niet-gelovigen. Die zending kunnen we alleen waarmaken in een participatieve stijl van medeverantwoordelijkheid van alle gedoopten.
Een onderdeel van 6 paragrafen is gewijd aan de participatie van vrouwen in de kerk (60-65). Haast alle verslagen pleiten voor hun volledige en gelijke participatie. Er wordt op gewezen dat vrouwen vandaag al in de voorhoede van synodaal handelen staan. De gedeelde droom van het synodale proces is immers een meer inclusieve Kerk die in staat is tot echte verbondenheid en diepe gastvrijheid.” https://www.kerknet.be/kerknet-redactie/artikel/synodedocument-fase-2-%E2%80%98gedoopten-heroveren-waardigheid%E2%80%99.
Meer info over de continentale fase van de synode in bisdom Antwerpen vind je hier.
Welke praktische tools (bv. reflectiesessies, omstaanderstraining) zijn er beschikbaar om met grensoverschrijdend gedrag preventief aan de slag te gaan?
A: Ombudsvrouw gender van het Vlaams Parlement Annelies D’Espallier verwees in haar presentatie naar de ‘360°-aanpak’ die bestaat uit:
- Intentie, preventie, reactie
- Een meer gecoördineerde aanpak
- COMMUNICATIE – TRANSPARANTIE
- De kracht van de omstaander:
- Doorbreken van acute situaties (tegenover bystandereffect)
- Overzicht verwerven + toeleiden naar kanalen
- Ondersteuning in vervolgstappen (tegengewicht)
- Tool: omstandertraining. Meer info over de gratis omstandertaining in bv. stad Antwerpen via Atlas
Alsook over transformatie via de volgende sporen:
- Intentieverklaring
- als standpunt + signaal
- Integriteitscode na breed debat
- Gedragenheid bevordert de omzetting naar praktijk
- Debat na de vragen: ‘hoort dit erbij?’/ ‘wat hoort erbij?’
- Beweging regelmatig genoeg hernemen
- Strenge managementnorm
- Accountability
- Geen tolerantie voor GOG
- Klachten ernstig nemen, melders nooit nadelig behandelen
- Adequaat reageren
+ communicatie, communicatie, communicatie
Wat moet je doen als je geconfronteerd wordt met moeilijkheden en hulp nodig hebt? Waar kan je dan terecht? En krijg je dan effectief ondersteuning?
1. Algemene zorgvragen bisdom Antwerpen
In bisdom Antwerpen kan je met algemene zorgvragen in een eerste fase terecht bij de dienst Zorg van het bisdom Antwerpen (dienstverantwoordelijke Sybryn Leirs) op het mailadres zorgteam@bisdomantwerpen.be. Meer info op https://www.kerknet.be/bisdom-antwerpen/artikel/dienst-zorg-het-bisdom-antwerpen.
De dienst Zorg werkt samen met verschillende psychologen en psychotherapeuten waarnaar kan doorverwezen worden indien nodig. Er wordt ook een financiële tussenkomst voorzien voor de eerste 5 gesprekken.
2. Melden van seksueel misbruik in een pastorale relatie algemeen
I. Kerkelijke aanspreekpunten voor misbruik in een pastorale relatie
Bij deze aanspreekpunten kan iedereen terecht voor melding, erkenning, herstel, een klacht, een luisterend oor of een persoonlijk gesprek. Dit kan via e-mail of telefonisch via het gemeenschappelijke opvangpunt. Het gemeenschappelijke opvangpunt beantwoordt vragen om informatie van slachtoffers van seksueel misbruik of van mensen die hen bijstaan. Het infopunt zorgt voor doorverwijzing naar de lokale aanspreekpunten.
Telefoonnummer (Nederlands- en Franstalig): 02 507 05 93, van maandag tot vrijdag, tijdens de kantooruren. In deze coronatijden is het raadzaam het opvangpunt te contacteren via mail; het e-mailadres wordt 24 op 24 uur en 7 dagen op 7 opgevolgd en boodschappen worden zo snel mogelijk beantwoord.
E-mailadres: info.misbruik@kerknet.be
Adresse e-mail: info.abus@catho.be
De lokale aanspreekpunten werken in vertrouwen en zullen aan de melder duidelijk maken hoe aan de melding gevolg wordt gegeven. Een aanspreekpunt kan ook doorverwijzen naar een arts, psycholoog, jurist, welzijnswerker of justitie. Voor recente feiten worden slachtoffers vanuit het aanspreekpunt geholpen om melding te doen bij de gerechtelijke instanties. Als slachtoffers dit niet wensen te doen, worden de feiten gemeld door het aanspreekpunt zonder vermelding van de naam van het slachtoffer. Bij een aanspreekpunt kan men ook gewoon advies vragen.
II. Klacht indienen bij justitie
Dat kan rechtstreeks bij de federale magistraat Lieve Pellens:
Wolstraat 66 bus 1, 1000 Brussel
02 557 77 31
lieve.pellens@just.fgov.be
Als de feiten niet verjaard zijn, zal justitie de gewone procedure opstarten voor dit misbruik.
Heb je vragen over je dossier bij justitie, dan kan je contact opnemen met de dienst slachtofferzorg. Deze dienst kan je specifieke informatie geven over je rechten en over je dossier, bv over de stand van je dossier, over de genomen beslissingen... De dienst slachtofferonthaal kan je ook ondersteunen en bijstaan tijdens de hele gerechtelijke procedure, bv tijdens de inzage van het dossier, tijdens de zitting van de rechtbank... Indien nodig kan de dienst slachtofferonthaal je verwijzen naar gespecialiseerde diensten, bv een dienst voor juridische bijstand of een psychosociale dienst.
Deze info kan u ook nalezen op de website https://www.kerknet.be/seksueel-misbruik-melden
Jammer genoeg bleef machtsmisbruik onder collega’s tijdens de sessies onderbelicht. Welke stappen kan je als slachtoffer zetten binnen die context?
A: Als je sterk genoeg in je schoenen staat, kan je dit zelf aankaarten bij de persoon in kwestie, je leidinggevende of op een teamvergadering. Je kan ook steeds terecht bij de vertrouwenspersoon op je werk, of zoals Annelies D'Espallier aanhaalde, de genderkamer contacteren. Dat kan rechtstreeks op het mailadres annelies.despallier@vlaamseombudsdienst.be.
Relaties van geestelijke begeleiding beogen vaak een impact in termen van transformatie van de pastorant. Zelf als dit gebeurt op vraag van en met volle instemming van de pastorant, kan er sprake zijn van grenzen die overschreden worden, hoewel de pastorant dit misschien aanvankelijk niet zo ervaart. Hoe kan de pastor dat aftoetsen zonder de pastorant te verontrusten en zijn groeiproces te schaden?
A: Openheid en vertrouwen zijn hier de twee kernwoorden. Bij het opstarten van de geestelijke begeleiding kan je dat altijd openlijk aankaarten zonder het evenwel te problematiseren. Als er genoeg vertrouwen is in de relatie, kan de pastorant altijd aan- en teruggeven wanneer hij/zij dit ervaart.
U kan de vragen en antwoorden hier ook downloaden.
