Wat bezielt paus Franciscus met de lancering van een twee jaar durend synodaal proces in de hele wereldkerk, als aanloop naar de bisschoppensynode van 2023?
Bisschop: Dit is een direct gevolg van de reden waarom hij verkozen is. Hij kreeg van de kardinalen de nadrukkelijke opdracht een hervorming door te voeren in de Kerk in de geest van het Tweede Vaticaans Concilie dat pleit voor het Volk Gods ‘onderweg’ en dus voor een synodale Kerk. De paus doet gewoon zijn werk. Het is een noodzakelijke stap om het Concilie waar te maken. Daarnaast speelt wellicht zijn eigen verleden mee. Hij leefde en werkte als kerkleider onder de dictatuur in Argentinië. In een dictatuur is van ‘samen spreken’ geen sprake!
Geert: Dit voorstel komt zeker niet uit de lucht vallen. Zo heeft paus Franciscus met ruime en wereldwijde bevragingen de gezins- en jongerensynodes voorbereid. Er is ook de ‘Synodale Weg’ die zich in Duitsland ontrolt. Van bij het begin heeft de paus dat proces intens gevolgd. Dat is een weg met vallen en opstaan, met horten en stoten. Begonnen in 2019, opgehouden door corona en andere hindernissen. Maar telkens wanneer het proces dreigt te stokken, geeft paus Franciscus een signaal. Onlangs ontving hij Georg Bätzing, de voorzitter van de Duitse bisschoppenconferentie, om hem aan te moedigen. In Duitsland gaat het wel degelijk om een ‘synodale weg’ en geen ‘synode’. Het is een proces naar een doel. Voor ons nu is het doel de bisschoppensynode in 2023 voorbereiden.
Hilde: Paus Franciscus is een jezuïet. Hij kent dus de methode van de ‘gemeenschappelijke onderscheiding’ (GeOS). De sociëteit van Jezus is ontstaan en gegroeid vanuit ‘gemeenschappelijke onderscheiding’, al heette het nog niet zo. Die eerste vriendengroep wilde met Ignatius samenblijven en tegelijkertijd werden ze uitgezonden. Hoe moest dat dan? Dat leidde tot een proces van onderscheiding. Ongetwijfeld heeft men na het Tweede Vaticaans Concilie in religieuze ordes en congregaties het thema onderscheiding herontdekt. Voor alle duidelijkheid: onderscheiding is natuurlijk niet exclusief ignatiaans, het behoort tot de schat van de Kerk.
Bisschop: Nog dit over paus Franciscus. Zijn beleid is dikwijls decentralistisch. Dat wil zeggen: problemen moeten ook aangepakt moeten worden binnen een bepaalde cultuur en niet altijd allereerst vanuit de universele Kerk. Al is het natuurlijk nooit het ene zonder het andere. Dat merk je aan de drietrapsraket die hij nu lanceert: diocesaan, continentaal en universeel. Ook dat is een synodale weg die vertrekt vanuit en rekening houdt met de lokale situatie zonder het geheel uit het oog te verliezen.
Hilde: Wat de kracht uitmaakt van het synodale proces is dat het meer is dan een methode om een doel te bereiken.
Het gaat om een wijziging van houding in iedere persoon. Het is samen anders leren luisteren en spreken.
Mensen en groepen doen dan de ervaring op dat het op een andere manier kan. Bekering, transformatie, zijn ervaringen die men opdoet.
Geert: Vandaar dat waar men zo’n weg gaat, het steeds de grote vragen zijn die naar boven komen. In Duitsland is de aanleiding voor de ‘Synodale Weg’ een rapport over misbruik geweest. Daarna kwamen de onderliggende vragen naar boven. Hoe gaan we om met macht? Wie is de priester? Waarom blijven vrouwen uitgesloten van het ambt? Hoe het kerkelijk denken en spreken rond seksualiteit verstaan? Confronterend voor wie alles wil behouden, maar evenzeer voor wie alles wil veranderen. Het proces verplicht namelijk naar elkaar te luisteren.