Het zijn kunstenaars die de Schriftteksten voor de liturgie gekozen hebben: ze boetseren behoedzaam het gelovige hart. Zo stellen ze als antwoordpsalm in de drie vieringen van Kerstmis (de nachtmis, de zgn. dageraadsmis en de dagmis) de psalmen 96, 97 en 98 voor. Bidden of zingen met dit drietal geeft aan de beleving van het Kerstfeest een extra diepgang en openheid.
Een beetje achtergrond
De psalmen 96-98 behoren tot een reeks feestliederen die het koningschap van God verheerlijken (96-100). Feest, ja, maar het is belangrijk om zich te realiseren dat het hier niet om een gemakkelijke vreugde gaat. Ze is bevochten doorheen een zware crisis. Het dieptepunt daarvan was psalm 89 : de gezalfde, de koning is er verworpen en vergeten omwille van de ontrouw aan de Tora, het godsvolk valt ten prooi aan de vijanden (zie de vierde Adventszondag). Maar nu breekt stilaan een nieuwe geloofsovertuiging door: God zelf, de Heer is koning, Hij komt om recht te doen en het leven van de armen te behoeden !
Nieuw
Psalmen 96 en 98 beginnen met de uitnodiging om voor de Heer een nieuw lied te zingen. Dat is waartoe de liturgie ons met Kerstmis oproept. Een paradoxale opdracht, want we bidden of zingen met woorden die eeuwenoud zijn … Maar juist dat is zo bevrijdend. Want aan de ene kant hoeven we dus niet altijd weer op zoek te gaan naar de juiste woorden om God te loven en te danken. Hoe zouden we die trouwens kunnen vinden, zeker in een tijd als de onze met zijn inflatie aan woorden? En aan de andere kant mogen we ons vrij voelen om te improviseren, niets of niemand kan ons verplichten tot verbeten letterlijkheid als het over God gaat. Het nieuwe zit hem dus veel minder in de woorden dan in de vernieuwing en de eenvoud van ons hart !
Een God die betrouwbaar is
Waarom klinkt er in deze psalmen pure vreugde? Niet omdat eensklaps alle problemen gesmolten zouden zijn als sneeuw voor de zon. De enige reden is dat de Heer zijn belofte gestand doet. In elke psalm beheerst Hij bijna spelenderwijs de heftigste oerkrachten van de natuur. En uitgerekend die almachtige trekt zich het lot van mensen aan. Wat betrouwbaar is boven alles, wat sterker is dan alle afgoden, dat zijn Gods gerechtigheid en goedheid (98,2-3).
Met deze liederen staan we in een eeuwenlange traditie van mensen die zien wat gebeurt en lijden aan een wereld geregeerd door afgoden (97,7), een wereld die zich ook binnenin onszelf bevindt. Maar ze blijven zingen dat de Heer komt (96,13), dat Hij nabij is (97,5) en dat Hij zijn heil openbaart (98,2).
Zijn ‘heil’: dat Hebreeuwse woord heeft dezelfde klank als de naam ‘Jezus’ ! Wij christenen geloven dat God in Jezus bij ons is. Hij komt om de ware vreugde te brengen doordat we ons bekeren tot elkaar (97,11) en om ‘de volken te leiden naar ongekromd recht’ (98,9). Dat is wat we, met nieuwe ogen, al vieren op Kerstdag.
Universeel heil
Het valt in de drie psalmen op hoe Gods koningschap uitgeroepen wordt voor alle volkeren, wereldwijd. Hier zijn geen mensen aan het bidden die zich onder gelijkgezinden opsluiten met hun zekerheden. Het feest van de komst van God als koning die recht en vrede doet, opent onze blik naar alle mensen. Zo zullen we het later in de Kersttijd nog horen in het lied van de oude Simeon (Lc 2,30-31). Zo bidden we het elke keer met Jezus’ eigen woorden in het Onzevader: ‘uw Rijk kome’. Zeker voor de mensen die niet meetellen, nergens. Maar ook voor de mensen die tot onze ergernis blindelings opgaan in het eindejaarsvertier. Ook voor de mensen met andere opvattingen of storende gewoonten.
Een suggestie
Wie weet biedt het Kerstfeest in dit vreemde jaar de kans om even tijd te maken om, in de buurt van je kerststal, te mediteren met de psalmen 96-98. Je kan tussen elke psalm een kerstlied beluisteren of één van de prachtige composities die beschreven werden in de bijdrage van I. Thevelein in de CCV-nieuwsbrief van 17 december. Heb je echt tijd, dan kan je eerst nog een keer de vier psalmen nemen van de Advent. Dan zal je voelen wat een prachtige lijn er doorheen deze gebeden loopt tot aan het feest van de Menswording.
Zalig Kerstfeest!
Geert Vervaecke, CCV in het bisdom Brugge
