Deze vraag legde CCV Hasselt voor aan een aantal prominente sprekers op haar jaarlijkse studiedag op 10 mei. Meer dan 110 deelnemers vanuit heel Vlaanderen verzamelden online voor deze digitale bijeenkomst.
Het thema van deze dag, 'christelijk spreken en handelen op de grens', liep als een rode draad doorheen alle lezingen en getuigenissen. Hoe doe je dat immers, vanuit christelijk perspectief omgaan met mensen wiens levenseinde nadert?
Hoe verhoudt zich de vraag naar euthanasie tot ons geloof en ons medemens zijn?
Welke rol hebben we als Kerk in onze samenleving te spelen wanneer het debat gevoerd wordt over 'de goede dood'?
Professor Willem Lemmens, hoogleraar filosofie aan de universiteit van Antwerpen stelde zich vooral vragen bij de vanzelfsprekendheid waarmee in de maatschappij vandaag de dag over euthanasie wordt gepraat, alsof het een dood-normale zaak is. Alsof euthanasie het enige model is waarmee we over 'een goede dood' kunnen spreken. Hoe ver schuift de grens nog op? 20 jaar geleden zorgde de euthanasiewet voor een kader voor wie ongeneeslijk ziek was en zou sterven. Maar hoe verhoudt die oorspronkelijke vraag zich tot de stervenswens van wie psychisch lijdt?
Waar vroeger een taboe lag op euthanasie, lijkt er vandaag een taboe te liggen op kritiek op euthanasie en de wet die haar mogelijk maakt.
Nochtans is het geen normale medische act en gaat ook de roep om zelfbeschikking niet helemaal op. Elke patiënt die een doodswens kenbaar maakt, doet dit immers bij een arts die vervolgens gevraagd wordt om een daad te stellen die tegengesteld is aan de eed van Hippocrates.
Professor Johan Menten, hoofd van de palliatieve afdeling in het UZ Leuven sprak vanuit zijn eigen ervaring over de goede dood. Mensen een goede dood laten sterven is een opdracht die volgens hem progressief complexer wordt voor hulpverleners die met zieke en stervende mensen worden geconfronteerd. Hij ziet een aantal moeilijkheden die een goede dood in de weg staan. Therapeutische hardnekkigheid zorgt er soms voor dat mensen pas in een terminale fase met de onafwendbaarheid van hun dood worden geconfronteerd.
Palliatieve zorg verwordt zo al te vaak tot terminale zorg en kan dan niet genoeg tot haar recht komen.
Goede palliatieve zorg impliceert immers dat de totale pijn van mensen wordt bestreden. Niet alleen de fysieke pijn, maar ook de psychische, de sociale en de spirituele pijn. Doordat spreken over het levenseinde door zorgverleners nog vaak op de achtergrond blijft, kan euthanasie een extreme roep zijn van de patiënt om de controle terug te krijgen. Elke euthanasievraag herbergt een diepere vraag. Mensen beluisteren, hun angsten (h)erkennen en goed informeren moet dan ook de basishouding zijn van iedere hulpverlener. Zo kan iedere euthanasievraag goed beoordeeld worden. Professor Menten deed niet alleen een warme oproep om de palliatieve zorg eerder op te starten, maar ook om uitdrukkelijk aandacht te hebben voor de vierde pijler van de palliatieve zorg: de spirituele en existentiële pijn.
Diep geloof en ongeloof komen bij het levenseinde immers vaak onder spanning te staan.
Pastores zijn dan ook van onschatbare waarde in het begeleiden van mensen.
In de namiddag spraken drie getuigen vanuit hun eigen werkcontext als leerkracht, ziekenhuispastor en priester over hun concrete ervaringen in het spreken over het levenseinde en het omgaan met stervende mensen. Waar de voormiddag zich meer concentreerde op het maatschappelijke niveau, werden hier de persoonlijke verhalen en de concrete mensen zichtbaar. Er klonk het verlangen om stervende mensen nabij te blijven, zonder oordeel over de manier waarop ze zouden gaan. Het uithouden met elkaar, ook als het moelijk wordt.
Niet loslaten, zoals ook de hemelse Vader niemand loslaat...
Bert Vanderhaegen, hoofdaalmoezenier van het UZ Gent hield tenslotte een pleidooi voor de kritische stem die we als christen mogen hebben in het maatschappelijk debat. Het spanningsveld tussen het lijden van de concrete mens die euthanasie vraagt en het door God geschonken leven waar je als mens niet aan mag komen, moet blijven bestaan. Wanneer dit spanningsveld en de kritische stem hierrond verdwijnt, werken we het eenheidsdenken in de hand. Hierdoor vernauwen we het debat en komen we steeds verder op het hellend vlak te staan dat de euthanasiekwestie vandaag is.
Bisschop Patrick Hoogmartens sloot de studiedag af met een oproep om te spreken over de dood, niet alleen wanneer het levenseinde nadert, maar ook tijdens het leven zelf. Wij als christen mogen dit doen vanuit ons geloof, vanuit onze traditie. Hierbij moet niet zozeer de vraag naar euthanasie klinken, als wel het recht van elke mens op goede palliatieve zorg.
De pertinente vragen die werden gesteld, de deskundigheid van de sprekers en de kwetsbare inbreng in de gespreksgroepen maakten van deze online ontmoeting een zeer geslaagde studiedag!
