Het woord vooraf' kadert deze twaalfdelige reeks 'Samen groeien naar en nieuw begin'
Naar de vorige stap: Je woede en vergeldingsdrang aanvaarden
We zitten vast
|
Het blijft lang stil in de auto.
Eveline en Merlijn (°) hebben net hun zoontje van acht in het ziekenhuis achtergelaten. Hij is buiten levensgevaar maar de artsen konden geen beloftes doen over een volledig herstel. De jongen was, na de aanrijding, met zijn hoofd hard tegen het fietspad terechtgekomen. Gelukkig had hij een helm gedragen, dat had zijn leven gered.
‘Ik ga het mezelf nooit vergeven’, barstte Eveline opeens uit.
‘Jezelf?’ zei Merlijn verwonderd. ‘Hier kon jij toch niets aan doen?’
‘Toch wel! Ik had hem nooit toestemming mogen geven om mee te fietsen met zijn vriendjes. Ik vond hem er nog te jong voor! Maar ik heb me laten overhalen … ‘Je moet ze durven loslaten’, zei Lies. Maar haar Pieter heeft niets! Het is onze jongen die nu in het ziekenhuis ligt, wie weet voor hoe lang!’
‘Eveline, jij kon dit niet voorzien…’
Maar Eveline hoort Merlijn niet eens.
‘Ik wist dat de Antwerpse Steenweg gevaarlijk is. Hoe kon ik zo stom zijn…’
|
Als er iets erg gebeurt, gaan we op zoek naar een schuldige. En vaak komen we dan bij onszelf uit, zelfs wanneer het duidelijk is dat iemand anders de kwetsuur heeft veroorzaakt.
De harde klap die je hebt gekregen, heeft immers je innerlijke harmonie stukgeslagen. Allerlei gevoelens borrelen in je op, ook zaken die je allang verdrongen had. Je veroordeelt jezelf omdat je zaken had moeten voorzien, omdat je het verleden niet meer kunt ongedaan maken, omdat je te weinig dit of te veel dat hebt gedaan, … Er komt geen einde aan de zaken die we onszelf kunnen verwijten. Onder de zelfverwijten zit een diepe schaamte over onze eigen tekorten en beperktheid. Deze zelfverwijten kunnen heel ernstige vormen aannemen, soms kun je spreken van regelrechte zelfhaat of zelfverachting.
Alleen door mild naar onszelf te kijken en nederig aan onszelf vergiffenis te schenken, kunnen we onze innerlijke vrede herstellen en onszelf openstellen om de ander te vergeven. Pas als we onszelf, met al onze tekortkomingen, omhelzen, kunnen we het leven, met al zijn tekortkomingen, omhelzen.
Waar komt die veroordeling van onszelf vandaan?
We kunnen drie bronnen onderscheiden voor dat negatieve zelfbeeld.
Een negatief zelfbeeld kan groeien vanuit het niet bereiken van het gedroomde ideaal. Wanneer we onze idealen niet kunnen waarmaken, moeten we onder ogen zien dat we beperkt en feilbaar zijn, op veel vlakken onwetend en onvolmaakt. We zijn niet almachtig en kunnen ons leven en onszelf niet ‘maken’ zoals we het ons dromen, hoe hard we ons daar ook voor inzetten.
Een negatief zelfbeeld kan ook komen vanuit onze donkere, onbewuste kant, onze schaduw. Die wordt, volgens Carl Gustav Jung, gevormd door alle aspecten van onszelf die bij het opgroeien werden weggedrukt om tegemoet te komen aan de verwachtingen van onze omgeving. In deze schaduw kan kwetsbaarheid zitten of ambitie, zachtheid of agressie, al naargelang onze opvoeding. Deze geestelijke energie is echter niet verdwenen, maar verdrongen. Ze blijft ons leven bepalen. Wie bijvoorbeeld is opgegroeid bij onzelfzuchtige, nederige mensen heeft misschien zijn ambitie zorgvuldig weggestopt. Deze persoon begrijpt dan niet waar die minderwaardigheidsgevoelens t.o.v. geslaagde mensen vandaan komen. Of wanneer ‘kwaad zijn’ thuis een taboe was, heeft men waarschijnlijk zijn woede weggestopt. ‘Net zijn ouders, altijd vriendelijk’, zeggen de mensen dan. Maar waarom voelt deze persoon zich dan zo geïntimideerd door mensen die hun woede op een aanvaardbare manier kunnen uiten? En waar komen die onredelijke uitbarstingen van woede vandaan?
Wanneer onze innerlijke harmonie wordt stukgeslagen, komt al deze verdrongen energie vanuit onze schaduw toch naar boven. Helaas zijn die verdrongen facetten dan geen bondgenoot van onszelf, maar gedragen ze zich als een vijand en vallen ons aan door zelfbeschuldiging.
| Nog steeds wordt 'East of Eden' geprezen als een iconische film: het verhaal van twee broers die strijden om de liefde van hun vader. Een van hen, Aron, is voorbeeldig. Hij beantwoordt aan alles wat zijn vrome vader gedroomd had. Cal met zijn rusteloze aard wordt afgewezen. Wanneer Aron een duister familiegeheim ontdekt, stort zijn wereld in. Opeens stroomt alles wat hij verdrongen had naar buiten: zijn woede, zijn haat en cynisme. Hij heeft er geen vat op, hij wist niet eens dat deze gevoelens in hem zaten. Hij wordt erdoor vernietigd. |
Een derde bron voor een negatief zelfbeeld zijn de negatieve boodschappen of agressieve reacties die we krijgen van mensen die een belangrijke rol speelden of spelen in ons leven. Deze boodschappen kunnen verbaal of niet-verbaal zijn. Zo registreert een baby reeds op welke manier zijn verzorgers met hem omgaan. Wanneer de handelingen ongeduldig en agressief zijn – door vermoeidheid, depressie of verkeerde verwachtingen bij de ouders – zal de baby deze negatieve boodschappen opnemen in zijn zenuwstelsel. In het volwassen leven lijken gevoelens van zelfhaat, minderwaardigheid of het onvermogen om liefde te beantwoorden uit het niets te komen, maar dat is allerminst het geval.
Mona en Elisa (°) zitten in de woonkamer met een kopje thee. In de keuken horen ze hoe Kevin, een pleegkindje van vier, met de blokken speelt.
‘Speelt hij niet liever hier, bij ons?’ vraagt Mona.
Elisa schudt haar hoofd.
‘Hij heeft afstand nodig. In het begin wilde ik niets liever dan er altijd voor hem zijn. Ik wilde hem knuffelen, met hem spelen, lieve woordjes zeggen.’
Ze roert nadenkend in haar thee. Haar ogen staan droevig maar haar stem klinkt warm wanneer ze verder spreekt.
‘Ik heb moeten inzien dat dit bedreigend is voor hem. Als ik hem aanraakte, begon hij zichzelf te slaan. Hij is zo verwaarloosd als baby en peuter dat slaan voor hem de enige taal van contact is die hij kent. Dus probeer ik hem nu enkel veiligheid te geven: een vast ritme, vertrouwde gewoontes, eten op vaste tijden… We zien wel wanneer hij klaar is voor meer.
|
De identificatie met de agressor
Wanneer iemand gekwetst wordt, ontstaat er een vreemd psychologisch fenomeen dat men ‘identificatie met de agressor’ noemt. De kwetsende uitlatingen van de persoon die kwetst, worden als het ware verinnerlijkt, en het slachtoffer begint zichzelf te beschuldigen.
‘Hoe is het mogelijk om zo naïef te zijn!’
‘Jij idioot!’
‘Liever lui dan moe, altijd geweest.’
‘Wat een teleurstelling ben ik voor iedereen.’
‘Ik deug voor niets.’
Ook wanneer het onrecht of de verwijten van buitenaf verdwijnen, blijven de zelfbeschuldigingen verder malen.
Eigenlijk draagt elke mens, in mindere of meerdere mate, zijn pakketje zelfbeschuldigingen met zich mee, waarachter vaak de stemmen van de vader, de moeder, leerkrachten of andere opvoeders verborgen zitten.
Het hangt van veel zaken af hoe sterk de impact van deze negatieve boodschappen blijft: je eigen gevoeligheid, de veiligheid en warmte van je thuisomgeving, enzovoort.
Toch herkent wel iedereen dat er twee delen van onszelf lijnrecht tegenover elkaar staan. Het ene deel gedraagt zich als een tiran: veeleisend. Nooit is het genoeg. Je bent niet snel genoeg, niet goed genoeg, niet mooi genoeg, niet slank genoeg, niet sterk genoeg, niet begripvol genoeg, niet voorzichtig genoeg, niet gelovig genoeg, .... Dit deel probeert je een slecht geweten te bezorgen door jezelf te beschuldigen.
Het andere deel gedraagt zich als een slachtoffer. Het ondergaat de beschuldigingen en ervaart hoe de zelfachting afneemt. Misschien probeer je je zwakjes te verdedigen, maar dat helpt niet.
Elke mens heeft een slachtoffer en een dader in zichzelf.
Jezelf vergeven betekent niet dat je probeert af te rekenen met de dader in jezelf noch met het slachtoffer in jezelf. Het betekent dat je beide kanten in jezelf aanvaardt.
|
Wanneer je hongerigen te eten geeft, een belediging vergeeft of vijanden liefhebt in naam van Christus, dan zijn dat ongetwijfeld grote deugden. Wat ik aan de minsten van mijn broeders doe, doe ik aan Christus. Maar wat zou ik doen als ik ontdekte dat ikzelf de geringste van allen ben, de arme bedelaar, de meest verachtelijke van al degenen die mij onrecht hebben aangedaan, dat ikzelf om een aalmoes smeek, dat ik de vijand ben die om liefde vraag?
Carl Gustav Jung
|
Jezelf vergeven betekent dat je onderkent dat onder beide zijden een positieve behoeftigheid schuilgaat. De dader heeft de behoefte om sterk, daadkrachtig, autonoom te zijn. Het slachtoffer heeft de behoefte om klein en kwetsbaar te mogen zijn, om gekoesterd te worden.
Jezelf vergeven betekent dat je een mildheid laat groeien tegenover deze beide kanten van wie je bent.
Jezelf vergeven: hoe doe je dat?
Jezelf vergeven is geen theorie, het gaat om heel concrete dingen. Je vergeeft jezelf dat je dacht als God te zijn en alles te kunnen. Je vergeeft jezelf dat je je liet vernederen door negatieve boodschappen van betekenisvolle mensen. Je vergeeft jezelf dat je de woorden of gebaren van de persoon die je kwetste hebt verdergezet. Je vergeeft jezelf dat je kansen liet liggen, dat je talenten niet tot ontplooiing hebt gebracht.
Maar hoe doen we dat?
Ten eerste vertellen we onszelf dat we vergeven zijn.
Vergeven is steeds een verder-geven. Je kunt jezelf slechts vergeven in de mate dat je beseft dat je geliefd en vergeven bent.
In de negende en elfde stap blijven we langer stilstaan bij de betekenis van Gods vergeving.
Hier volstaat het om deze als een praktische stap aan te reiken. Maak het stil in jezelf en bevestig dan ‘God vergeeft me en ik vergeef mezelf.’
Soms kan een afstotend godsbeeld dit gebed onmogelijk maken. Voel je dan vrij om het woord ‘God’ te vervangen door ‘de Liefde’, ‘het Licht’ of een ander woord dat voor jou de goddelijke liefde omschrijft.
Ten tweede is het nodig om deze bevestiging regelmatig te herhalen. De zelfverwijten hebben in de loop der jaren diepe sporen getrokken in jouw geest. Nieuwe, negatieve ervaringen lopen als vanzelf meteen door deze geulen. Pas door een nieuw gegeven telkens opnieuw te herhalen graaf je een nieuwe bedding.
In het begin kun je je een beetje belachelijk voelen, maar als je dit zinnetje regelmatig hardop herhaalt, zal je merken dat het begint wortel te schieten in jouw hart.
Ten slotte maak je deze zelfvergeving concreet door iets buitengewoons te doen. De vrouw die Jezus’ voeten waste met buitensporig dure oliën had ervaren dat hij haar vergeven had, en daardoor kon ze ook zichzelf vergeven. Dit was zo een ontzaglijk grote verandering dat ze niet anders kon dan deze daad van liefde stellen. Welke daad past bij jouw zelfvergeving? Vier de verandering in jezelf met iets moois.
|
Carmen (°) had zwaar geleden onder haar scheiding. Het feit dat haar ex-man nieuw geluk gevonden had aan de zijde van een tweede echtgenote, terwijl zij werk en gezondheid verloren was, maakte het alleen maar moeilijker. De pijn hierover stond op haar gezicht gegroefd. Ze had geen contact meer met haar ex-man. Wanneer ze elkaar tegenkwamen in hun kleine dorp, keken ze een andere kant op. Familiefeesten voor de kinderen of kleinkinderen waren een beproeving.
Haar zelfbeeld was erg laag en zichzelf vergeven leek een onmogelijke stap. Toch beloofde ze de praktische tips uit te voeren.
Op een avond komt ze stralend binnen in de groeigroep.
‘Ik heb het gedaan’, zegt ze. ‘Ik heb God bedankt dat God me vergeeft, ik heb elke dag herhaald dat ik mezelf vergaf. En toen ik hem op straat zag lopen met zijn nieuwe vlam, ben ik niet overgestoken naar de andere kant. Ik kon hen aankijken, en vriendelijk ‘goedendag’ wensen. Je had hun gezichten moeten zien. Het was iets kleins, maar na al die jaren was dat mijn grote daad van liefde, en ik voel me vrijer dan ooit.’
|
- We verachten onszelf omdat we niet zijn wie we willen zijn of omdat we nog steeds negatieve boodschappen van anderen uit ons verleden horen.
- In elke mens zit een dader die zichzelf veroordeelt en een slachtoffer dat zich laat veroordelen.
- Vertel jezelf dat je vergeven bent, herhaal het en vier het.
|
|
STAP 6 BIJ JOU THUIS
Wanneer de kinderen opgroeien, zijn de sociale media een nieuwe ‘opvoeder’ in huis. Deze opvoeder is ongenadig. Precies in een periode dat ze heel kwetsbaar zijn, worden jonge tieners belaagd met boodschappen als ‘Je bent niet slank genoeg, niet grappig genoeg, niet mooi genoeg, niet gespierd genoeg.’ Laat je kinderen vertellen wat ze van deze boodschappen vinden. Maak hen duidelijk dat ze meer dan goed genoeg zijn. Geef het voorbeeld door zelf te tonen dat je tevreden bent met je lengte, gewicht, karakter, vriendenkring, al is niet alles zoals je het wel zou willen.
Jezelf vergeven is moeilijk wanneer het leven anders loopt dan je gehoopt had. Maar ook als het niet meteen lukt jezelf te vergeven, kun je hoopvol zijn dat het in de toekomst beter zal gaan. Vertel je kinderen het verhaal van de roos van Jericho. Dit plantje ziet eruit als een bolletje touw, verdroogd en verschrompeld. Zo rolt het door de woestijn, een speelbal van de wind. Het ziet er helemaal dood uit. Maar van zodra je er een beetje water op giet, zuigt het plantje zijn worteltjes vol en wordt het beetje bij beetje een (min of meer) groene plant. Een roos van Jericho kan honderden jaren in leven blijven zonder water. Vroeger hadden veel boeren in Duitsland een dergelijke plant die van generatie op generatie werd doorgegeven. Toon je kinderen het verdroogde bolletje en vraag hen of ze denken dat daar nog leven in zit. Laat hen dan water in een kommetje gieten en de roos van Jericho erin zetten. Ga regelmatig kijken wat er gebeurt. Voor ieders verbaasde ogen ontvouwt het verdroogde bolletje zich tot een levende plant.
|
Goed om te weten
Naar de vorige stap: Je woede en vergeldingsdrang aanvaarden
Naar de volgende stap: Begrip opbrengen voor wie je onrecht deed
|
Heb je deugd van dit vergevingstraject en/of wil je je waardering voor dit aanbod uiten
door onze werking financieel te steunen?
Van harte dank hiervoor!
Bekijk de mogelijkheden
|
