'Het woord vooraf' kadert deze twaalfdelige reeks 'Samen groeien naar en nieuw begin'
Naar de vorige stap: Jezelf vergeven
We zitten vast
|
‘Ik wil het loslaten, echt waar’, zucht Rina (°).
Samen met haar vriendin Hanne wandelt ze langs de Leie.
‘Ik heb zelf geen hoge pet op van mensen die hun verleden steeds maar herkauwen. Die ergeren me vreselijk. Iedereen loopt toch kwetsuren op? Een mens moet daar niet te veel bij blijven stilstaan. En nu ben ik zelf zo iemand geworden die het verleden niet kan loslaten. Het is echt niet dat ik haar niet begrijp. In haar plaats had ik misschien net hetzelfde gedaan.’
‘Misschien’, zegt Hanne laconiek.
‘Nee, ik meen het. Ik was steeds de zus die alles cadeau kreeg. Ik studeerde goed, had veel vrienden, vond een fijne man, kreeg kinderen – en zij moest dat allemaal missen.’
‘Het was bij jou ook geen rozengeur en maneschijn. En zelfs al was dat zo geweest, dat gaf haar nog niet het recht om jou zo te behandelen.’
‘Ik weet het niet… Ik weet alleen dat het me niet lukt het los te laten. Iedere keer denk ik ‘Nu heb ik het losgelaten’, maar dan hoor ik mijn moeder iets vertellen wat ze gezegd of gedaan heeft, en dan voel ik me opeens weer razend.’
Hanne blijft stilstaan.
‘Misschien moet je jezelf eerst vergeven dat je haar niet kunt vergeven?’ vraagt ze zachtjes.
De Leie stroomt onverstoorbaar verder.
|
Vaak stellen we vergeving gelijk aan het verderzetten van een liefdevolle relatie met de persoon die je gekwetst heeft.
Natuurlijk is dit het ideale scenario: nadat een ouder, kind, broer of zus je gekwetst heeft, heb je een goed gesprek, krijg je begrip voor zijn of haar motieven en hij of zij voor jouw gevoelens, en de relatie wordt verdergezet.
Wanneer het echter gaat over een ernstige kwetsuur, doordat het onrecht groot is of doordat een klein onrecht zich telkens opnieuw herhaald heeft, ligt het niet zo eenvoudig.
Ook als je op weg gaat in vergeving kan je niet proberen te lopen voor je kunt stappen. Het is nodig om eerst de wonde te verzorgen, mild te zijn voor jezelf en te aanvaarden hoe jouw leven gelopen is voordat je klaar bent om begrip op te brengen voor de ander. Anders snelt jouw redelijkheid vooruit, terwijl jouw hart mijlenver achterop hinkt.
In deze impuls verkennen we een paar facetten van ‘begrip opbrengen voor wie je kwetste’. Wees zacht voor jezelf als dit onderwerp veel weerstand bij je oproept. Beschouw deze weerstand dan als een uitnodiging om wat langer bij een van de vorige stappen te vertoeven.
Begrip opbrengen is trouwens niet hetzelfde als veront-schuld-igen.
Als iemand door het rood licht rijdt en zo een ongeval veroorzaakt, zal het begrip wellicht toenemen wanneer blijkt dat die persoon door de zon verblind werd of dat hij net gehoord had dat zoon of dochter in kritieke toestand in het ziekenhuis ligt en daar halsoverkop naartoe rijdt. Toch blijft die persoon schuldig aan de fysieke en materiële schade en zal die zo goed mogelijk moeten vergoed worden.
Begrip opbrengen is ook niet hetzelfde als de relatie opnieuw op dezelfde intieme manier verderzetten. Door een groeiend begrip ervaar je een innerlijke vrede. Of je al dan niet besluit de relatie verder te zetten, behoort tot een andere dynamiek, waar we dieper op ingaan in stap 12.
Ik heb begrip door jou en mezelf te zien zoals we zijn
Wanneer iemand ons kwetst, ontstaat de neiging om heel deze persoon als negatief te ervaren. Hij of zij komt terecht in het vakje van de mensen die ons niet goedgezind zijn. Bewust of onbewust geven we deze persoon labels als ‘onbetrouwbaar, gevaarlijk, ontrouw, onverantwoordelijk, …’
Natuurlijk doen we hiermee onrecht aan de complexiteit van elke mens en aan de mogelijkheid om te groeien, in positieve zin te evolueren.
Eigenlijk ligt er vaak een gebrek aan zelfkennis aan de basis van dergelijke wit-zwartveroordelingen.
Wie zichzelf kent, wéét hoe dicht goed en kwaad bij elkaar liggen en hoe de ene dag de andere niet is. Deze zelfkennis helpt ons om mild te zijn voor anderen en hen nieuwe kansen te geven.
Natuurlijk betekent dit niet dat onrecht mag vergoelijkt of verdoezeld worden. Wel integendeel, onrecht moet aan het licht gebracht worden en rechtgezet.
Er is echter een groot verschil tussen het onrecht veroordelen en de mens die het onrecht beging, bestempelen als ‘slecht’ en ‘onverbeterlijk’.
Vaak komen de veroordelingen aan het adres van de persoon die ons kwetste voort uit onze eigen schaduw. Dat is beslist het geval wanneer een bepaalde eigenschap ons mateloos ergert. Een eigenschap in onszelf die we niet aanvaard hebben, zien we opduiken bij de persoon die ons ermee kwetst.
|
Walter (°) is al zijn hele leven een voorbeeldig persoon: de oudste en flinkste zoon, de ijverigste student, de beste echtgenoot en de meest toegewijde vader. Wanneer zijn zoon Victor een tiener wordt, kiest de jongen voor een andere weg, tot ontzetting van zijn vader.
Walter begrijpt niet waarom Victor hem en zichzelf dit aandoet. Victor gooit met zijn pet naar zijn studies en het weekend is er volgens hem om uit te gaan. Zelf lijkt Victor helemaal niet te lijden onder de gevolgen van zijn vrolijk leventje, hij heeft naar eigen zeggen ‘de tijd van zijn leven’.
Walter ergert zich mateloos aan het gedrag van zijn zoon. Al altijd heeft hij een hekel gehad aan onverantwoordelijke mensen en nu is zijn eigen zoon zo iemand geworden. Zijn vrouw vindt het ook erg, maar heeft er veel meer vertrouwen in dat het ‘na die apenjaren’ wel weer goed komt. Ze raadt Walter aan er eens met een bevriend therapeute over te spreken. Tot zijn verbijstering nodigt die hem uit om de goede kanten in zijn zoon te benoemen. Walter is nog meer verbijsterd over de vraag of hij als jongere er zelf ooit naar verlangd heeft om minder te studeren en vaker uit te gaan en zich te amuseren.
Zo leidt de therapeute Walter naar de mogelijkheid dat zijn ergernis zo hevig is omdat ergens in hem een kleine Walter leeft die stiekem ook wel eens wil genieten van het leven in plaats van zich altijd verantwoordelijk te voelen. Eerst is die gedachte onaanvaardbaar voor hem.
Een burn-out dwingt hem echter om de teugels te vieren. Hij leert het werk wat vaker los te laten en gewoon te genieten van het leven. Tot zijn verwondering merkt hij dat hij intens geniet van een onverwacht uitje of het spannend vindt om een spontane ingeving zomaar te volgen.
Tot zijn nog grotere verwondering merkt hij dat hij nu ook veel rustiger kan reageren op het gedrag van zijn zoon.
Hij ergert er zich veel minder aan dat de jongen geniet van zijn jonge leven en probeert hem gewoon bewust te maken van de gevolgen en gevaren van sommige keuzes.
|
Zo bekeken zijn ergernissen onze beste leermeesters!
Erger je je aan arrogant gedrag? Dat betekent wellicht dat jij je net omgekeerd gedraagt: iedereen kent je als een bescheiden iemand. Misschien ben je een beetje te bescheiden, want mensen hebben altijd de neiging om in hun grootste kwaliteiten te overdrijven. Misschien voel je je hierdoor soms onzichtbaar en zou het heel goed zijn voor jou als je wat zichtbaarder wordt.
Heb je een hekel aan bazige mensen? Waarschijnlijk ben jij dan een toonbeeld van dienstbaarheid, en werd jouw vermogen om een knoop door te hakken of krachtig grenzen te stellen helemaal niet gewaardeerd door jouw opvoeders. Maar als je jouw dienstbaarheid beschermt door rustig standpunten in te nemen en jouw grenzen aan te geven, hou je deze mooie levenshouding veel langer vol.
Zo moeten we leren ontvangen wat ons buitengewoon irriteert bij de ander. Dit is een vaak ongekende manier om de evangelische oproep ‘de vijand te beminnen’ toe te passen.
De ‘vijand’, de persoon die me ergert en kwetst, openbaart me mijn schaduwzijde, dat wat me bang en beschaamd maakt in mezelf. Zo kan ik leren ook dat deel in mezelf te aanvaarden en beminnen. En ik groei als mens.
Het heden helder zien betekent dus dat we het onrecht zien, precies zoals het is, dat we de ander zien, niet beter of slechter dan die is en onszelf, zoals we zijn.
Ik heb begrip door het positieve verlangen te zoeken achter wat je doet
|
Sander (°) van 12 komt binnen. Hij werpt een korte blik op de zithoek, waar zijn moeder met zijn oma een kopje thee drinkt, en wil meteen naar boven gaan.
‘Hé Sander, tof dat je er al bent, jongen’, houdt zijn moeder hem tegen. ‘Had je de vroege bus?’
‘Ja.’
Sander kijkt haar niet aan. Als je autistisch bent, is het niet gemakkelijk te weten hoe lang je oogcontact moet houden, en als je moe bent, bespaar je jezelf die moeite liefst helemaal.
‘Oma is hier ook. Kom je er even bij zitten?’
‘Nee’, antwoordt Sander en wanneer er niet meteen een volgende vraag komt, vervolgt hij zijn weg naar boven.
De twee moeders, één oudere moeder en één jongere moeder, kijken elkaar even aan.
‘Het moet toch soms lastig zijn voor jou’, zucht de oudere moeder dan.
‘Ja’, komt het antwoord rustig. ‘Maar hij doet dit niet om iemand te kwetsen, ik weet dat hij ons graag ziet. Het enige wat hij nu nodig heeft na een dag vol prikkels is rust. En het is goed dat hij weet hoe hij dat kan vinden.’
|
Wanneer iemand ons pijn doet, voelt het vaak aan alsof die persoon ons bewust wilde kwetsen. Toch is dit slechts heel uitzonderlijk het geval.
Zelfs bij uitgesproken negatief gedrag, ligt er meestal een positieve intentie aan de basis.
De agressieveling die meteen begint te roepen tegen partner en kinderen heeft, wellicht vanuit een laag zelfbeeld of eigen kwetsuren, behoefte aan gerespecteerd worden.
De jonge winkeldief wil een goed figuur slaan bij zijn vrienden.
De al te dominante baas heeft misschien de behoefte verantwoordelijkheid op te nemen.
Het kind dat in driftbuien alles wat in zijn handen komt door de woonkamer slingert, wil van een pijnlijk gevoel van frustratie afgeraken.
De manieren waarop deze mensen hun behoeftes proberen waar te maken zijn natuurlijk verkeerd, maar de intenties die erachter schuilen zijn diepmenselijk en goed.
Als je op zoek gaat naar de positieve intenties achter kwetsend gedrag, sta je driedubbel sterk.
Ten eerste ben je niet emotioneel lamgeslagen door de overtuiging dat iemand die je graag ziet, jou bewust probeerde pijn te doen. Je kunt helderder en objectiever denken.
Ten tweede zal je met jouw partner, kind, ouder, broer of zus in gesprek gaan als met een bondgenoot met wie je samen een probleem probeert op te lossen, in plaats van als met een vijand, voor wie je op je hoede moet zijn.
Ten derde is de kans op een positieve uitkomst veel groter, want je gesprekspartner zal zich door jou begrepen en geliefd voelen. Je erkent zijn of haar waarde en waardigheid.
|
Klara (°) vertelt dat de driftbuien van haar zoon van zes verbeterd zijn.
‘Ik ben gestopt met hem te zeggen dat hij niet zo boos mag zijn, of niet stout mag zijn – ik heb hem gezegd dat ik begrijp dat hij boos is en dat ik soms ook boos ben. Dan heb ik met hem een spelletje gespeeld: tekenen wat we kunnen doen wanneer we boos zijn. Het spelletje had maar één regel: iemand pijn doen of dingen stuk maken mocht er niet bij zijn. Het is ongelooflijk wat er allemaal is uitgekomen: in een boom klimmen, boksen in een kussen, rondjes lopen in de tuin, muziek hard opzetten en roepen, … Ik heb het blad opgehangen en het gebeurt vaak dat hij het staal negeert en weer ontploft, net als vroeger. Maar soms, wanneer hij boos is, zie ik hem ernaar kijken. Dan trekt hij zijn jas aan en loopt de tuin in, recht naar zijn ‘ik ben kwaad’ boom. En als hij terugkomt, lachen we eens naar elkaar. Het doet ons allebei deugd te merken dat het ook anders kan!’
|
Ik heb begrip door jouw verleden te kennen
Geert en Carine (°) zijn twintig jaar getrouwd. Voor de buitenwereld zijn zij het ideale koppel. Wie hen beter kent, weet dat hun harmonie er niet een zonder pijn is. Geert heeft het erg moeilijk om emotioneel dicht bij Carine te zijn. Of zoals zij het uitdrukt: ‘Op die twintig jaar heeft hij me nog geen twintig keer gevraagd hoe het met me ging, en echt naar het antwoord geluisterd.’
Toch heeft dit gemis hun huwelijk niet stukgemaakt. ‘Weet je’, zegt Carine, ‘er zijn veel liefdestalen. Eén ervan is praten met elkaar over je gevoelens, over wat je bezighoudt. Ik begrijp waarom het voor Geert bijna niet mogelijk is die taal te spreken. Om te beginnen heeft hij die vraag als kind zelf nooit gekregen. Nooit! Een gesprek over gevoelens was taboe. En als er dan toch al emoties naar buiten kwamen, waren die vernietigend. Zijn moeder was manisch-depressief en kon heel onvoorspelbaar en agressief uit de hoek komen. Beetje bij beetje heeft hij me daar verhalen over verteld. In de loop der jaren zijn gevoelens voor hem iets gevaarlijks en bedreigends geworden. Maar zijn groeiende openheid erover, en het feit dat hij af en toe die vraag toch durft stellen – voor mij is dat genoeg teken van liefde, want ik weet hoeveel moeite het hem kost.’
|
Men zegt wel eens: ‘God vergeeft alles, want God weet alles.’
En zeker zouden mensen, wanneer ze elkaars verleden kennen, elkaars geheime pijn en angsten zien, milder over elkaar oordelen.
Nogmaals: dit betekent NIET dat de schuld verdwijnt.
Neem bijvoorbeeld een verkrachting, natuurlijk moet die streng bestraft worden. Alle mogelijke maatregelen om mensen tegen een verkrachter te beschermen moeten genomen worden. Toch kan de wetenschap dat de verkrachter als kind zelf misbruikt werd, helpen om deze persoon niet te diaboliseren. De dader is ook een slachtoffer en het misdadige patroon hoeft zich niet levenslang te herhalen.
Ik heb begrip door te aanvaarden dat ik niet alles begrijp
Ook als we al het voorgaande doen, staan we soms voor een raadsel.
We weten zeker dat we niet onze eigen schaduw op de ander projecteren.
We hebben gezocht naar de positieve intenties achter het gedrag.
We hebben gezocht naar een oorzaak in het verleden van dit gedrag.
Misschien hebben we een en ander ontdekt, maar het is gewoon niet voldoende om iemands gedrag echt te begrijpen. Ten diepste begrijpen we niet waarom iemand ons kwaad doet.
Dan rest enkel de aanvaarding dat we iemand anders nooit volledig kunnen doorgronden of zijn motieven helemaal begrijpen. Elke mens blijft ten diepste een mysterie.
|
Ik zal het nooit helemaal begrijpen waarom mijn ex-echtgenoot dertig jaar huwelijk op de helling heeft gezet en een nieuw leven begonnen is met een vrouw die zijn dochter zou kunnen zijn.
Ik weet dat hij een vreselijke kindertijd heeft gehad, zonder enige zachtheid of warmte. Dat verklaart misschien hoe hij deze stap kon zetten, zo gevoelloos alsof al die jaren er niet zijn geweest.
Ik denk dat hij doodsbang is voor ouder worden.
Misschien herinnerde ik hem daar te veel aan, met mijn zwakke gezondheid.
Maar met mijn hart kan ik het niet begrijpen. Ik kijk naar onze foto’s samen, met onze drie kinderen, en hij lijkt wel een vreemde.
Ik geloof niet dat hij me wilde pijn doen. Hij wilde alleen ontsnappen aan een pijn die al heel zijn leven in hem zit.
De kinderen willen hem niet meer zien. Ik krijg veel steun van onze vrienden, hij wordt uitgesloten. Ik voel me daar niet triomfantelijk bij, maar heb er ook geen behoefte aan er iets aan te doen.
Hij heeft zijn weg gekozen. Ik wil geen tijd meer verspillen met te proberen te begrijpen waarom. Ik aanvaard dat ik het wel nooit helemaal zal begrijpen. Ik wil vrij zijn om mijn weg te gaan.
|
|
STAP 7 IN EEN NOTENDOP
- Soms worden we gekwetst door wat we in onszelf verdringen.
- Achter elk negatief gedrag zit een positieve intentie, kun je die zien?
- Negatief gedrag is vaak een afrekening met het persoonlijk verleden.
- Aanvaard dat elke mens een mysterie blijft.
- Begrip hebben is niet hetzelfde als goedkeuren. Begrip hebben betekent niet altijd dat de relatie kan verdergezet worden.
|
STAP 7 BIJ JOU THUIS
Zeker met opgroeiende tieners loont het de moeite om het kwadrant van Ofman te verkennen. Dit leert ons om ons voordeel te doen met wat wij ervaren als ergerlijk gedrag van mensen om ons heen.
Wanneer iemand bijvoorbeeld allergisch reageert op arrogant gedrag betekent dit dat het omgekeerde – bescheidenheid – een van zijn kernkwaliteiten is. Meestal hebben mensen de neiging om hun kernkwaliteiten te gaan overdrijven, dat wordt dan meteen hun valkuil. De valkuil voor heel bescheiden mensen is dat ze onzichtbaar worden, niemand ziet hen nog en daar lijden ze onder. In hun schaduw zit er immers iemand die wél graag gezien wil worden! De uitdaging voor deze mensen is dan precies het omgekeerde van deze onzichtbaarheid: zichtbaar zijn, zich profilerend. De psycholoog Ofman goot deze dynamiek in schemavorm:
Op het internet vind je tal van voorbeelden om met dit kwadrant te oefenen. Je vindt ze door via een zoekmachine ‘kernkwadrant Ofman’ in te tikken.
Het is een heerlijk instrument voor groeiende zelfkennis en zelfcoaching, en bovendien leert het om met andere ogen te kijken naar mensen die je ergeren en misschien zelfs kwetsen. Zij zijn vaak onze beste leermeesters.
Begrip opbrengen voor wie je kwetste, wordt vaak veel te vroeg gevraagd. Zeker aan kinderen wordt meteen gevraagd om te ‘begrijpen’ waarom broer of zus dit of dat deed. En dat terwijl de wonde eerst moet verzorgd worden, de woede erkend en beluisterd.
Maar ook wanneer de wonde verzorgd is, kan het erg moeilijk zijn om begrip op te brengen voor de persoon die je kwetste.
Soms helpt het om via een omweg dit begrip te laten groeien in jouw hart of dat van anderen. Denk na over wat je zelf allemaal hebt gedaan, als reactie op wat de persoon in kwestie je heeft aangedaan.
Je hebt bijvoorbeeld geroddeld over die persoon, ervoor gezorgd dat je niet samen hoefde te eten, koeltjes gereageerd op een voorstel, zijn lievelingsspeelgoed vernietigd, een minachtende blik gegeven, een treiterversje opgezegd, enzovoort.
Onze reacties zien er anders uit volgens onze leeftijd, maar in wezen zijn ze hetzelfde: gekwetst en kwetsend.
Probeer onder elkaar alles op te schrijven dat je je herinnert. Dan schrijf je hiernaast welke positieve intentie achter dit gedrag schuilging: jezelf beschermen, hem of haar spijt doen krijgen zodat er verzoening zou komen, voor jezelf opkomen, je minder rot en vernederd voelen, …
Laat elkaar vervolgens lezen wat je geschreven hebt, of lees het voor.
Als het niet mogelijk is om dit met de twee partijen te delen, kun je, wanneer de tijd rijp is, zelf deze oefening opnieuw doen namens de persoon die je gekwetst heeft. Het inzicht in jouw eigen positieve intenties zal helpen om de zijne of hare te begrijpen.
|
Goed om te weten
Naar de vorige stap: Jezelf vergeven
Naar de volgende stap: De kwetsuur een zin geven in je leven
|
Heb je deugd van dit vergevingstraject en/of wil je je waardering voor dit aanbod uiten
door onze werking financieel te steunen?
Van harte dank hiervoor!
Bekijk de mogelijkheden
|
