"Een intergenerationele kerk is een kerk die de grote geschenken van de generaties aan elkaar ziet en waardeert. Daarom steekt deze kerk bewust tijd, energie en middelen in intergenerationele impulsen of initiatieven."
"Een intergenerationele kerk gaat niet in de eerste plaats over een hele resem nieuwe initiatieven, maar over een manier van zijn. Het is een levenshouding van de hele kerkgemeenschap."
"Hoe eraan beginnen? Het antwoord is eenvoudig: we beginnen van waar we nu zijn. We kijken naar wat er al is, en proberen dat intergenerationeler te maken."
Deze drie citaten komen uit de visietekst ‘Intergenerationeel kerk zijn: werken aan inclusieve geloofsgemeenschappen’.
Met de suggesties en aandachtspunten hieronder willen we vooral inspireren. De eigen, specifieke pastorale context bepaalt mee wat mogelijk en haalbaar is. Groeien naar een intergenerationele geloofsgemeenschap begint met kleine, haalbare stappen.
Een warm welkom is een taal die iedereen begrijpt. Dit welkom omhelst mensen van alle generaties, mensen die wekelijks komen, die af en toe komen of slechts zelden, mensen die eens komen luisteren en mensen die mee willen opbouwen. Mensen zijn heel verschillend, levenscontexten zijn heel verschillend, maar hetzelfde vriendelijke welkom voor iedereen verbindt. Kinderen en tieners kunnen een rol krijgen bij de verwelkoming aan het portaal.
Een kreet van een baby, een peuter of kleuter die van zich laat horen, die achterstevoren op zijn stoel zit of die aarzelend in de kerk op verkenning gaat … – het hoort erbij. Kleine kinderen mogen er zijn zoals ze zijn, ook als ze zogezegd 'storen'. Hoe kunnen ze anders van jongs af leren om samen te vieren, om samen gemeenschap te vormen rond het Woord en de Tafel van de Heer?
Kinderen dragen op hun manier bij aan de geloofsgemeenschap. Ze laten de gemeenschap ervaren dat iedereen welkom is bij God en ze maken 'God in ons midden' heel concreet. Ze appelleren de gemeenschap tot een groeien in samen gedragen zorg en verantwoordelijkheid. Dat anderen zich mee verantwoordelijk voelen voor de kinderen en mee opletten dat het veilig blijft wanneer ze rondlopen, is voor ouders en grootouders met kleine kinderen heel deugddoend.
Kinderen in de kerk – ze zijn een teken van Gods gastvrijheid, een teken van Gods voorkeursoptie voor de 'kleinen', een teken van Gods zorg voor iedere mens.
Over de aandacht voor gezinnen met kinderen in de viering wordt best vooraf nagedacht binnen de liturgische werkgroep en/of het parochieteam. Zo wordt de zorg en aandacht voor kinderen in de viering geïntegreerd in het pastorale aanbod, en niet aan het toeval overgelaten. Voor gezinnen met kinderen is het fijn als bepaalde gebruiken ingebed zijn in de viering en altijd terugkomen. Idealiter is er een zekere uniformiteit binnen de pastorale eenheid (zone), zodat voorgangers die in meerdere parochies voorgaan, ermee vertrouwd zijn.
Een tafeltje of mand met Bijbelse prentenboeken en kinderbijbels in de kerk is uitnodigend en geeft vanzelf aan dat ouders en grootouders met jonge kinderen welkom zijn. Wist je dat er ook kinderboekjes over het verloop van een eucharistieviering bestaan?
Zo kunnen er ook kleurprenten en kleurpotloden op een tafeltje liggen. Tijdens de viering kunnen kleine kinderen de schriftlezingen die worden voorgelezen, inkleuren. Zo maken kleuters en jonge kinderen spelenderwijs kennis met verhalen uit de Bijbel.
Tip: Als je in Google 'Bijbel' en 'kleurprent' intikt, vind je een hele reeks websites met bijbelse kleurprenten.
Mensen welkom heten aan de ingang van de kerk biedt de gelegenheid om kinderen voor de viering aan te spreken voor een kleine taak, al dan niet samen met de misdienaars:
- het meegaan in de intredeprocessie, met een kaars in de hand. Op palmzondag kan dat een palmtak zijn; op 15 augustus een bloem voor Maria …;
- als er geen misdienaars zijn, kunnen kinderen in de kerk mee het evangelieboek met een brandende kaars begeleiden naar de ambo;
- het (mee) aanbrengen van de gaven: brood, wijn en water, eventueel bloemen of enkele kaarsjes; (mee) met het mandje van de omhaling rondgaan.
De groep van lectoren is samengesteld uit kinderen, jongeren en volwassenen van verschillende generaties.
Samen zingen verbindt. Bij de liederen kan alternerend één strofe door kinderen en jongeren, één door volwassenen gezongen worden. Kinderen en tieners kunnen ook betrokken worden bij de keuze van de liederen en het musiceren. Het kerkkoor kan samengesteld zijn uit kinderen, jongeren en volwassenen van meerdere generaties.
Het kan een mooie gewoonte worden om bij de voorbede of in de homilie een welbepaalde generatie in de kijker te zetten. De homilie en de voorbede lenen zich uitstekend om – waar mogelijk – in de schriftlezingen aanknopingspunten te vinden met het leven en ze op een weloverwogen en genuanceerde manier aan bod te laten komen. Het zijn veelbetekenende momenten van waardering, erkenning, hoop, bemoediging en inspiratie.
De kinderen kunnen tijdens het Onzevader uitgenodigd worden om rond het altaar te komen staan, samen met de voorganger, de lectoren en de misdienaars. Het is belangrijk om met de liturgische werkgroep vooraf duidelijk af te spreken hoe lang de kinderen rond het altaar blijven staan: enkel tijdens het Onzevader, tot en met de vredewens, of tot en met de communie. Kinderen vinden het meestal geweldig om de vrede te mogen wensen aan de mensen in de kerk.
Kinderen die hun eerste communie nog niet deden, kunnen uitgenodigd worden om naar voren te komen voor een kruisje op het voorhoofd.
Jong en oud houden van rituelen: een wijwatervat – wierook – kaarsen. Maak er gebruik van! Waarom geen mooie schaal wijwater als je de kerk binnenkomt? Of waarom niet expliciet de mogelijkheid bieden aan iedereen in de viering om een kaarsje aan te steken voor een intentie?
De taal van ‘stilte’ kent geen kleuter- of volwassenenniveau. In stilte verenigen alle cognitieve niveaus zich. In stilte verbinden alle visies zich. In stilte kan het Woord spreken.
Het zegenen van verloofden in de zondagsviering is een van de mogelijkheden om de trouwkoppels en de plaatselijke geloofsgemeenschap met elkaar te laten kennismaken en om de huwelijksvoorbereiding te integreren in het leven van de geloofsgemeenschap. Een zegengebed over de verloofden uitspreken is niet alleen krachtig en betekenisvol voor hen, maar ook voor de geloofsgemeenschap die hen onthaalt en bemoedigt. Wanneer de parochie het huwelijk enkele weken vooraf aankondigt in de zondagsviering, kan de voorganger de verloofden aan het einde van de viering naar voren uitnodigen voor een kort zegengebed.
Een huwelijksjubileum vieren tijdens de eucharistieviering in de geloofsgemeenschap is een sterk getuigenis voor iedereen. Meer info via 'Wat betekent het om een huwelijksjubileum te vieren in de kerk?'
Informele ontmoetingen over de generatiegrenzen heen zijn deugddoend en verrijkend. Ze creëren verbondenheid en dragen bij tot het samen gemeenschap vormen en het thuiskomen in een geloofsgemeenschap. Het betekent veel voor mensen dat ze hun ervaringen met anderen kunnen delen, dat ze belangstelling en betrokkenheid voor hun verhaal ervaren, dat ze kunnen uitwisselen over wat hen bezighoudt en dat ze antwoorden krijgen van mensen die ongeveer hetzelfde meemaken of meegemaakt hebben.
Enkele suggesties:
Een ontmoetingsmoment voor of na de viering:
- een aperitief na de viering;
- een gezamenlijk ontbijt in de advent;
- een solidariteitsmaaltijd in de veertigdagentijd;
- paaseitjes rapen met Pasen in de tuin van de pastorie;
- een hapje of drankje bij het begin en het einde van het pastorale werkjaar;
- een gezellig samenzijn ter gelegenheid van Maria Lichtmis, Moederdag, Vaderdag.
- ...
Ontspannende en laagdrempelige activiteiten zijn waardevol omdat ze jong en oud de kans bieden om in een ongedwongen sfeer in contact te komen met elkaar. Dat geldt in het bijzonder voor mensen die verder van het leven van de kerkgemeenschap af staan en die anders niet of moeilijk bereikt worden.
- een pannenkoekennamiddag ter gelegenheid van het feest van Maria Lichtmis;
- een jaarlijkse parochiewandeling – Het uitgestippelde parcours is geschikt voor kinderwagens en rolstoelen. Bijvoorbeeld in de geboortestreek van mensen uit de parochie;
- een fietstocht, fotozoektocht of fakkeltocht met haltes 'ten huize van ...' of met opdrachten onderweg zoals het samen zingen van een lied;
- een parochieweekend. Bijvoorbeeld (twee)jaarlijks, in een verblijfplaats voor groepen;
- in de liturgisch sterke tijden
- In de adventsperiode kunnen kinderen, hun ouders en grootouders samenkomen rond kerstverhalen en -liederen uit verschillende culturen. Nog mooier wordt het met kerstgebak, warme chocomelk of een heuse 'babyborrel' voor het kerstekind.
- In de veertigdagentijd kan een 'Paas-tuin' in de kerk aangelegd worden in de kerk. Een gezamenlijke activiteit voor kinderen en oudere mensen in de gemeenschap. Start met een droge, zanderige vlakte en laat deze uitgroeien tot een oase van groen. De kinderen vormen de droge grond om tot een vruchtbare akker met teelaarde, maken voren en zaaien planten. Zo ontstaat er rond Pasen een oase van groen in de kerk!
Een jaarlijks ontmoetingsmoment voor gehuwden van alle leeftijden. Bijvoorbeeld rond de feestdag van Sint-Valentijn. In het bisdom Brugge werden in het kader van Sint-Valentijn Anders 14 werkvormen samengesteld, kant-en-klaar voor geloofsgemeenschappen. Naar deze info over Sint-Valentijn Anders.
De catechese in voorbereiding op een doopsel, eerste communie of vormsel kan worden opengetrokken naar het hele gezin en de nabije verwanten. Ouders, broers en zussen, grootouders, meters en peters kunnen voor sommige catechesesamenkomsten of vieringen uitdrukkelijk uitgenodigd worden. Wanneer ouders en grootouders betrokken zijn bij de activiteiten met hun (klein)kinderen krijgen ze waardevolle input die ze kunnen gebruiken bij de geloofscommunicatie thuis.
Ook initiatieven van relatieverdieping en huwelijksvoorbereiding kunnen verbreed worden naar kinderen en/of volwassenen van meerdere generaties. IDGP ontwikkelde hiervoor meerdere werkvormen en modellen. Deze werkvormen betrekken kinderen en volwassenen uit de eigen kring bij de huwelijksvoorbereiding, zoals de kinderen van het koppel, doopkinderen, bruidskinderen, de getuigen, ouders en grootouders, broers en zussen, vrienden, … Of ze betrekken kinderen en volwassenen uit de geloofsgemeenschap erbij, of deelnemers aan gezinsvakantiedagen, leden van gezinsgroepen, spiritualiteitsbewegingen en andere contexten waar mensen samen zijn rond liefde, geloof en leven.
Meer info via 'Intergenertionele huwelijksvoorbereiding en relatieverdieping'
Een rondleiding in de kerk, stilstaan bij het kerstverhaal, … – het kan met het hele gezin, met grootouders, meters en peters …
Verschillende vormingsdiensten in de Vlaamse kerkgemeenschap werkten tochtmateriaal uit voor een activiteit voor jong en oud samen: de eerstecommunietocht, de vormseltocht, Family Time, Lichtmis-luisterwandeling, Het geheim van Hildegard, .... Het is kant-en-klaar materiaal dat geloofsgemeenschappen kunnen ontlenen of dat online ontsloten is.
Meer informatie over deze en andere tochten via 'Samen op tocht'.
Mensen in de geloofsgemeenschap, grootouders, meters en peters kunnen ook betrokken worden door de eerstecommunicanten of vormelingen de opdracht te geven om bij hen thuis te kijken welke religieuze voorwerpen er in huis zijn. Ze kunnen getuigen over wat het geloof in God voor hen betekent, wat hen hierbij vreugde geeft, en wat geloven soms zo moeilijk maakt.
Er bestaat een waaier aan methodieken om met Bijbelverhalen aan de slag te gaan zoals onder meer Godly Play, 'Het Boek gaat open ...', Bijbelse symboolpanelen, bibliodrama. Deze wegen en methodieken van geloofsinitiatie en -communicatie zijn mogelijk met kinderen en volwassenen van elke leeftijd. Ze kunnen kinderen en volwassenen helpen om thuis te komen in Bijbelverhalen, in het geloof en de christelijke traditie. Deze methodieken kunnen geïntegreerd worden in voorbereidingstrajecten op een sacrament. Ze kunnen aan bod komen op ouderavonden, tijdens kindernevendiensten, tijdens Catechese op zondag.
Jonge mensen die kerkelijk gaan trouwen of ouders die hun kindje laten dopen kunnen hun huwelijk of het doopsel van hun kindje zelf aankondigen in de zondagsviering (enkele weken voor het huwelijk of het doopsel). Het biedt de gelegenheid om hen te laten vertellen en getuigen waarom ze voor een kerkelijk huwelijk of doopsel kiezen. En waarom hun getuigenis niet opnemen in Kerk&leven, op de bladzijden die de parochie zelf kan samenstellen?
Op sommige plaatsen vinden initiatieven plaats waar mensen van alle generaties kunnen deelnemen aan een catechetische samenkomst, meestal voor de zondagsviering. We vermelden hier enkele initiatieven, die kunnen inspireren: 'Catechese op zondag', 'De 1ste dag' (bisdom Brugge), 'Zondagse ontmoetingen' (Parochie Heilige Johannes De Doper in Gent), Jonge Kerk Klein-Brabant.
Diaconie is een wezenlijk aspect van het leven van een christengemeenschap. Het is vaak langs de weg van het vrijwilligerswerk en de gratuïte inzet voor anderen dat jongeren en mensen van alle leeftijden zich geappelleerd weten en zich betrokken voelen bij het leven in hun geloofsgemeenschap. Voor gezinnen is het aangenaam om hiervoor als gezin aangesproken te worden, zodat ouders en kinderen iets samen kunnen doen.
Werk maken van inclusie en participatie van mensen in armoede, van mensen met een beperking, van mensen die de zorg voor hun gezin alleen moeten dragen, ... opent mogelijkheden voor velerlei vormen van dienstbaarheid. Het zet een geloofsgemeenschap aan om te bekijken hoe zij voor mensen en gezinnen in al hun diversiteit ondersteunend kan zijn zodat ze zich gedragen weten om het vol te houden. Bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat de partner van een alzheimerpatiënt nog naar een vergadering of activiteit buitenshuis kan gaan. Of door de kinderen af en toe op te vangen. Of door te helpen bij administratieve rompslomp, …
Jongeren mogelijkheden aanreiken om een diaconaal engagement op te nemen is bijzonder waardevol. Het vormt hen, het verbreedt hun wereld, het maakt zoveel moois en goeds in hen los. Het zijn vaak verrijkende ervaringen die ze een heel leven meedragen en koesteren. Bezoek aan zieke, oudere of eenzame mensen in de parochie is een engagement dat al in heel wat parochies deel uitmaakt van het catechesetraject in voorbereiding op het vormsel.
Ouderen gezelschap houden, hen helpen bij de maaltijd, met hen gaan wandelen, samen een gezelschapsspel spelen of luisteren naar hun verhalen, … – het zijn stuk voor stuk prachtige kansen om jong en oud met elkaar te verbinden, bij te dragen aan een warme, zorgzame samenleving en te leren van elkaar.
Meer info over diaconale initiatieven die jong en oud verbinden (met korte video)
Meedoen aan solidariteitsacties van Welzijnszorg en Broederlijk delen, zoals Soep op de stoep of Koffiestop. Het zijn acties die jongeren zelf op touw kunnen zetten.
Meer info over Koffiestop op de website van Broederlijk Delen
Meer info over Soep op de stoep op de website van Welzijnszorg
Zorgen voor een kerstgeschenk voor mensen en gezinnen die het financieel moeilijk hebben. Bijvoorbeeld door in de kerstperiode in de kerk een kerstboom te plaatsen met envelopjes erin. Op de buitenkant van elke envelop staat een omschrijving (bv. een tachtigplusser, of twee volwassenen en een kind van 8 jaar, of één ouder en twee kleuters). Mensen die willen, kunnen dan een envelop uit de boom kiezen en een kerstgeschenkje kopen, dat ze nadien onder de kersboom leggen, samen met het bijhorende envelopje. Zo weet de diaconieploeg van de parochie voor wie het geschenk is.
Thuis samen met de kinderen groentjes kweken in de tuin en een deel ervan naar de Voedselbank of naar een lokaal welzijnsproject brengen.
Gratis babysitten bij alleenstaande ouders die geen uitgebreid netwerk van steunende relaties hebben.
Boodschappen doen voor of een bezoekje brengen aan oude en zieke mensen in de buurt.
