Vorige week lieten we Suy Serneels als beleidsmedewerker van Broederlijk Delen aan het woord. Vandaag maken we kennis met koffieboer uit Oeganda. Hij ondervond aan de lijve de kwalijke gevolgen van het Europese pesticidenbeleid. En hij vond - dank zij COSIL, een partner van Broederlijk Delen - gezonde alternatieven en ... een nieuwe toekomst voor zijn kinderen.
Een koffieboer uit Oeganda
Oeganda, met zijn hooglanden en tropische temperatuur, is een ideaal land om koffie te telen. De Robusta-variant vind je er zelfs in de natuur. Na Ethiopië is het het tweede grootste productieland van koffie in Afrika. Veel boeren zijn dan ook afhankelijk van een goede oogst voor hun inkomen. Patrick Mubangizi werkt al 32 jaar als koffieboer. Zijn oogst wordt via een coöperatie geëxporteerd en belandt zo misschien zelfs in jouw koffiekopje. Maar enkele jaren geleden was hij ten einde raad en overwoog hij bijna te stoppen.
Een giftig Europees geschenk
Via een overheidsprogramma kreeg Patrick enkele jaren geleden gratis pesticiden. In eerste instantie leken ze goed te werken. “Ik hoefde minder te wieden en er was minder kans op plagen,” vertelt de boer. “Het maakte het werk voor mij eenvoudiger.”
“Maar na enkele jaren merkte ik dat insecten, die mijn koffieplanten nodig hebben, verdwenen waren. Nadat de oogst het eerste jaar was toegenomen, ging het de jaren daarna steil bergaf. De planten verwelkten en de grond werd levenloos. Uiteindelijk stierven honderden koffieplanten,” vertelt Patrick. En dat was niet zonder gevolgen want “Omdat de oogst te laag was en er weinig inkomen was, konden mijn kinderen niet naar school. Ik had er geen geld voor.”
Een nieuwe start dank zij COSIL
Toen besefte Patrick dat er iets moest veranderen. “Tijdens een training van COSIL hoorde ik dat mijn problemen waarschijnlijk te maken hadden met het gebruik van synthetische pesticiden. Gelukkig leerde ik goede alternatieven kennen.”
“Ik kreeg training om natuurlijke beschermingsmiddelen te maken, maar ook hoe ik compost en vloeibare meststof kon maken. Ik plantte nieuwe struiken en mijn plantages worden nu van dichtbij opgevolgd door COSIL. Ik merk vandaag het verschil: de grond is weer rijk en levend, en de planten geven elk jaar een grotere oogst.”
Nood aan sensibilisering
“Ik merk dat veel andere boeren nog steeds kiezen voor chemische bestrijdingsmiddelen. Ze schuwen het extra werk, zonder dat ze een extra vergoeding krijgen als ze biologische koffie verkopen.”
“De pesticiden die we gratis krijgen, zijn ondertussen verboden in Europa omdat ze te schadelijk zijn voor de gezondheid. Er is duidelijk nood aan meer sensibilisering om andere boeren te overtuigen om te kiezen voor een agro-ecologische koffieteelt. Het werk van COSIL is daarom erg belangrijk.”
-
Naar een wereld zonder giftige pesticiden
Strijd mee tegen de dubbele standaard! Stop het vergif en hou de export van schade-lijke pesticiden tegen. Want wat in Europa giftig is, is ook elders ongezond. Ook jij kan dit verhaal uitdragen. Daartoe roept Broederlijk Delen ons dit jaar op. Elke week willen we hier telkens vanuit aan andere invalhoek op deze campagne inzoomen. Vandaag laten we een beleidsmedewerker van Broederlijk Delen aan het woord. Bio-ingenieur Suzy Serneels werkt al sinds 2006 bij Broederlijk Delen. Eerst als pro-grammaverantwoordelijke voor Afrika en nadien voor Senegal en Burkina Faso. Sinds 2019 is ze beleidsmedewerkster Recht op Voedsel.
Hormoon verstorend, kankerverwekkend en slecht voor de vruchtbaarheid. Niet zon-der reden verbood de Europese Unie een aantal schadelijke pesticiden. Toch produceren chemische bedrijven ze nog steeds, om ze dan te exporteren naar andere lan-den buiten de EU.
Maar wat ongezond is in Europa, is dat toch ook elders?
Broederlijk Delen kaart deze dubbele standaarden aan. Samen met partners onder-zoeken we de impact van het probleem, werken we aan oplossingen op het veld en strijden we voor een ander beleid. Drie miljoen(!) gevallen zijn er jaarlijks van acute vergiftiging aan pesticiden. Maar liefst 220.000 sterven aan de gevolgen daarvan. Dat becijferde de Wereldgezondheidsorganisatie.
Als dat geen reden is om het gebruik ervan op internationaal niveau te reguleren, weet ik het ook niet”, zegt Suzy Serneels.
Tweeslachtig beleid
“In 2009 besloot de Europese Unie (EU) om zestig procent van de werkzame stoffen die in pesticiden worden gebruikt, te verbieden op Europese bodem, omdat het gebruik ervan schadelijk is voor mens en milieu. Tegelijkertijd besloot de EU dat deze stoffen nog wel geproduceerd mogen worden voor export naar derde landen.”
Bedrijven moesten alleen voldoen aan het Verdrag van Rotterdam. Het belangrijkste principe daarvan is dat landen die gevaarlijke pesticiden willen uitvoeren, dit moeten aankondigen aan het ontvangende land. Dat moet vervolgens toestemming geven.
Dat de EU de verantwoordelijkheid wil delen met de importerende landen, klinkt mis-schien mooi, maar zo’n geïnformeerde toestemming houdt geen rekening met het feit dat veel laag- en middeninkomenslanden niet de capaciteit hebben om de exportdo-cumenten te analyseren. Daarom is er een internationale beweging die zich inzet om dit beleid te veranderen.
Naar een Europaas exportverbod
“Wij vinden dat de EU met dit tweeslachtige beleid de winst van bedrijven boven de gezondheid van mens en milieu stelt. Als je overheden wilt overtuigen om een ander beleid te voeren, moet je goed voorbereid zijn,” verduidelijkt Suzy. “Niet alleen een probleem aankaarten, maar ook aantonen dat er maatschappelijk draagvlak is voor een ander beleid en dat alternatief zo concreet mogelijk maken.”
“In 2024 slaagden we erin om op Belgisch niveau een exportverbod af te dwingen voor de schadelijkste pesticiden, waarvan het gebruik in Europa al verboden was omdat de werkzame stoffen schadelijk zijn voor mens en milieu. Maar bedrijven ble-ven deze pesticiden produceren en exporteerden ze naar andere landen. Door de grote chemische industrie en havens speelde België een belangrijke rol in de we-reldhandel van pesticiden. Zo was België in 2020 de grootste exporteur in Europa van verboden neonicotinoïden.”
Naar een agro-ecologisch voedselsysteem
Toch zien we dit verbod slechts als een tussentijdse stap naar onze uiteindelijkeis: een volledig verbod op Europees niveau, zodat een omwenteling naar een agro-ecologisch voedselsysteem mogelijk is.
