Op zoek naar een cultuur van gastvrijheid

Stel even de pastorale eenheid voor.

Tony Frison: De pastorale eenheid waar ik, samen met collega's Mariette Dhondt, Hubert Loeckx en Gino Mattheeuws, werkzaam ben, ligt in noordoosten van Brussel, in het dekenaat Noord-Oost en ze omvat de gemeenten Evere, Schaarbeek, Sint-Joost en een paar stukjes uit Brussel, waaronder Haren. In totaal gaat het over zestien vroegere parochies. Deze eenheid is een combinatie van vroegere pastorale eenheden: de eenheden Damiaan en Kerkebeek fuseerden en vormden de eenheid Sint-Franciscus. 

Waarom de keuze voor Franciscus als naam?

Na de fusie van Damiaan en Kerkebeek waren we op zoek naar een nieuwe naam, omdat dit een fusie was, geen opslorping. We dachten dat Franciscus een heilige was die ook vandaag mensen kan inspireren, al was het maar omwille van zijn ecologische bewustzijn. We zaten daarmee niet op zo'n slecht spoor, want enkele maanden later koos ook de nieuwe paus voor deze naam.

Kan je het gebied even sociologische bekijken?

Laat ons zeggen dat als het aantal parochies normatief is, onze eenheid een zesde van het Brussels gewest beslaat. Het is onmogelijk dat dat een homogeen gebied is. Je hebt er wijken die heel multicultureel kleuren, wijken met een heel lage aanwezigheid van Belgen, of van Nederlandstaligen, en je hebt ook meer klassiek wijken waar ook de Nederlandstaligen nog vrij actief aanwezig zijn. Het is zeer uiteenlopend.

Hoe zijn jullie naar de keuze van de gemeenschapskerk toegegroeid?

Het project van de gemeenschapskerken is jonger dan onze pastorale eenheid. Onze eenheid bestond twee jaar op het moment dat het project gelanceerd werd. Omdat de pastorale eenheden elkaar waard waren, hadden we bij de fusie gekozen voor twee hoofdkerken. Het plan van de hulpbisschop ging heel uitdrukkelijk naar één gemeenschapskerk. Probleem was bovendien dat die twee hoofdkerken relatief dicht bij elkaar lagen: in twee naburige parochies. Het leidt geen twijfel dat dat de twee sterkste gemeenschappen waren, ook als er niets te doen was op vlak van catechese of gezinsvieringen. We hadden een systeem van alternerende gezinsvieringen. 

Ik denk dat het duidelijk was dat een enkele gemeenschapskerk in functie van het jongeren publiek toch beter was: met een betere herkenbaarheid en een scherper profiel. De keuze tussen de twee was een moeilijk keuze. Het had te maken met een aantal klassieke componenten: parking, bereikbaarheid, infrastructuur in de buurt van de kerk. De keuze is toen gevallen op Sint-Jozef Padua te Evere.

Waar proberen jullie nadruk op leggen voor de gemeenschapskerk?

Ik denk niet dat wij een extreem originele aanpak hebben: liturgie behoort tot onze speerpunten. Ik denk aan de gezinsvieringen, twee keer per maand, met zo goed als altijd een kinderwoorddienst. Dit zijn vieringen die tegelijk ook deel uitmaken van het eerste communie catechese traject en vormselcatechese traject: vieringen waar een aantal mensen wordt bereikt. Een tweede speerpunt is de verkondiging, naast het catechesewerk: een aantal initiatieven rond volwassen verkondiging. We hebben in het verleden het geluk gehad een volwassen dopeling en een volwassen vormeling te begeleiden. Het voorbereidende traject hebben we dan afgelegd met een groepje mensen, ook uit de gemeenschap zelf. 

Daarnaast proberen we ieder jaar wat initiatieven te organiseren in de zin van 'spiritualiteit voor elke dag', waar een volwassen publiek wordt aangesproken om de eigen geloofsweg wat te verdiepen. We beperken ons niet tot de catechese voor de kinderen. 

We willen bovendien toch ook de diaconie gestalte geven, maar dat is niet zelden het moeilijkste luik, misschien omdat we daar het minste ervaring mee hebben, of omdat het steeds meertalig is. We hebben een aantal mooie diaconale initiatieven: zoals Sint-Vincentiusgenootschappen waar voedsel wordt uitgedeeld, Poverello in de buurt van het Noordstation. We proberen jaarlijks een aantal initiatieven in de schijnwerper te plaatsen en er mee samen te werken. De diaconie vraagt nog het meest creativiteit.

De leiding van onze pastorale eenheid ligt in handen van de pastorale ploeg. Daar stelden we vast dat deze ploeg te weinig tijd heeft om creatief pastoraal werk op zich te nemen. Daarom zijn er twee werkgroepen. De werkgroep 'gemeenschapskerk', die ook jonger is van samenstelling, waar er ieder maand wordt gestart met een brainstorm over de vraag van welke accenten we kunnen leggen in de gemeenschap, op welke manier we mensen kunnen bereiken. Daarnaast is er een werkgroep 'parochiepastoraal', die zich bezig houdt met het onderhouden van de meer traditionele pastoraal. In de maand mei hebben we bijvoorbeeld elke dinsdagavond een Mariagebed gehad. Dit zijn dingen waar de pastorale ploeg wel het impuls van geeft, maar waar ze niet alle impulsen kan geven.

Waar droom je nog van?

Ik heb het gevoel dat we voor het hele traject nog onderweg zijn. We bereiken heel wat mensen op het vlak van gezinsvieringen en catechese. Toch zijn dit nog vaak punctuele ontmoetingen. Je merkt dat de tijd heilzaam is om door regelmatige contacten verder diepere banden te smeden. De verdere uitbouw van de gemeenschap vind ik nog altijd het belangrijkste project. We hebben al mooie stappen gezet, maar we moeten er nog zetten.

Hoe proberen jullie open te staan voor mensen die de kerk niet kennen?

Ik denk dat we vrij actief op zoek zijn naar een cultuur van gastvrijheid. Dat is soms makkelijker gezegd dan gedaan. We proberen mensen uitdrukkelijk te onthalen, bij het begin van de viering of erna. We proberen alert te blijven om een open en gastvrije gemeenschap te zijn voor iedereen die zich aandient. Het zit soms in kleine dingen. We krijgen bericht van mensen die hun kindje ergens laten dopen hebben: we hebben een kleine attentie om hen te begroeten. We zijn bedacht op mensen die in de gemeenschap wonen, die misschien langskomen of niet, maar die in elk geval welkom zijn.

Welke accenten leggen jullie in verband met diaconie?

Op het vlak van de diaconie zullen we nooit uitgesproken raken. Wat al veel bestaat, is de armenzorg als noodhulp. Ik denk dat dat belangrijk is: we merken in de straten dat er nood aan is. De meer structurele noodhulp bieden we zelf niet aan: daar zijn ter plaatse een aantal instanties mee bezig. Daarnaast is er een hele hoop relationele, psychische en spirituele armoede, die we dan weer wel in de kerk tegenkomen. Mensen zoeken hun toevlucht in de kerk en je merkt als kerkgemeenschap dat je iets betekent voor mensen. Het spirituele aanbod is ook een beetje diaconaal werk.

Hoe bekijk je 'getuigen van hoop in de stad'?

We zijn getuigen van de hoop die in ons leeft, die de hoop is van elke christen. Het is in essentie de hoop die voortkomt uit de verrijzenis. We proberen in de gemeenschapskerk leeftijdgroepen aan te spreken die we elders moeilijk bereiken. Dat is een uitdrukking van onze hoop.

Hoe loopt het werken met een team in de gemeenschapskerk?

Dat is een grote rijkdom. We zijn met vier beroepskrachten, waarvan twee deeltijds. We kunnen vanuit verschillende perspectieven en achtergronden ideeën samen leggen. In die zin is het teamwerk en het samen zoeken en voorbereiden een zeer grote rijkdom. Ook heb je altijd een zekere complementariteit: je vult elkaar aan als een som die een meerwaarde heeft: een plus een is drie. Ik ben daar zeer enthousiast en dankbaar voor.

Wat drijft je om dit werk te doen?

Dit drijft op het elan van mijn priester zijn, van mijn gelovig zijn. Waar ik zoveel jaar geleden mij engageerde om te werken aan de uitbouw van de kerk, is dit voor mij nu een zeer uitdagende en boeiende manier om daaraan gestalte te geven. Mijn motivatie is niet veranderd.

Is er een spiritualiteit waar je je naar richt?

Het feit dat we Franciscus hebben gekozen is niet neutraal. De wijze waarop ik naar Franciscus kijk is dat hij degene is die in tijden waarin de kerk toch met wat vertroebelde blik naar Christus keek, hij terug het perspectief van Christus in zijn volle radicaliteit vooropstelt. Hij gaat terug naar de bron. Er zitten een aantal noties in zijn denken die in deze tijd bijzonder betekenisvol zijn. 

Zijn er momenten dat je niet bezig bent met pastoraal en met de kerk?

Ja, soms minder dan ik zou willen. In weekends en in de vakantie is er soms wat extra tijd: voor mij is dat dan wat tijd om te wandelen. Ik zoek dan de bomen op. Ik ga zelden op zoek naar cultuur, want het leven in de stad is een confrontatie met veel cultuur. Ik zoek eerder natuur op om op adem te komen. 
 

Koen Cauberghs