Ligging >>>
Melden is een zeer oud dorp. Ook voor de Sint-Martinuskerk lijkt dat het geval te zijn geweest. De vroegste kerk zou ontstaan zijn uit een burcht na het verdrag van Verdun. In 922 waren in de kerk reeds de heren van Pamele begraven. De westelijke toren, de noordelijke zijbeuk en transeptarm zijn Romaans. Wellicht uit eind 12de eeuw. Toch gaat het naar alle waarschijnlijkheid slechts om een vernieuwing van een vroeger kerkgebouw in minder tijdsbestendige materialen.
Noordoostwaarts werd aan één zijde van de toren - en niet aan drie zijden ervan zoals het nu is - een bredere kerk aangebouwd bestaande uit drie beuken: Een binnenbeuk of middenbeuk even breed als de toren, twee zijbeuken en twee kruisbeuken. De kerk kwam tot net achter de twee kruisbeuken waar een klein koor was aangebouwd. Dit klein koor was als een halve cirkel met een lagere halve-koepelvormige nis, wat men een apsis noemt.
De pilaar aan de preekstoel en deze aan de andere kant, rechtover de kruisbeuk van de heilige Hubertus, waren slechts halve pilaren waar de apsis begon. Dit alles is duidelijk te zien aan de genoemde pilaren, aan de stenen van de nog oorspronkelijke kruisbeuk aan de achterkant van de kerk en aan de zichtbare latere verbouwingen.
Heel de kerk: de middenbeuk en zijbeuken én de kruisbeuken waren waarschijnlijk onder een even hoog, kruisvormig, weinig hellend dak ondergebracht. Misschien was dit dak zoals de toren oorspronkelijk met stro of riet en later met tichels bedekt. Deze tichels werden wellicht in de Meldenmeersen gebakken.
Het moet een pracht van een Romaans kerkje geweest zijn... Later aan- en bijgebouwd in laatgotische stijl.
Het kan zijn dat de aanzet van de kerk nog drie eeuwen vóór 1200 gebouwd werd want in 922 werd Gerardus de Loz, heer van Pamele, hoofd van de heerlijkheid van het Land tussen Marke en Ronne waarvan Melden de hoofdplaats was, in de kerk begraven! Hoe kon hij er toen al in begraven zijn als er nog niets van de kerk bestond? Of was er bij zijn begrafenis een andere en oudere bidplaats boven zijn graf?
Verbouwingen:
Wanneer de vergroting en alle verbouwingen aan de kerk hebben plaats gehad is moeilijk uit te maken.
Het bovenste deel van de toren zou rond het jaar 1500 gebouwd geweest zijn, heel waarschijnlijk nog voor de vergroting en de verbreding van de kerk. Het schip werd opnieuw gebouwd in 1566.
Uit oude rekeningen blijkt dat reeds van in het jaar 1652 de toren van "eene horlogie" en in 1654 van drie klokken voorzien werd.
In 1679 werd de kerk geplunderd door de franse soldaten van Lodewijk de Veertiende. Ze werd als kazerne en stalling gebruikt.
In 1736 werd de doopvontkapel gebouwd.
In 1777 werd een kerkorgel aangekocht bij de vertrekkende Jezuïeten te Oudenaarde.
In 1845 werd heel het kerkhof ommuurd. Hij is "gebouwd geworden om de hongerlijdende menschen werk te leveren. Voortijds was het kerkhof omringd met een haag. De steenen tot het bouwen vervaardigde men in de meerschen." De bakstenen voor de meeste of alle verbouwingen aan de kerk werden wellicht in de Meldenmeersen gemaakt.
Op 29 mei 1871 begon de laatste grote verbouwing aan de kerk, de eerste steen werd gelegd van het nieuwe koor.
In maart van 1876 werd het groot nieuw altaar geplaatst, en ook de "koorzitting" en de communiebank. Het houtsnijwerk hiervan is van een bijzondere schoonheid.
Schilderijen:
Over de drie schilderijen die in de kerk hangen kent men de schilder(s) niet en weet men alleen met waarschijnlijkheid het volgende:
Ze zijn geschilderd door (een) schilder(s) uit "de Vlaamse School".
Het schilderij van de Heilige Hubertus zou van de achttiende - negentiende eeuw zijn.
Het schilderij van de Heilige Sebastiaan zou eveneens van de achttiende - negentiende eeuw zijn.
Het schilderij van de kruisafneming, een kopie (door Simon de Pape?) naar Pieter Paul Rubens zou niet zo oud zijn als de twee vorige.
