Een beetje toelichting
Veelal neemt men aan dat deze psalm de situatie weerspiegelt van mensen die uit de Babylonische ballingschap teruggekeerd zijn (v 2-4) maar nu vaststellen dat het herstel van Israël niet verloopt zoals men gehoopt had.
Deel 1 van de psalm heeft de vorm van een gebed. Het tweede deel (vanaf v 9) klinkt als een profetie die laat horen wat de Heer zegt en doet.
Keren
In vertaling is het moeilijk te zien/horen, maar in het Hebreeuws klinkt, verspreid over het hele gedicht, vijf keer het woord ‘keer’. Ommekeer, bekering kleurt heel deze psalm. Daarbij gaat het even goed over God als over wij mensen. Hartstochtelijk dringt het gebed er bij God op aan om zich naar zijn mensen toe te keren, zoals Hij ook voorheen zijn afkeer overwonnen heeft voor wat mensen doen. En in vers 9 bindt God ons op het hart om niet naar die vroegere dwaasheid terug te keren.
Tijdens het schrijven van deze tekst wordt in ons land het proces gevoerd over de dood van het Koerdische vluchtelingenkind Mawda. De peuter werd het slachtoffer van een politiekogel toen de chauffeur van het busje waarin mensensmokkelaars haar gezin vervoerden, weigerde te stoppen. Sommigen van ons halen even de schouders op. Anderen wijzen met een beschuldigende vinger naar de ouders, die hun kind in deze gevaarlijke situatie gebracht zouden hebben. Velen schudden triest en machteloos het hoofd: wat kunnen wij daaraan doen?
Bidden met psalm 85 helpt ons om onder ogen te zien dat dit onze wereld, onze samenleving is. Dat die schril afsteekt tegen Gods bedoeling. Dat we daarvoor samen verantwoordelijk zijn. En dat we tenminste dit kunnen doen: niet meewerken met het onrecht dat aan de wortel ligt van deze en ontelbaar vele andere tragedies (ook niet door te zwijgen) maar naar God terugkeren. Want Hij is trouw en helpt ons op de weg van recht en vrede (v 8 en 14).
Het nieuwe leven breekt door
We zijn pas in de tweede week van de Advent maar met de wondermooie verzen 10-14 mogen we al even proeven wat er staat te gebeuren. Met een open hart kan je alleen maar ontroerd worden door de rijke beeldtaal waarmee Gods komst in ons midden wordt getekend. Het beeld van een tedere omhelzing doet denken aan de ontmoeting van Maria+Jezus met Elisabeth+Johannes. Andere beelden zijn een bloeiende lente, verkwikkende dauw, vruchtbaar land en het perspectief van een nieuwe weg.
In het Hebreeuws hebben de grote woorden nog een sterkere lading. ‘Waarheid’ is daar geen theoretische kwestie maar heeft alles te maken met waarachtigheid en betrouwbaarheid. Onze psalm toont deze ‘waarheid’ in een innige omhelzing met de ‘genade’, of (met een prachtig oud woord) de ‘goedertierenheid’, die grenzeloze liefde voor mensen, waardoor de Bijbelse God zich altijd weer laat doen. Het zijn diezelfde woorden die we op Kerstdag zullen horen in de proloog van het Johannesevangelie: ‘goedheid en waarheid zijn met Jezus Christus gekomen’ (1,17).
Vruchtbaarheidsculten zijn er in alle religies, vaak in de vorm van een mythe over de vereniging waarin de hemel de aarde bevrucht. Maar deze psalm (v 12-13) toont dat het Bijbelse geloof daar een heel eigen invulling aan geeft: recht doen, gerechtigheid waar maken, daar komt het op aan, dan wordt het leven rijk en goed.
Jesaja
De prachtige beelden uit het slot van psalm 85 doen sterk denken aan volgende woorden uit de profeet Jesaja:
Hemel, laat gerechtigheid neerregenen,
laat haar neerstromen uit de wolken
en laat de aarde zich openen.
Laten hemel en aarde redding voortbrengen
en ook het recht doen ontspruiten. (45,8)
Deze verzen klinken in de gregoriaanse Adventszang ‘Rorate coeli desuper’ (zie ZJ 68 en 124). Laat dit meteen een uitnodiging zijn om tijdens de Advent ook een keer Jesaja, hoofdstukken 40-55 (de zogenaamde Tweede Jesaja) te lezen. Dat is tegelijk een uitstekende voorbereiding op het Marcusevangelie, dat we in dit nieuwe liturgische jaar zullen beluisteren.
Geniet nog even van deze prachtige versie van psalm 85. Laat je door de muziek meevoeren naar het openbloeien van dit refrein:
Genegenheid en trouw ontmoeten elkaar.
Waarheid en wederkerigheid kussen elkaar.
Trouw bloeit op uit de aarde.
De vertaling is van Kees Waaijman, de muziek van Tom Löwenthal.
(uitvoering door het koor Helicon op de cd ‘Om bevrijding’)
