Op kerstavond heeft Paus Franciscus de Heilige Deur van de Sint-Pietersbasiliek in Rome geopend. Met deze ceremoniële opening is het Jubeljaar 2025 dan ook officieel van start gegaan.
Jubeljaar
Een jubeljaar is een religieus evenement van de katholieke Kerk, waarbij verzoening met God en tussen mensen onderling centraal staat.
Het eerste jubeljaar vond plaats in 1300, in de context van oorlog, geweld en dodelijke epidemieën. Mensen zochten troost. Paus Bonifatius VIII was onder de indruk van de grote pelgrimstoeloop naar de graven van Petrus en Paulus, en kondigde een jaar van vergeving van alle zonden af.
De Kerk gebruikt heilig jaar als synoniem voor jubeljaar en versterkt zo de spirituele beleving van het gebeuren. Aanvankelijk werden heilige jaren om de 50 jaar gevierd, maar tegenwoordig gebeurt dat om de 25 jaar en op de eeuwfeesten van het sterfjaar van Jezus (33).
Daarnaast kan de paus ook een buitengewoon jubeljaar afroepen. Dat gebeurde bijvoorbeeld in 2016 met het Jaar van de Barmhartigheid.
Het jubeljaar kadert binnen de bijbelse ijver voor sociale rechtvaardigheid en reikt terug tot het oudtestamentische boek Leviticus. Volgens Levitcus 25 droeg God de Israëlieten op om elk vijftigste jaar tot een jubeljaar uit te roepen. In dat jaar moesten onvrije mensen worden vrijgelaten en bezittingen die door schulden in beslag werden genomen weer worden vrijgegeven. Op die manier kreeg iedereen een nieuwe kans om deel te nemen aan de samenleving en werd armoede tegengegaan.
Het woord jubel komt van het Hebreeuwse jobel en verwijst naar de ramshoorn waarop men moest blazen om het jubeljaar in te luiden. Het jubeljaar is in bijbelse tijden nooit in de praktijk gebracht.
Pelgrims van Hoop
'Pelgrims van hoop' is de slogan die het huidige jubeljaar draagt. Aartsbisschop Fisichella, hoofdverantwoordelijke voor het Jubeljaar 2025 in Rome, wees op de eenheid van twee elementen: de hoop zelf en het vermogen om hoop te geven, aan te bieden, te delen en concrete tekenen van hoop in praktijk te brengen. Hoop is volgens hem ‘een persoonlijke reis voor de hele Kerk en mensheid. Daarom zijn we pelgrims. Vooral in een tijd als deze, met zoveel dagelijks geweld.’
Paus Franciscus kondigde het Jubeljaar op Hemelvaartsdag 2024 al aan met een bul over de hoop: Spes non confundit (Hoop stelt niet teleur).
Logo Jubeljaar 2025
Het logo toont vier figuren van verschillende kleuren als verwijzing naar de mensheid in de vier windstreken. De verstrengeling van de figuren drukt de solidariteit en broederlijkheid uit, terwijl het eerste personage in de rij zich vastklampt aan het kruis. Onder de figuren staan golven afgebeeld, omdat de pelgrimstocht van het leven niet altijd op kalme wateren verloopt. Het kruis loopt uit in een anker, dat uitdrukking geeft aan de hoop, omdat het anker in nood kan worden uitgeworpen.
Heilige deuren
Rome staat in het centrum van de symboliek en activiteiten die het Jubeljaar omgeven. Bij aanvang van het Jubeljaar werden de heilige deuren geopend, en aan het einde, op 6 januari 2026 zullen ze ook weer gesloten worden.
De Heilige Deuren (Latijn: Porta Sancta) bevinden zich in de basilieken Sint-Pieters, Sint-Paulus-buiten-de-muren, Maria-Maggiore en Sint-Jan van Lateranen. Deze deuren zijn buiten het Jubeljaar dichtgemetseld en verzegeld. Ook elders kunnen uitzonderlijk en met toestemming Heilige Deuren worden geopend. Voor het Jubeljaar 2025 liet de paus ook een heilige deur maken van de ingang van de kapel in de Rebibbia-gevangenis in Rome.
Het gebruik van de Heilige Deuren gaat terug op een uitspraak van Jezus volgens Johannes 10,9:
Ik ben de deur,
als iemand door mij binnengaat,
zal hij worden gered.
Vanuit heel de wereld zullen dit jaar naar schatting 35 miljoen gelovigen naar Rome pelgrimeren. Wie tijdens een jubeljaar pelgrimeert naar een van de heilige deuren kan een aflaat ontvangen. Voor paus Franciscus betekent dat oude gebruik niets meer of minder dan een teken en werktuig van Gods liefde en barmhartigheid.
"De aflaat stelt ons in staat om te ontdekken hoezeer Gods barmhartigheid onbegrensd is", schrijft hij. Tegelijk "weten we uit persoonlijke ervaring ook dat de zonde sporen achterlaat en gevolgen met zich meebrengt". Om die gevolgen en ongezonde gehechtheden te louteren en uit te zuiveren stelt hij voor om tijdens een jubeljaar bijvoorbeeld te pelgrimeren naar een heilige deur, de eucharistie bij te wonen, te bidden voor de intenties van de paus, het sacrament van de verzoening te ontvangen en werken van barmhartigheid te doen.
In de maand november mocht ik in Blankenberge deelnemen aan het Liturgisch Congres 2024 'Pelgrims van hoop in het Jubeljaar 2025'. Vanuit de inspiratie die ik daar heb opgedaan, zal ik u in de komende maanden meer duiding proberen te geven rond dit bijzonder jaar.
Ik wens u alvast een gezond en hoopvol Jubeljaar 2025.
Dirk Bellens
