Hoe het katholieke geloof de Belgische monarchie beïnvloedde

Boudewijn: ‘Een man van gebed’

‘Koning met een missie’ werd hij dan weer genoemd in het boek van Mark Van den Wijngaert en Emmanuel Gerard. ‘Voor Boudewijn was het geloof het allerbelangrijkste. Van jongs af aan is hij heel religieus opgevoed geweest. Dat is eigenlijk zeer merkwaardig, want Leopold III was niet echt religieus - om het zacht uit te drukken. Boudewijn is eigenlijk de eerste van de koningen die een heel diep katholieke geloof had’, vertelt professor emeritus Mark Van den Wijngaert.

Philippe Verhaegen, zijn privéaalmoezenier, noemt Boudewijn een ‘man van gebed’. Hij bidt langdurig en veel in de kapel van Laken, zeker in tijden van politieke crisis en staat zeer vroeg op om te bidden. In de kleine kapel is er een dagelijkse eucharistieviering. Elke avond bidden Boudewijn en Fabiola de rozenkrans. Volgens aalmoezenier Verhaegen droeg Boudewijn een horloge dat elk uur een klein geluid gaf. ‘Het herinnerde hem aan de aanwezigheid van God terwijl hij luisterde naar een ambassadeur of een andere bezoeker.’

Een spilfiguur in het leven van Boudewijn is kardinaal Leo Suenens. Hij staat de vorst met raad en daad bij. Professor Van den Wijngaert: ‘In 1960 ontmoette de koning Suenens. De kardinaal was een heel statige, indrukwekkende figuur, echt een prins van de kerk. Boudewijn heeft tamelijk vlug vertrouwen in hem gehad. Ze zijn een paar keer met elkaar gaan praten. Boudewijn zocht iemand die hem de religieuze weg kon aanduiden. Hij is onder het leiderschap van Suenens gekomen en de kardinaal heeft in feite van 1960 tot 1993, het jaar van zijn dood, betekenis gegeven aan het koningschap van Boudewijn. Ze bleven onafscheidelijke geestelijke metgezellen.’

Kardinaal Suenens heeft van 1960 tot 1993 betekenis gegeven aan het koningschap van Boudewijn. Ze bleven onafscheidelijke geestelijke metgezellen.

‘Suenens heeft na zijn eerste uitgebreide onderhoud met Boudewijn een brief geschreven waarin hij zegt dat Boudewijn niet alleen koning moet zijn, maar dat hij een koning met een religieuze missie is. Hij moest zijn koningschap als een religieuze taak opvatten, om een koning te zijn in dienst van het volk, in nederige dienstbaarheid. Boudewijn werd gedreven door de gedachte dat hij het volk moest dienen, en  de wereld zo goed mogelijk moest maken.’

Ongeveer gelijktijdig met kardinaal Suenens maakt Veronica O’Brien haar opwachting in het leven van de vrome vorst. Met de Ierse vrouw voelt Boudewijn een onmiddellijke geestelijke verwantschap. ‘Boudewijn had laten weten dat hij een probleem heeft: hij zocht een echtgenote en dat was voor hem niet eenvoudig. Suenens stond toen in contact met Veronica , een Ierse die in Europa op het continent een rol speelde bij het Maria-legioen. Suenens heeft O’Brien aan Boudewijn voorgesteld met de mededeling dat die eventueel zou kunnen helpen om een echtgenote te vinden.’

Vanaf dan doen twee versies van de zoektocht naar een echtgenote de ronde. ‘Suenens zelf beschrijft in een van zijn boeken dat O'Brien een soort van visioen krijgt, dat ze naar Spanje moet gaan of dat ze in die richting moet zoeken en dat ze uiteindelijk op die manier via goddelijke ingeving bij Fabiola terecht komt. Maar uit andere bronnen blijkt dat Boudewijn en Fabiola elkaar al geregeld hadden ontmoet, op de wereldtentoonstelling van 1958 en tijdens skivakanties.’

Er komt een botsing tussen  de geloofsovertuiging van Boudewijn en zijn koningschap op het moment dat hij weigert de abortuswet te bekrachtigen.

Boudewijn heeft zijn religieuze overtuiging grotendeels privé gehouden tot 1990. ‘Er waren natuurlijk een aantal mensen die wisten dat hij een religieuze man was. Als Manu Ruys hem zegt dat hij niet meer  gelovig is, dan zegt Boudewijn: Hoe erg moet dat zijn voor u om geen geloof meer te hebben. Dus nu en dan komt in die vertrouwelijke gesprekken het geloof wel naar voren. Manu Ruys zei daarover: ‘De openheid van zijn katholieke engagement was verbazend’. Maar voor de rest wordt zijn koningschap misschien wel gedràgen door, maar niet bepààld door de religieuze overtuiging.’

Er komt echt een botsing tussen enerzijds de geloofsovertuiging van Boudewijn en anderzijds zijn koningschap op het moment dat hij weigert de abortuswet te bekrachtigen. ‘Zijn kabinetchef Jacques van Ypersele heeft hem uitdrukkelijk gezegd: Sire, Kamer en Senaat hebben de wet goedgekeurd, er is geen weg naast. Boudewijn heeft zijn vertrouweling weggestuurd. Er zijn verschillende mensen die hem de constitutionele context hebben uitgelegd, maar hij was niet overtuigd. In zijn kerstboodschap had hij al gezegd dat hij voor het ongeboren leven was. Voor iedereen was het duidelijk dat zijn geweten gevormd was door de katholieke leer. Zeer pijnlijk, want uiteindelijk heeft hij daarvoor zijn functie in feite in gevaar gebracht. De grondwet geeft de koning geen veto, hij moét de wetten die door het parlement zijn goedgekeurd, tekenen. De regering is dan op zoek gegaan naar een uitweg. En daar is dan die morele onmogelijkheid om te regeren als oplossing uit gekomen.’

Na Boudewijn

Boudewijns opvolgers gingen en gaan veel discreter met hun geloofsovertuiging om. ‘Albert en Paola hebben hun katholieke geloof meer in de privé-sfeer beleefd. Hoewel zij toch van alle koningen het vaakst bij de paus op bezoek zijn geweest. Ook Filip is een overtuigd katholiek. Hij heeft de mini-koningskwestie rond de abortuswet van heel nabij meegemaakt. Boudewijn was de man met wie hij voortdurend contact had, meer dan met zijn vader. Voor zichzelf heeft hij de conclusie gemaakt dat zo’n crisis zich niet mag herhalen. Religie mag niet leiden tot een crisis waarbij het koningschap zelf in gevaar komt, was de overtuiging van Filip’, aldus nog professor Van den Wijngaert.  

Filip leerde van zijn oom Boudewijn dat religie niet mag leiden tot crisis rond het koningschap.

Filip en Mathilde: ‘Doordrongen van symboliek’

De oom van Mathildes moeder, gravin Anne Komorownksi, is Adam Stefan Sapieha, de aartsbisschop van Krakau. Voor katholieke Polen is hij een bijna mythische figuur. Hij stimuleerde de roeping van Karol Wojtyla (paus Johannes Paulus II) en wijdde hem tot priester, zo lezen we in het boek God in Laken. De gravin vereert haar oom als een heilige. Mathilde groeit dan ook op in een uiterst gelovig milieu. ‘Als kind was zij al opmerkelijk vroom en devoot’, vertelde Jean Godenir, de pastoor van Mathildes woonplaats Villers-la-bonne-Eau. ‘Je moest haar nooit vragen om te bidden. Dat deed ze altijd uit eigen beweging. Ze sloeg geen enkele mis over en stapte mee in processies.’

Het leven van Filip en Mathilde is doordrongen van katholieke symboliek. De namen van hun kinderen zijn allen bijbelse namen. Emmanuel, Elisabeth en Gabriel zijn afgeleid van het Hebreeuws en betekenen respectievelijk ‘God zij met ons’, ‘God is mijn getuigenis’ en ‘God heeft zich sterk getoond’. Eleonore komt uit het Grieks: de barmhartige, de medelijdende. 

Voor Filip is het geloof een leidraad en een houvast. Hij en Mathilde wonen regelmatig de dienst bij in de kapel van Laken of de Onze Lieve Vrouwekerk. Ze voelen zich net als Astrid en Lorenz aangesproken door de Emmanuelbeweging. 

Het leven van Filip en Mathilde is doordrongen van katholieke symboliek. De namen van hun kinderen zijn allen bijbelse namen. 

Afgelopen jaren legden Filip, Mathilde en hun gezin de etappes af van de pelgrimsroute naar Santiago de Compostela. 

En ten slotte nog dit: koningin Mathilde is een van de zeven vrouwen in de wereld die de pauselijke toestemming hebben om wit te dragen tijdens een audiëntie. Het Vaticaanse protocol schrijft officieel voor dat dames een lange zwarte jurk met lange mouwen dragen en een sluier of mantilla op het hoofd. De kleur zwart symboliseert namelijk vroomheid en nederigheid. 

Er bestaat echter het ‘privilège du blanc', het voorrecht om in het wit te verschijnen tijdens een audiëntie bij de paus. Dit voorrecht is enkel en alleen weggelegd voor vrouwelijke katholieke koningen, of de katholieke echtgenotes van katholieke koningen.  

Slechts zeven vrouwen voldoen aan deze criteria: onze eigen koninginnen Paola en Mathilde, groothertogin Maria Teresa van Luxemburg, de Spaanse koninginnen Sophia en Letizia, Marina Doria, prinses van Savoye (en koningin van Italië, als Italië nog steeds een monarchie was), en prinses Charlene van Monaco. De Nederlandse koningin Máxima maakt geen deel uit van het selecte clubje, want haar man is protestants.

Tekst: Philippe Ghysens

Nationale Feestdag in de Antwerpse kathedraal

Op 21 juli 2025 ging monseigneur Johan Bonny voor in het Te Deum ter gelegenheid van de Nationale Feestdag in aanwezigheid van Hunne Koninklijke Hoogheden Prinses Astrid en Prins Lorenz.