Is 70 nu oud of jong voor een paus?
Na de vraag persoonlijk te hebben beantwoord, zet de hoogleraar enkele cijfers op een rij. Sinds Pius VI (1775-1799) was:
- de jongste paus, Pius IX, 54 jaar
- de oudste paus, Benedictus XVI, 78 jaar
- Tot en met Pius XII (1939-1958) was een paus bij zijn verkiezing gemiddeld 62,5 jaar oud.
- Vanaf Johannes XXIII (76 bij zijn aantreden in 1958) verschuift de gemiddelde leeftijd naar 70. Paus Johannes-Paulus II is bij de laatste lichtingen een opvallend jonge paus bij zijn verkiezing: 58 jaar.
In de helft van vorige eeuw beginnen de kardinalen bijna systematisch zeventigers te verkiezen. ‘Niet verwonderlijk, want we leven en werken met z’n allen langer’, zegt Lamberigts. ‘De vraag is dus ook: wat vind jij oud?’
‘Eigenlijk was de verschuiving al vroeger ingezet’, preciseert hij. ‘Paus Pius IX was 54 toen hij in 1846 aan zijn taak begon. Hij werd 85 en bepaalde dus ruim 30 jaar het beleid. Nadien wilde men een overgangsfiguur kiezen, Leo XIII, die al 67 jaar op de teller had. Maar een kort pontificaat was een misrekening, want hij werd 93 jaar.’
Waarom niet eens een jonge paus?
Die verzuchting hoorde je wel eens bij het publiek toen het laatste conclaaf op til was. ‘Alsof jong per definitie gelijk staat aan goed of progressief’, reageert Lamberigts. ‘Maar op dezelfde manier komen wijsheid en rijpheid ook niet vanzelf met de ouderdom.’ Hij haalt Pius XI (1922-1939) aan, schrijver van de schitterende encycliek tegen fascisme en nazisme Mit brennender Sorge. ‘Maar er zal niet gauw een procedure tot heiligverklaring voor hem worden opgestart. Hij was alom gevreesd voor zijn woede-uitbarstingen.’
Er zijn twee belangrijke verklaringen waarom pausen meestal al een zekere leeftijd hebben.
- De kerkelijke ladder beklimmen kost tijd. Een paus wordt meestal gekozen uit het college van stemgerechtigde kardinalen (maximum 80 jaar). Daar was de gemiddelde leeftijd op het laatste conclaaf 70 jaar.
- Pausen sterven meestal in het ambt. Een jonge paus betekent dus doorgaans ook een lang pontificaat. Dat kan tot verstarring leiden.
Wat bepaalt nu eigenlijk de leeftijd van een paus?
- Zolang een kandidaat priester en zelfs kardinaal moet zijn, zal hij al een behoorlijke leeftijd hebben alvorens in aanmerking te komen. Het kan ook anders, maar dan moeten we ver terug in de geschiedenis: paus Leo VIII was nog leek toen hij in 915 aangesteld werd als ‘tegenpaus’ door keizer Otto. Een ‘politieke benoeming’ dus, die maar zeven maanden duurde.
- Ook het aanvaarden van een pensioenleeftijd voor pausen zou de gemiddelde leeftijd bij verkiezing kunnen beïnvloeden. Hoewel paus Benedictus XVI vrijwillig stopte in 2013, blijft het hoogst uitzonderlijk dat een paus niet tot aan zijn dood doorgaat.
Toch speelt de leeftijd geen doorslaggevende rol bij de verkiezing van een nieuwe paus. Lamberigts: ‘Veel belangrijker is het profiel van de gezochte kandidaat. Zodra een paus overlijdt, starten gesprekken onder kardinalen over de uitdagingen waar de Kerk voor staat. Van daaruit trachten ze een profiel te schetsen met de vaardigheden of eigenschappen die ze in de nieuwe paus willen zien. Pas in de volgende fase komen er ook namen naar voren.’
Het laatste conclaaf was heel kort. De kardinalen kwamen zeer snel tot overeenstemming. ‘Het is duidelijk dat men iemand zocht naar wie geluisterd zou worden in de Verenigde Staten. Prevost is geboren en opgegroeid in Chicago, maar hij is tegelijk een wereldburger, genationaliseerd als missionaris in Peru. Als generale overste van de augustijnen reisde hij de wereld rond en woonde hij twaalf jaar in Rome, alvorens er drie jaar geleden opnieuw neer te strijken als curiekardinaal. Daarnaast is hij een zeer intelligent en bedachtzaam man, met een kerkvisie in de lijn van paus Franciscus. Al die kwaliteiten hebben de doorslag gegeven.’
Bron: Otheo
