Beste vrienden van Christus, midden in de wereldwijde financiële crisis van 2009 schreef paus emeritus Benedictus XVI zijn derde en laatste encycliek getiteld “Caritas in Veritate.” Vertaald in het Nederlands ‘Liefde in Waarheid.’ De encycliek behandelt de kwesties van de wereldwijde ontwikkeling en vooruitgang in de richting van het algemeen welzijn, met zijn argument dat zowel liefde als waarheid essentiële elementen zijn van een effectieve reactie.
De paus schreef dat de waarheid in liefde moet worden gezocht. Als het wordt gevonden, moet het ook uitgedrukt worden in de logica van de liefde. En omgekeerd moet liefde altijd in waarheid worden begrepen en in praktijk worden gebracht. “Alleen in de waarheid straalt de liefde…De waarheid is een licht dat de liefde zin en waarde verleent…Zonder waarheid glijdt liefde af in sentimentaliteit…De waarheid bevrijdt de liefde van een reductie tot emotionaliteit.”
Voor mij, zoals liefde in de waarheid moet gezocht worden en omgekeerd, zo ook moet de wet in liefde gezocht worden en omgekeerd. Sommige christenen maken de fout liefde tegenover de wet te stellen, alsof de twee elkaar uitsluiten. Maar zo'n vergelijking is niet bijbels. In de bijbel zien we dat Gods wet een uitdrukking is van zijn liefde. De wet is Gods plan voor zijn geheiligde volk om gemeenschap met hem te hebben. Het grootste probleem is legalisme.
In het evangelie van vandaag zien we de lofwaardige bedoelingen van de Schriftgeleerden en Farizeeën om de hele voorschriften van de wet van Mozes te onderhouden om God lof te brengen. De Schriftgeleerden en Farizeeën onderwezen de voorschriften en bepalingen van God zoals we in het eerste lezing vandaag hebben gehoord. Aan die voorschriften moeten ze niets toevoegen en niets afdoen. Het volk moet dat gewoon onderhouden. Het is niet alsof de wet helemaal slecht is want alleen door de wetten te onderhouden zullen zij leven en in bezit nemen van het land dat God hun vaderen heeft beloofd. Met andere worden, de belofte van het land gaat hand in hand met het onderhouden van de voorschriften van God.
Jezus verwerpt de Schriftgeleerden en Farizeeën niet vanwege de voorschriften. Jezus verwerpt ze omdat door te veel nadruk te leggen op de wet, verliezen wij de essentie, namelijk, de gesteldheid van ons hart en de loyale toewijding van onze vrijheid aan God. In die zin noemt Jezus de Schriftgeleerden en Farizeeën huichelaars. Hypocrieten! Strikte naleving van de wet zonder vrijheid van hart is een hypocriete wettigheid. Jezus veroordeelde deze manier van leven door te zeggen: “dit volk eert Mij met de lippen maar hun hart is ver van Mij. Zij eren Mij, maar zonder zin, en mensenwet is wat zij leren.” Het is alleen gericht op uiterlijke naleving zonder de innerlijke dynamiek van het geloof te ervaren.
Maar ook een hart zonder wet is losbandigheid. Wie op deze manier handelt, ontkent de noodzakelijke leidende wetten in het leven. Zonder wetten zullen mensen doen wat ze willen, en wat wij willen is niet altijd het beste voor iedereen. Zonder regels is het leven ondenkbaar.
Beste vrienden van Christus, paus emeritus Benedictus XVI schreef dat alleen door het nauwe verband met de waarheid kunnen we liefde herkennen als een authentieke uitdrukking van menselijkheid. Evenzo leert Jezus ons vandaag dat de uiterlijkheid en de innerlijkheid van de wet elkaar moeten aanvullen en weerspiegelen. De ene moet de spiegel van de andere zijn. Allen een louter uiterlijke naleving van de wet of allen een puur innerlijk naleving van de wet volstaat niet. De wet van de liefde en de liefde van de wet sluiten elkaar nooit uit.
Mogen de woorden en daden van Jezus ons blijven inspireren en vernieuwen. Amen.
