Grondgebied als eenheid
De Kerk heeft vanouds een bodembedekkende structuur. Als ergens wat christenen zich organiseerden en een erkenning vroegen, dan werd een parochie gesticht. Het eerste wat de bisschop dan deed was een grondgebied afbakenen, liefst grensde dat gebied aan de plek die door een andere parochie werd bestuurd. Zo ontstond een geheel van grondgebieden waartussen geen ruimte over was.
Nieuwe vormen
De mobiliteit van de mensen is veel groter geworden in vergelijking met vroeger, toen grote stukken van Vlaanderen landbouwgebied waren. De mensen leefden gegroepeerd rond een kerk. Bijna het hele leven speelde zich daar af: het schooltje, de winkel en de kerk. Voor belangrijke zaken ging men naar de stad: de dokter, de notaris, het ziekenhuis, enzovoort.
De parochie als grondgebied paste perfect bij die manier van leven. Er waren voldoende priesters om in elke parochie een pastoor aan te stellen. Bovendien was de meerderheid van de bevolking katholiek wat de nabijheid van een pastoor in elke parochie wenselijk en verantwoord maakte.
Momenteel zijn er veel minder priesters. Het gewicht van de pastorale inzet (de herderlijke zorg) is verschoven van de priesters naar andere vrouwen en mannen die zich als vrijwilliger voor Jezus’ evangelie inzetten. Zo ontstaan nieuwe vormen van kerkelijke gemeenschappen.
Zonder grenzen
Aangezien de mensen zich veel meer verplaatsen is de begrenzing van een grondgebied minder vanzelfsprekend. Voor een hobby die niet ter plaatse beschikbaar is, springen (groot)ouders in de wagen en brengen de (klein)kinderen waar ze moeten zijn. De band met de geboortegrond is zwakker dan vroeger. Natuurlijk speelt veel leven zich nog steeds af op de plaats waar mensen wonen. Deze lokale verankering is een meerwaarde. Mensen leren elkaar kennen, kunnen over elkaar inzitten en elkaar stimuleren. Onlinecontacten zijn vaak minder duurzaam en zijn minder persoonlijk.
Voor de Kerk is de evolutie naar schaalverbreding een hele uitdaging. Eeuwenlang zijn wij gewoon geweest aan de band tussen geloofsgemeenschap en grondgebied. Nu wordt die gemeenschap vloeibaar. We zien in de zondagsgemeenschap van de Pastorale Zone Effata mensen opdagen die van verder komen dan onze grenzen. Dat zien we nog sterker bij de vieringen van de Eerste communie en het Vormsel. Ongetwijfeld trekken mensen van bij ons naar andere plekken om hun geloof te vieren en te delen. De band tussen de lokale, sociale gemeenschap (de woonplaats van de gezinnen, de verenigingen, de school, …) en de geloofsgemeenschap wordt daardoor losser.
Het goede van twee kanten
Er zijn minder gewijde bedienaars, priesters, dan vroeger. Als de organisatie van de Kerk niet wijzigt wordt het tekort onhoudbaar. Bovendien organiseren de gezinnen zich op een bredere schaal omdat ze mobieler zijn. Die twee lijnen samen maken dat de parochie die aan een grondgebied gehecht is zal verdwijnen en vervangen worden door hier een daar een centrum voor geloofsbeleving.
De naam doet er momenteel niet toe maar in de toekomst zullen christenen elkaar vinden op enkele plaatsen die bekend zijn en uitstralen. Over alle grenzen van parochies heen zal op die plaatsen de christelijke gemeenschap zichtbaar zijn. Vrouwen en mannen zullen er de geloofsvorming organiseren voor al wie wil aansluiten waar die ook woont of werkt. Vanuit die plaatsen zullen diaconale initiatieven plaatsvinden ten goede van mensen die nood hebben. Op die plaatsen zal af en toe een gewijde bedienaar aanwezig zijn om voor te gaan in de eucharistieviering (en bij de viering van de andere sacramenten). Dat zullen grotere bijeenkomsten zijn dan enkel de liturgie. Er zal ontmoeting zijn. Er zullen afspraken gemaakt worden. Mensen zullen elkaar leren kennen, zorgen en geluk delen. Voor sommige mensen zal dat een wekelijks trefpunt zijn, anderen zullen af en toe langskomen en weer anderen zullen afhaken en slechts sporadisch verschijnen.
Die plekken van geloofsbeleving en -viering zullen van onderuit ontstaan vanuit het goede van de twee lijnen: minder priesters en grotere mobiliteit. Het zullen geen plaatsen zijn met grote kathedralen, plechtige en statige vieringen. De zusters en broeders zullen elkaar daar vinden in grote eenvoud van hart en bewogen door de heilige Geest van Jezus.
In de Pastorale Zone Effata zetten wij sterk in op de zondagsgemeenschap. Mogelijk wordt dat in de toekomst een plek die overleeft, herkenbaar, bekend, met wachtposten die zorgen dat alles geregeld is, waar iedereen onthaald wordt en zich welkom voelt, waar het grondgebied geen belang meer heeft. De Zoneploeg heeft die optie in 2016 genomen, na overleg in de Zoneraad, na meerdere gesprekken met andere groepen en op aansturen van de toenmalige hulpbisschop. Wij blijven daaraan werken.
Eucharistieviering
De eucharistieviering staat centraal in de zondagsgemeenschap. De zondagsgemeenschap wordt opgebouwd in en rond de St.-Pauluskerk Opwijk. Daarom is de eucharistieviering niet de viering van de lokale gemeenschap Opwijk maar van de hele Pastorale Zone Effata. Er kunnen lectoren uit andere gemeenschappen zijn. Het onthaal achteraan in de kerk gebeurt door mensen van alle gemeenschappen. In de andere kerken is maandelijks een eucharistieviering op zaterdagavond. Die valt weg als de pastoor belet is. Er komt geen vervangende gebedsdienst omwille van de zondagsgemeenschap.
De zangkoren van de verschillende lokale gemeenschappen komen volgens een beurtrol in de zondagsgemeenschap zingen op de grote dagen: Kerstmis, Witte Donderdag, Goede Vrijdag, Paaswake, Paaszondag, Hemelvaart van de Heer, Pinksteren, Tenhemelopneming van Maria, Allerheiligen,…
Onthaal
Het belangrijkste kenmerk van de zondagsgemeenschap is het onthaal. Alle mensen worden bij de eucharistieviering persoonlijk begroet en krijgen een zangboek. Na elke viering is er een drankje voor iedereen: een glaasje wijn, een sapje of water. In het begin verliep dit stroef en wat gekunsteld. Na enkele jaren kijken mensen ernaar uit om elkaar te zien en te spreken. Het is een zondagmoment van gedeeld leven.
Doopsel
De doopvieringen vinden allemaal in de kerk van de zondagsgemeenschap plaats. Wij willen jonge gezinnen de weg naar deze kerk leren; het zal de enige kerk zijn die (misschien) in dienst zal blijven.
Ouders die een kindje willen laten dopen nemen deel aan de Welkomavond voor doopouders, op een weekdag. Nadien zijn zij verwacht in de zondagsgemeenschap. Een uurtje voor de eucharistieviering komen zij bijeen in VoorWoord, een bezinning over het evangelie van die zondag. Daarna nemen we allemaal samen deel aan de eucharistieviering. De ouders worden verwelkomd en tonen hun doopkindje aan de gemeenschap. Het is ooit begonnen met een applaus voor elk kindje. Dat gebeurt nog steeds. Ouders zijn heel fier dat hun kindje zo warm welkom is. Na het doopsel vindt de Kinderzegen plaats, enkel in de kerk van de zondagsgemeenschap.
Eerste communie
De startavond voor de ouders van de eerstecommunicanten vindt plaats in de kerk van de zondagsgemeenschap, op een weekdag. Opnieuw doen wij een inspanning om de jonge gezinnen de weg naar de kerk die zal openblijven gewoon te maken.
Nadien komen de kinderen zelf bijeen op een zaterdagnamiddag, natuurlijk in de kerk van de zondagsgemeenschap. Later komen de gezinnen met een eerstecommunicant naar een VoorWoord op zondag en nemen dan deel aan de eucharistieviering waar ze worden verwelkomd. De viering van de Eerste communie gebeurt enkel in de kerk van de zondagsgemeenschap. De ouders hebben de vrije keuze uit vijf of zes vieringen. Er zijn geen voorbehouden plaatsen en geen speciale liedjes, verhalen en toneeltjes.
De vormelingen
Het Vormsel vindt plaats in de kerk van de zondagsgemeenschap maar helaas niet in de zondagsgemeenschap. Er is te weinig plaats voor alle vormelingen in één viering. De andere vieringen voor de vormelingen en hun familie vinden in de zondagsgemeenschap plaats. Er zijn geen speciale liedjes en teksten.
Problemen bij de zondagsgemeenschap
Elke verandering brengt ‘verlies’ mee. Dat is hard om te horen en te zien maar het is de noodzakelijke geboortepijn.
De verbinding van onze diaconale acties met de zondagsgemeenschap is moeilijk. We vinden geen goede vorm om die brug te maken.
Glazen bol
De Pastorale Zone Effata kiest voor de zondagsgemeenschap als opstap naar een toekomstige vorm van kerk-zijn. Zal dat lukken? Wij hopen het en werken eraan! Met Gods zegen.
