De dood maakt deel uit van het leven. In onze streek kloppen veel mensen dan aan bij de Kerk. Ook als het contact met de katholieke geloofsgemeenschap op andere momenten oppervlakkig of onbestaande is, komen in onze gemeenschappen veel families de Kerk vragen om het afscheid van een dierbare die gestorven is, in goede banen te leiden. De Kerk doet dat omdat het deel uitmaakt van haar wezenlijke kern: het Pasen van Christus.
TWEE VERWACHTINGEN
Wat de Kerk verwacht
Christenen geloven dat Jezus Christus de dood heeft overwonnen. Dat is de kern van ons geloof. Nog in dit aardse leven en nog helemaal gebonden aan eindigheid en vergankelijkheid vieren wij dat wij deel hebben aan het Pasen van Christus. Dat is de diepe betekenis van de sacramenten. In rituelen die doen wat ze zeggen krijgen wij deel aan het Pasen van Christus: doopsel, vormsel, eucharistie, verzoening, ziekenzalving, huwelijk,... In de dood wordt onze deelname aan het Pasen van Christus volledig gerealiseerd. De Kerk wil de overleden zuster of broeder in deze ultieme overgang begeleiden en haar of hem aan God toevertrouwen. Dat is wat de Kerk van de uitvaart verwacht - de viering van het paasmysterie waarin de overledene is binnengegaan.
De kerkelijke uitvaart is in de eerste plaats een verrijzenisliturgie en niet een afscheidsviering. Het is een bijeenkomst van gelovige mensen die hun gemeenschappelijk verrijzenisgeloof belijden en uitzingen, die luisteren naar Gods Woord en bidden.
Wat de familie (vaak) verwacht
Zonder te veralgemenen mogen we toch zeggen dat voor veel mensen de uitvaartliturgie tegenwoordig een afscheidsviering is geworden. Men wil in de eerste plaats terugblikken op het leven dat voorbij is en gedenken wat deze overledene geweest is voor de familie, de vriendenkring, de collega's, de gemeenschap. Deze evolutie is deels een gevolg van de verdringing van lijden en dood uit het gewone leven. Mensen zijn onmachtig geworden om zelf taal en teken te geven aan hun ervaring van gemis en verdriet en verwachten dat de Kerk dat doet. Deels is de groeiende individualisering oorzaak van de vraag naar een persoonlijke afscheidsviering. Familieleden doen doorgaans geen beroep op de Kerk als gemeenschap van zusters en broeders die verbonden zijn door hun paasgeloof maar op een instelling die faciliteiten aanbiedt om een persoonlijke viering mogelijk te maken. Onderhuids en wellicht onbewust speelt de economische wetmatigheid dat met geld alles te koop is, hier een rol.
De kerkelijke uitvaart als verrijzenisliturgie is niet tegengesteld aan de hulde en gedachtenis van een persoon zoals zij of hij gekend is. De Kerk viert Christus' Pasen naar aanleiding van het overlijden van deze unieke persoon.
UITGESTELDE EUCHARISTIEVIERING
De eucharistieviering is de meest indringende gedachtenis van het paasmysterie waarin de overledene is binnengegaan. In Gods Woord en in Brood en Wijn vieren wij dat Jezus de Christus zichzelf schenkt aan de Kerk en dat wij al deelhebben aan zijn Pasen. Daarom is het aangewezen dat de verrijzenisliturgie gepaard gaat met de viering van de eucharistie.
Om verscheidene redenen wordt vanaf 1 maart 2009 de eucharistieviering bij een overlijden in de lokale gemeenschappen van de Pastorale Zone Effata, uitgesteld. Er is dus een eucharistieviering maar niet op hetzelfde ogenblik als de verrijzenisliturgie.
Praktische redenen
De pastorale eenheid is in het Vicariaat Vlaams-Brabant en Mechelen de pastorale zone. Er is geen andere priester beschikbaar om voor te gaan in de eucharistieviering dan de zonepastoor. Andere priesters komen van buiten de pastorale eenheid of zijn op rust. De ongeveer honderd uitvaarten per jaar van één voorganger - de zonepastoor - laten afhangen, is niet goed voor de gemeenschap en niet goed voor die ene man. Daarom wordt de eucharistieviering die bij elk overlijden plaats vindt, verschoven naar later en opgenomen in een zondagsviering.
Pastorale redenen
De vorm van de verrijzenisliturgie wordt anders. Aangezien de eucharistieviering wordt losgekoppeld en wordt verschoven naar een latere datum, kunnen niet-gelovige familieleden en vrienden van overleden christenen gemakkelijker aan de verrijzenisliturgie deelnemen. Het is en blijft in de eerste plaats een geloofsviering maar de eucharistieviering hoeven ze "er niet bij te nemen". De familieleden en vrienden die zelf christen zijn kunnen er natuurlijk wel voor kiezen om de twee momenten allebei zinvol mee te maken: de verrijzenisliturgie en de latere eucharistieviering.
Het kruis, het doopwater, de paaskaars, het gebed van de Kerk en het Woord van de Heer zullen centraal staan in de verrijzenisliturgie. Er is daarnaast iets meer plaats voor een eigen tekst en lied van de familieleden dan wanneer de eucharistieviering onmiddellijk volgt.
CONCREET VERLOOP
In afspraak met de familie wordt de datum voor de verrijzenisliturgie overeengekomen. Meestal gebeurt dit langs de begrafenisaannemer die door de familie van de overledene is aangesteld. Op de rouwbrieven wordt best als omschrijving gebruikt: "De verrijzenisliturgie zal op die dag, in die kerk plaats vinden."
De eucharistieviering vindt later plaats, meestal op de tweede zondag (zaterdagavond) van de volgende maand, zoals nu al de maandelijkse gedachtenisviering plaats vindt. Ook als een bevriende priester of een priester van de familie voorgaat in de verrijzenisliturgie, is dat een woord- en gebedsdienst en vindt de eucharistieviering achteraf plaats.
De algemene pastorale situatie in onze streek dwingt ons om de verrijzenisliturgie en de eucharistieviering te ontkoppelen. Wat onze houvast is, blijft echter overeind; we vieren het alleen een beetje anders: "Jezus de Christus leeft en onze overledenen leven met hem. Altijd."
Wil je hier klikken a.u.b. als je aan de voorbereiding van de verrijzenisliturgie van een familielid wilt meewerken?
