Homilie:
"We zijn een volk van feestvierders. En velen van ons laten in hun familie geen gelegenheid voorbijgaan om feest te vieren. Alleen…wat als er een haar in de boter is? Als er een schaduw over de familie hangt? Een diep familieleed. Een pijnlijk verlies. Een ruzie die hoog oploopt? Een stuk van de familie die wegblijft? Wat als er helemaal geen sfeer is om te vieren? Toch maar een boogje rond de hete brij maken? Of toch maar de dingen benoemen die een domper zijn? Of ook wegblijven?
Dit laatste is voor u alvast niet het geval. U bent hier. Ook al leeft er ongenoegen en spanning in vele instellingen en geledingen van onze maatschappij. Ook al leeft er bij de gewone burger op dit moment veel onbegrip, kwaadheid en ontgoocheling of iedereen wel goed zijn huiswerk maakt. Ik kan niet anders dan mij er bij aan te sluiten. Wel wetend dat ik dan even kritisch moet zijn voor mijzelf en de instantie die ik vertegenwoordig.
Maar ik voel mij vandaag sterk verbonden met onze vorst die evenmin sterke woorden schuwde en die helemaal paste in het discours dat wij als vertegenwoordigers van twee erkende kerken op deze nationale feestdag willen houden. Het lijkt wel of de zogezegd grote leiders van deze wereld net als een aantal andere machtshebbers en regeringen van deze wereld moreel ontspoord zijn. Alle idealen van vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid die de Verlichting ons brachten, de beginselen van democratie, gerechtigheid, mensenrechten…lijken een vodje papier. Wie betaalt het gelag? De gewone mens, de burger. Of het nu gaat over alle oorlogssituaties die ontaarden in ontmenselijking en genocide, of het nu gaat om handelsoorlogen of noodmaatregelen van regeringen in deze wereld. Hoe langer, hoe meer wordt er zelfs in onze zogezegd democratische wereld in de verhouding tussen verschillende staten en binnen de staten een spel gespeeld, waarbij de kansrijken het profijt nog meer naar zich toetrekken en de kansarmen het onderspit moeten delven en zelfs als onwillig, dom worden beschouwd of zelfs gecriminaliseerd. Onze betreurde paus Franciscus waarschuwde ons al in zijn encyclieken Laudato si en Fratelli tutti voor deze bezig zijnde en komende ontwikkelingen. Maar het is ook wat wij dagelijks zien en horen in nieuwsberichten.
Met de Amerikaanse bisschop Mariann Budde zou ik willen zeggen tot ieder die verantwoordelijkheid in dit land draagt – het waren de woorden die zij sprak bij de religieuze viering aansluitend bij de inauguratie van de huidige president: “Laat mij een finaal pleidooi houden, mijnheer de president, ik vraag U Barmhartigheid te tonen. I ask you to have Mercy.” U kent wellicht deze woorden.
Hierom dit evangelieverhaal dat wij lazen, het verhaal van de Barmhartige Samaritaan. Een eeuwenoud verhaal dat ook vandaag nog een moreel kompas kan en mag zijn. Of je gelovig bent of niet. Het spreekt voor zich. De aanhef van het verhaal is voor mij meer dan ooit wrang gaan klinken. Een priester en een leviet, een wetsgetrouw man lopen in een boog rond een slachtoffer. Het zal ons voor altijd blijven herinneren aan de schande van het seksueel misbruik in de kerk of andere mistoestanden en hoe er misschien eeuwen lang binnen de kerk op bepaalde toestanden gereageerd werd. Het is niet de eerste keer dat wij in een boogje van slachtoffers lopen.
Maar als ik bepaalde stemmen moet geloven krijgen de priester en de leviet vandaag het grote gelijk. Ze konden niets doen. Zij verloren de rechtsgeldigheid van hun ambt als ze zichzelf vuil zouden maken aan het bloed van dat slachtoffer. Toegepast wat op wat in Gaza aan het gebeuren is. Er zijn stemmen die zeggen : We voelen dat onze handen gebonden zijn. We kunnen niets ondernemen.
En ondertussen gaat een genocide ongestoord verder en blijft de Israelische regering en legerleiding steken in de dierlijkheid van eten of gegeten worden. Alle menselijkheid is verloren en heeft plaats gemaakt voor dezelfde onmenselijkheid als op een bewuste oktoberdag anderhalf jaar geleden. Alleen heeft Israël proportioneel alle grenzen overschreden. Gaza is op dit moment in de wereld hét schoolvoorbeeld van rode lijnen die overschreden worden.
Onze koning zei in zijn toespraak: het is een schande voor de mensheid. Duidelijker taal kan je niet verwachten. En het is alvast moedig om dit te laten klinken. Waren er maar meer mensen die het zo krachtig laten horen. Zoals ook secretaris-generaal Gutierrez die het al van den beginne zegt en wat hij ook aan onze Alma Mater dit voorjaar in Leuven stelde bij het uitreiken van haar eredoctoraat aan de Verenigde Naties.
Wie kan een slachtoffer van onschuldig lijden recht in de ogen kijken? Wie kan elk slachtoffer van andere oorlogsmisdaden in de wereld in de ogen kijken? Straks gaan wij weer met alle plezier naar het wereldkampioenschap wielrennen in Rwanda kijken terwijl de leiding van dit land al jarenlang betrokken is op een oorlog waarvan het aantal burgerslachtoffers niet meer te tellen is en deze van Gaza ettelijke keren overschrijdt. Wie had oog voor hen? Hopelijk mag het huidige gesloten akkoord echt vrede brengen. En komt het niet alleen ten goede aan de kansrijken die hun profijt verdedigd zien.
Wie kan een slachtoffer recht in de ogen kijken? De Barmhartige Samaritaan deed het. Hij deed wat moest gedaan worden. Hij toonde ware menselijkheid. Gratuit en zonder beperking.
Wanneer ik weer mag verwijzen naar onze Alma Mater dan heeft de christelijke ethiek van de voorbije decennia die hier gedoceerd wordt, zich sterk georiënteerd vanuit het denken van de Frans-Joodse filosoof Emmanuel Lévinas. Voor hem ontstaat elke ethische denken waar de ogen van een ander in afhankelijkheid een beroep op ons doet. Het is de blik van een ander die ons uitdaagt onszelf te overstijgen, echte menselijkheid en zelfs goddelijkheid te ontdekken. Ik heb een licht vermoeden dat de filosoof zich al lang in graf omgekeerd zou hebben wanneer hij wist wat er nu al zolang gebeurt.
Maar we moeten niet te hoog van de toren blazen. Wanneer we ons over dit alles bezinnen, dan dienen we ons te realiseren dat de mainstream van heel wat spreken in onze samenleving soms dezelfde richting uitgaat. Het vijanddenken vertaalt zich vandaag ook in onze samenleving in het zoeken naar zondebokken of criminaliseren van slachtoffers.
Op deze nationale feestdag kan ik als vertegenwoordiger van onze Rooms-Katholieke en Protestantse Kerk in Leuven niet anders dan oproepen tot barmhartigheid, de barmhartigheid die in een medemens een naaste ziet die net als elk van ons recht op leven heeft. Voor ons als katholieke Kerk is 2025 een jubileumjaar. Het werd tot een Jaar van Hoop uitgeroepen. Wel, op deze nationale feestdag hoop ik dat we tot deze hoop als burgers van dit land allemaal blijven bijdragen, elke dag opnieuw, in gebaren en woorden van kleine goedheid. Besparen is het codewoord van elke regering. Onze grootste Belg pater Damiaan indachtig hoop ik dat er niet bespaard wordt op wat ons pas tot mens en medemens maakt van mensen die zich hopeloos in de steek gelaten weten. Dan pas mag het naar evangelische normen feest zijn voor iedereen."
