Een heilige deur is een bijzondere deur in een kathedraal of basiliek die alleen tijdens jubeljaren geopend wordt. Voor de opening en sluiting van de Heilige Deuren werd een speciaal ritueel ontwikkeld. Bij de opening spreekt de paus onder meer de woorden Aperite mihi portas iustitiae (‘Open voor mij de poorten der gerechtigheid’), genomen uit psalm 117. Vervolgens verbreekt hij met een speciale hamer het zegel dat aan het einde van het vorige jubeljaar was bevestigd, waardoor de deur kan worden opengebroken. Na het jubeljaar wordt de deur opnieuw verzegeld.
Het zou paus Martinus V zijn geweest die bij aanvang van het Jubeljaar 1423 in de Basiliek van Sint-Jan van Lateranen voor het eerst in Rome een Heilige Deur opende. De eerste keer dat er sprake was van de opening van de Heilige Deur van de Sint-Pietersbasiliek was met betrekking tot de aanvang van het Jubeljaar 1500, op kerstavond 1499.
De belangrijkste heilige deur is nu die van de Sint-Pietersbasiliek in Rome. Maar dus ook Sint-Jan van Lateranen, Santa Maria Maggiore, Sint-Paulus buiten de Muren (de andere pauselijke basilica) hebben er één. Daarnaast zijn er ook buiten Rome nog heilige deuren te vinden bijvoorbeeld in L’Aquila, de kathedraal van Santiago de Compostela of kathedraal van Quebec, Canada. In 2016 koos de huidige paus voor een decentralisatie en waren er heilige deuren in elk bisdom. Bij ons oa in de kerk van Geraardsbergen.
De deur als symbool verwijst naar de overgang van zonde naar verlossing, van dood naar leven, van ongeloof naar geloof, enzovoort. Jezus beschrijft zichzelf als de deur: 'Ik ben de deur; wie door Mij binnenkomt zal gered worden: die kan vrij in en uit gaan en zal weidegrond vinden.' (Johannes 10,9)
De deur staat ook symbool voor het contact en de vereniging tussen God en mens. Verrassend is dat God zelf daartoe het initiatief neemt: 'Ik sta voor de deur en klop aan. Als iemand mijn stem hoort en de deur opent, zal Ik binnenkomen, en we zullen samen eten, Ik met hem en hij met Mij.' (Openbaring 3,20)
Bronnen: Otheo, Dries Geeraert, KRO-NCRV
