Koken kost geld. Dat is een oud gezegde waar veel waarheid in steekt. Ook voor de werking van een pastorale eenheid moeten af en toe centen, of beter euro’s op tafel komen. Om dat allemaal in goede banen te leiden is een goede boekhouder nodig, of beter nog een goede ‘bankier’. Luc Faems is op dat vlak een ‘beslagen’ man. En ik kan het u verzekeren: hij praat met héél veel kennis van zaken…
Luc, je bent al vrij lang geëngageerd in onze pastorale eenheid Damiaan. Kan je eens vertellen hoe dat is gekomen?
Luc: wij zijn getrouwd in 1974 in de parochie van het Heilig Hart want dat was toen in die tijd de parochie van mijn vrouw, Régine. En eigenlijk is dat nu nog altijd onze parochie.
We hebben eerst een tijdje in de Grevelingenstraat gewoond. In die periode is onze oudste dochter An geboren. We gingen dan meestal naar de mis in de kapel op de Clovislaan ofwel naar de kerk van het Heilig Hart.
En dan hebben we hier het huis gekocht en is Els geboren. Toen we hier kwamen wonen, moesten we, met een klein kind in huis, onze tijd wat verdelen. Régine ging dan meestal in het Heilig Hart naar de viering. En dan hadden we via de school een andere Nederlandstalige viering ontdekt in Sint Aleydis. Daar ging ik dan naartoe. Wanneer de kinderen groot genoeg waren zijn we daar blijven gaan. Op een zeker moment vroeg Jan Hardy, toen verantwoordelijke in Sint Aleydis of ik daar in de vieringen wilde voorlezen. De lezing heb ik altijd gedaan ook in de parochie vanwaar ik afkomstig ben. Ik ben geboren in Schaarbeek maar ik heb 23 jaar in Evere gewoond, in de parochie Onze Lieve Vrouw Onbevlekt. Daar was ik bij de scouts en was ik ook misdienaar.
Door de vraag van Jan Hardy ben ik in Sint Aleydis geëngageerd geraakt. In die tijd was Jeffrey Vreven er weekend-pastor want in Sint Aleydis was er geen Nederlandstalige vaste priester. Daarna is pater Emiel Huysmans gekomen en van het een kwam het ander. Later zijn verschillende parochies gefusioneerd in de pastorale eenheid Damiaan en zo ben ik vandaag nog altijd geëngageerd in Damiaan.
Ongetwijfeld heb je doorheen al die jaren een hele evolutie meegemaakt? Is er naar jouw mening veel veranderd?
Luc: in Sint Aleydis waren er in die tijd nog twee missen: één op zaterdagavond en één op zondagmorgen. Mettertijd is die van zondagmorgen afgeschaft omdat er minder gelovigen kwamen en omdat de pastor zijn tijd moest verdelen tussen Sint Aleydis en Sint Theresia. Later is daar ook nog Epifanie en Sint Jozef bijgekomen. Dan was het niet meer mogelijk om al die missen te doen want onze pastor stond er helemaal alleen voor. Ik herinner mij ook nog dat hij hulp kreeg van pater Meeuwis. We hebben ook nog de hulp gehad van een Franciscaan Clemens Van Weerden, een Nederlander die in Schaarbeek woonde. Nu hoort die buurt ook bij onze pastorale eenheid maar ik denk dat de Franciscanen daar ondertussen vertrokken zijn. We hebben dus inderdaad een hele evolutie meegemaakt.
In welke parochie was je misdienaar?
Luc: In de parochie Onze Lieve Vrouw Onbevlekt in Evere was ik misdienaar vanaf mijn zes jaar. Er was toen nog dagelijks een mis om zeven en om acht uur! Soms was er zelfs een zesurenmis, ’s morgens hé!
De misdienaars moesten toen nog wel werken hoor! Wij moesten het boek van kant veranderen, de gaven aanbrengen, bellen, wieroken, altijd antwoorden op de gebeden van de priester. Of het volk antwoordde dat was iets anders, maar wij misdienaars moesten altijd antwoorden. En we konden al op zeven jaar in het Latijn antwoorden. In de week gebeurde het vaak dat de priester een mis deed en er niemand aanwezig was behalve de misdienaar. Dat was dan een goede oefening. Wij moesten ook alles gereed zetten: de wijn, de hosties, alles. De fles wijn die geraakte dan natuurlijk een beetje sneller leeg!
Nu zijn er meestal leken of zusters die alles klaarzetten. De zusters zaten vroeger in het klooster en kwamen niet onder de mensen. Dat dit veranderd is, is zeker een positieve evolutie.
Wat is er nog allemaal veranderd?
Luc: In mijn parochie Onze Lieve Vrouw Onbevlekt was er toen één pastoor en drie onderpastoors!
Op mijn plechtige communie was de viering nog in het Latijn. Lezingen, liederen en homilie waren tweetalig. Iedereen zat in zijn kerkboek te kijken of een paternoster te bidden want de mis verstonden de mensen toch niet. De priester stond ook nog met zijn rug naar de mensen.
De verandering na het concilie betekende ook het einde van de kerkboeken. Dat was zeker positief.
Vroeger werd je gelovig geboren, nu niet meer. Op zich is dat niet slecht, degenen die nu naar de viering komen, doen het ook bewust.
Wat is dat, het ‘Tijdelijke’ en wat is het verschil met de ‘Kerkfabriek’?
Luc: de Kerkfabriek zorgt voor de eredienst én voor het kerkgebouw dat wil dus zeggen voor de verwarming van de kerk, de kazuifels van de priester, wierook, hosties, wijn, enz.
Het Tijdelijke neemt alle extra’s naast de viering voor zijn rekening. Zo zijn er de gebedsprentjes tijdens de advent en de vasten, recepties, het Damiaanfeest, eventuele gebouwen die eigendom zijn van de parochie, maar ook gewone offerkaarsen, allerlei versieringen, kopies, maar niet de misboekjes. Misboekjes zijn nodig voor de eredienst en dat is dus ten laste van de Kerkfabriek!
Daarnaast zijn er ook allerlei giften die goed besteed worden. Bijvoorbeeld in Sint Aleydis maar ook in andere parochies, heb je sociale hulp voor mensen in nood. Dat behoort ook bij het Tijdelijke.
Hoe ben jij verantwoordelijke voor het Tijdelijke van Damiaan geworden?
Luc: Jan Hardy die jarenlang verantwoordelijke was in Sint Aleydis heeft me gevraagd omdat hij stilletjes aan ook wat ouder werd. In het begin ging ik bij Jan eens kijken hoe de boekingen gingen. Dat was volledig manueel nog: gewoon inschrijven in een kasboek. Toen Jan verhuisde, heb ik dat werk voor de parochie Sint Aleydis overgenomen. Later zijn dan de andere parochies erbij gekomen, en ook Schaarbeek Noord en de Europawijk. Onder impuls van pastor Tony werd het Tijdelijke voor de eenheid gecentraliseerd. Er is er maar één Comité voor het Tijdelijke meer voor de pastorale eenheid Damiaan en daarin werd ik tot voorzitter verkozen.
Je moet van boekhouden wel een en ander afweten… Hoe begin je daaraan?
Luc: ik ben geen boekhouder, ik ben bankier. Als bankier moest ik ook de boekhouding begrijpen. Als je baas van een dienst bent, dan moet je weten wat er in je dienst gebeurt.
Het bisdom geeft een vademecum uit. Dat is een turf van 250 bladzijden waarin de taak van het Tijdelijke volledig wordt uitgelegd, wat de functie is, welke rekeningen er zijn, wat je moet doen als je een legaat krijgt, enz. Dat is dus een naslagwerk en daarin kan ik alles opzoeken.
Het was vroeger hoofdzakelijk een kasboekhouding. Sinds 2006 is het een dubbele boekhouding geworden, dus geen kasboekhouding meer. Het is vergelijkbaar met de boekhouding van een bedrijf, behalve dat het allemaal vrijwilligers zijn die het werk doen.
Iedere parochie heeft een boekhouder die de inkomsten en uitgaven bijhoudt. Hij of zij moet er over waken dat er niet meer uitgegeven wordt, dan er binnenkomt.
Hoe heeft het bisdom toezicht en controle op de parochies?
Luc: in 1922 heeft het Bisdom beslist dat iedere dekenij een vzw moest hebben, een vereniging zonder winstbejag. Daarin werden de afdelingen voor het tijdelijke van de parochies samengebracht. In de loop der jaren veranderden de grenzen van de dekenijen. De laatste jaren werden inspanningen gedaan om de VPW’s te doen samenvallen met de grenzen van de dekenijen. Dat werk is nog niet helemaal afgerond, vooral omdat er overdrachten van de ene dekenij naar de andere moeten gebeuren, maar het is toch al zeer ver gevorderd. In principe moet dus iedere dekenij een VPW (Vereniging van Parochiale Werken) hebben. Tot 1 oktober was Michel De Wever voor onze dekenij Brussel Noord-Oost voorzitter, en nu is Luc Roussel, zijn opvolger, hem ook als voorzitter van de VPW opgevolgd.
Ik denk dat er in onze dekenij ongeveer 40 afdelingen zijn. Je hebt in de meeste parochies een Franstalige en een Nederlandstalige afdeling. Er zijn zeer arme parochies bij maar ook welgestelde. Wij hebben een redelijk balanstotaal. Iedere afdeling heeft recht op twee vertegenwoordigers. In de algemene vergadering zit dus veel volk.
In 2006 is de wetgeving veranderd waarbij voor de vzw’s een dubbele boekhouding verplicht werd. Op dat moment hebben we uitgekeken naar een goed boekhoudpakket en dat wordt nu overal toegepast en op het einde van het jaar of het begin van een nieuw jaar wordt alles geconsolideerd. De geconsolideerde cijfers moeten elk jaar op de griffie van de rechtbank van koophandel neergelegd worden.
Is de overschakeling op computer een verbetering geweest?
Luc: ik maak wel nog aparte overzichten voor bijvoorbeeld de pastorale ploeg want de leden ervan hebben geen boodschap aan een balans. Informatie geven is belangrijk maar het moet voor mensen die zich bezighouden met de pastoraal leesbaar blijven. Geheimen zijn er zeker niet, alles mag en moet geweten zijn. Tenslotte is de pastorale ploeg mijn opdrachtgever. De mensen van de pastorale ploeg moeten daar interesse voor hebben want het gaat tenslotte om het beheer van onze gemeenschap.
Het is wel jammer dat door de automatisering veel geëngageerde vrijwilligers hebben afgehaakt. Het is meer en meer een probleem voor de vzw’s om valabele mensen te vinden, die het kunnen en willen doen. Veel mensen willen hulp bieden maar het is niet zo eenvoudig.
Hoe zie je het Tijdelijke in de toekomst evolueren?
Luc: geregeld gaan er stemmen opdat de gemeenten geen pastorie meer ter beschikking van de canonieke pastoor zouden moeten stellen. Dat wordt door sommige politici af en toe wel eens gesuggereerd.
Het systeem bestaat al sinds Napoleon maar ik vrees dat het vroeg of laat ooit zal afgeschaft worden. Mocht dat stoppen dan zou het misschien logisch zijn dat de parochie voor een huis zou zorgen en dat zou financieel een zware dobber zijn.
Daarnaast blijft het zo dat een parochie vooruitziend moet zijn, spaarzaam zoals een goede huisvader want we weten niet wat de toekomst zal brengen.
De collectes verminderen want er zijn minder gelovigen. Sint Jozef gaat er niet op achteruit maar de andere parochies wel. Anderzijds is het zo dat een parochie die leeft, en dat geldt uiteraard ook voor een pastorale eenheid als de onze, initiatieven moet nemen en initiatieven kosten nu eenmaal geld. Gelukkig bestaat er een grote solidariteit onder onze parochies. In de toekomst zullen we dus zeker nog meer moeten streven naar een goed beheer van onze middelen.
Dit is een beknopte weergave van het boeiende en gedetailleerde verhaal dat Luc me deed over het Tijdelijke. Bedankt Luc voor je openheid en de klare kijk die je mij en ook onze lezers hebt gegeven op deze ingewikkelde materie. Ik wens jou en ook onze pastorale eenheid in ieder geval een jaareinde met een positieve balans! Bedankt voor jouw expertise en jouw gedreven inzet!
Ria
