“Goede catechese voedt mensen op tot barmhartigheid.”
“Catechese is nodig om de vreugde van het evangelie te laten stralen.”
Paus Franciscus gaf in maart 2020 de toestemming het nieuwe Directorium voor de catechese te publiceren. Door de gekende perikelen duurde het tot eind juni voordat de Pauselijke Raad voor de Bevordering van de Nieuwe Evangelisatie de tekst voorstelde. Verrassend zijn de nieuwe richtlijnen niet: ze bouwen verder op het directorium van 1997 en bevestigen het catechumenaat als inspirerend model voor elke catechese.
Het eerste deel van het nieuwe Directorium voor de catechese gaat in op de rol van de catechese in de evangeliserende zending van de kerk. De boodschap dat Jezus Christus als Zoon van God ons de Vader geopenbaard en de Geest geschonken heeft, blijft ook vandaag de belangrijkste missie van de kerk. Maar het directorium beseft uiteraard dat die taak in de wereld van vandaag niet zo makkelijk is. Het directorium legt drie grote accenten voor evangelisering in ons tijdgewricht. Allereerst moet de catechese missionair en getuigend zijn. Daarnaast moet de catechese een plaats zijn waar de barmhartigheid van God aan het licht komt. “Het geheim van het christelijke geloof vindt zijn synthese in de barmhartigheid die in Jezus van Nazareth zichtbaar is geworden”, luidt het. Een dergelijke “catechese in actie” heeft bovendien een opvoedende zijde: goede catechese voedt mensen op tot barmhartigheid. Tenslotte is catechese vandaag een “laboratorium voor dialoog”. Het directorium is zich maar al te zeer bewust van de moeilijkheden. “In de huidige tijd is die dialoog – met de samenleving, de culturen en de wetenschappen, met elke andere gelovige – als waardevolle bijdrage tot vrede bijzonder gewild”.
Kerygma
Het directorium gaat eveneens in op het wezen van kerkelijke catechese. “Belangrijk is dat elke mens precies door de catechese ontdekt dat geloven de moeite waard is”, klinkt het. Catechese dient volgens de tekst dan ook kerygmatisch te zijn – kerygma is het Griekse woord voor “verkondiging” of “prediking”. “Het kerygma als vuur van de Geest die zich in de vorm van tongen schenkt en ons in Christus doet geloven, die ons door zijn dood en zijn verrijzenis de oneindige barmhartigheid van de Vader openbaart en meedeelt, is tegelijk een daad van verkondiging en de eigenlijke inhoud van de verkondiging die het evangelie openbaart en tegenwoordig stelt.” In die dynamiek wil catechese een echo van dat kerygma zijn: ze getuigt van een ontmoeting die het leven verandert. Daarom ook heeft catechese een weerslag en weerklank op alle domeinen van het menselijke leven.
Paasmysterie
Om dat te bewerkstelligen bevestigt het nieuwe directorium het catechumenaat als inspiratiebron voor de catechese en benoemt het de dragende elementen van een dergelijke aanpak. In de allereerste plaats ligt de nadruk op het paasmysterie, de dood en de verrijzenis van Christus. Daarenboven leidt het catechumenaat mensen in het geloof binnen. Ook het liturgische, rituele en symbolische karakter is een kernelement, evenals de aandacht voor de gemeenschap van gelovigen. Daarnaast is er de nadruk op de voortdurende bekering en op het afleggen van een getuigenis. Zo beschouwd speelt catechese een sleutelrol in het proces van de evangelisering, niet alleen voor nieuwkomers, maar ook voor de bestaande geloofsgemeenschap. Daarom ook geniet de catechese voor volwassenen de voorkeur. Door de initiatiesacramenten – doop, vormsel, eucharistie – is elke gelovige geroepen catechist te zijn, stelt het directorium. Het leven van elke christen die Christus oprecht in zijn leven opneemt, is al een vorm van catechese op zich. Maar het directorium beseft dat catechisten voor die taak ook moeten worden toegerust. Daarom legt het de nadruk op de vorming van catechisten, zowel communicatief als inhoudelijk.
Taal
Het tweede deel van het directorium bevat een vrij technische opsomming van de pedagogische en didactische processen en methodieken die eraan te pas komen. Verhelderend is toch het hoofdstukje over de taal van de catechese. Die is in de eerste plaats narratief en autobiografisch: catechisten dienen allereerst getuigend te spreken. Dat de kerkelijke catechese zich niet moet terugplooien in de kerkelijke gebouwen, is een accent waarin we paus Franciscus duidelijk herkennen. De catechese dient zich naar de periferie en op onverwachte plaatsen te begeven: waar mensen wonen, maar ook waar mensen in hun vrije tijd samenkomen.
Verscheidenheid
Dat de sociale en culturele context grondig wijzigt, is een reden te meer om het catecheseaanbod onder de loep te nemen en grondig te herdenken, betoogt het directorium in het derde deel. Het is zich bovendien bewust van de verschillende specifieke contexten. Zo is catechese in een stedelijke context anders te organiseren dan op het platteland. Maar die verscheidenheid ontslaat de plaatselijke geloofsgemeenschap niet van de plicht in een catecheseaanbod te voorzien, aangepast aan de pluralistische context waarin we leven.
Vreugde
Catechese is nodig om de vreugde van het evangelie te laten stralen. De vele verwijzingen naar Evangelii Gaudium zijn daar niet vreemd aan. “De gemeenschap met Jezus Christus die is gestorven en verrezen, die levend en tegenwoordig is, is het hoogste doel van elk kerkelijk handelen en daarmee eveneens van de catechese”, besluit het directorium. “Want de kerk geeft altijd verder wat ze zelf heeft ontvangen.” En precies dat moet eigentijdse catechese telkens opnieuw doen.
Geert De Cubber
Bisschoppelijk gedelegeerde voor catechese, jeugd en gezinnen
geert.decubber@bisdomgent.be
