Oorsprong van de parochie
De rooms-katholieken in de streek van Zuiddorpe gingen ter kerke in Wachtebeke. De pastoor van Wachtebeke kreeg van het bisdom de taak opgelegd deze gelovigen te bedienen. Dit bracht meer inkomen mee voor de kerk van Wachtebeke.
De eerste kapel die men te Overslag bouwde, was vervaardigd uit boomstammen. De kapel werd opgericht door de uitgeweken rooms-katholieken uit Zuiddorpe. Ook de inwoners van Zuiddorpe die niet gevlucht waren voor de overstroming in de polders, droegen hun steentje bij tot het oprichten van de grenskapel op Overslag.
De eerste stenen kerk op Overslag (1711-1712)
Nadat de kerkelijke diensten op Overslag jarenlang gebeurden in een noodkapel, kreeg men uiteindelijk rond 1710 de medewerking van het bisdom Gent. De toenmalige bisschop Mgr. Philippe Erard van der Noot, stond bekend om zijn grote bezorgdheid voor de rooms-katholieken uit de grensstreek. De roomse grensbewoners zouden zonder materiële hulp de invloed van het noordse Calvinisme moeilijk overleven.
In de jaren 1711 en 1712 is de kerk van Overslag gebouwd. Het werd een kerk met één beuk. De kosten werden gedragen door mecenas-bisschop Philippe van der Noot van Gent. De eerste steen werd door de bisschop zelf gelegd in 1711, en de kerk werd door hem ingewijd in 1712. Het wapenschild van bisschop Philippe Erard Van Der Noot is afgebeeld in witsteen boven de ingang van de kerk op Overslag.
Grote renovatie en herstellingen aan de kerk en de toren (1986-1995)
"Vroeg begonnen is half gewonnen" is een gezegde dat bij het opmaken en uitvoeren van werken aan een officieel of beschermd gebouw niet altijd uitkomt.
In een vergadering van de kerkraad O.L.Vrouw-Geboorteparochie Overslag, gehouden op 5 oktober 1986, werd er vastgesteld dat het kerkportaal aan een dringende vernieuwing toe was. Verder dienden nog verschillende andere werken uitgevoerd te worden. De plaatselijke architect Johan Piot, werd aangesteld om een lastenboek op te maken van de nodige werken. Vervolgens werd de procedure gestart met het oog op het bekomen van de nodige toelagen.
Uiteindelijk, acht jaar na de start van het dossier, werd op 30 juni 1994 een openbare aanbesteding gehouden. Drie aannemers gaven een aanbesteding binnen, firma Mariman uit Zele, NV P. Nijs uit Deinze en NV De Bruyne V. en Zoon uit Wachtebeke.
Van de drie aannemers was de firma Mariman uit Zele de goedkoopste. Doch wegens wettelijke vereisten kon de firma niet weerhouden worden. De werken werden toegewezen aan de firma Nijs uit Deinze voor de som van 7.679.780 fr. BTW inbegrepen. In het contract waren 100 werkdagen voorzien vanaf 8 mei 1995.
Het is helemaal niet verwonderlijk dat er bij werken waar tussen de opmaak van het dossier en de uitvoering van de werken 9 jaar verschil ligt, zich diverse onvoorziene veranderingen opdringen. Men is tevens gebonden aan de wettelijke voorschriften van de dienst Monumenten en Landschappen. Men kan als bouwheer of aannemer de beste bedoelingen hebben, toch moet men zich houden aan de richtlijnen. Zo wordt voor Overslag het kerkportaal niet vernieuwd maar met deskundig advies hersteld. Op 4 juli 1995 werd door de gemeenteraad een gunstig advies gegeven voor bijkomende werken aan de dakgoten voor de som van 646.045 fr. Een bijkomende kost van 184.850 fr. aan de zitbanken in de kerk van Overslag werd op 6 november 1995 in een zitting van de gemeenteraad van Wachtebeke goedgekeurd.
(Bron: naar teksten van dhr. Paul Hesters en het "Jaarboek 1995" van de Heemkundige Kring Oud-Wachtebeke.)
De "Grot van Lourdes"
In de zuidoostelijke hoek van het kerkhof van Overslag staat de 'Grot van Lourdes'. Ze werd gebouwd in het jaar 1925, dankzij het idee en de inzet van de E.H. De Buyst, toen pastoor van Overslag. In 1925 sprak men over 'de rots ter ere van O.L.Vr. Onbevlekt Ontvangen', en ze was bedoeld ter verfraaiing van dit hoekje van het kerkhof en ook om aan die mensen van de parochie die behoefte hadden aan wat troost en bijstand een vroom en rustig plekje te bieden.
Het besluit om een 'rots' te bouwen werd genomen op 1 oktober 1924 tijdens de zitting van de Kerkraad. De kosten zouden gedragen worden door de parochie. Tijdens vele geldinzamelingen gaf ieder 'naar draagkracht en vermogen'. Op 7 juli 1925 begon de bouw, en op zaterdag 22 augustus 1925 was het werk af.
Ze werd plechtig ingehuldigd op zondag 30 augustus 1925 door Z.E.H. Deken Van Den Abeelle van 'Lochristy'. De plechtigheden begonnen met een namiddagfeest met lof om 14 uur gevolgd door een optocht van alle verenigingen, een praalwagen van O.L.Vr. van Lourdes, en de geestelijke en burgerlijke overheden. De optocht ging via de pastorij en ''t Belgisch en Hollandsch dorp 'al over den Kaaidijk' naar de Rots. Om halfzeven begon het avondfeest, weer met een rondgang van alle verenigingen, ditmaal met brandende kaarsen en lantarens tot aan 'de rots' waar een verering volgde met gebed en gezang,...'waarna ieder kalm en onder de indruk huiswaarts ging'...!
(bron : verslag door G. Vermeulen, 12/9/25)
Kerkschatten
Foto's van enkele kerkschatten zijn terug te vinden op de website van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium
Een nieuwe bestemming voor de kerk van Overslag
In 2019 werd de parochie O.L.Vrouw Geboorte van Overslag gefusioneerd met de parochie Sint-Catharina Wachtebeke.
Ook de grenzen van de parochie werden hertekend, waardoor het stukje Nederlands grondgebied overgeheveld werd naar de Katholieke Kerk van Axel.
De kerk van Overslag werd onttrokken aan de eredienst.
De kerkschatten en inboedel werd verspreid over verschillende instellingen: de Sint-Catharinaparochie, de Heemkundige Kring, Kerken in Afrika, stoepverkoop in Overslag...
De kerk is nu in handen van het gemeentebestuur van Wachtebeke die haar na een studie door de koepel "Kerk in het midden", en medezeggenschap van de plaatselijke bevolking, een nieuwe bestemming zal geven.
