Kerk
De oudste kernen van de kerk van Sint-Kruis-Winkel, de toren en het schip, dateren van de 15e eeuw. Rond 1500 moest de parochie reeds vaststellen dat men te bescheiden was geweest; het koor werd vergroot en er kwamen zijbeuken.
De kerk werd in de 17de eeuw onder één dak gebracht. De rijke inboedel werd vooral bijeen gespaard door twee godvruchtige genootschappen, het Broederschap van de Rozenkrans en dat van het Heilig Kruis. Beide kregen een koorbank tegen de zijmuur, de namen van hun leden werden op een houten "cathalogue" bijgehouden.
Het oudste stuk in de kerk is de preekstoel (1619). Men vindt er ook een kunstvolle biechtstoel met Petrus en Paulus (1674), een gesculpteerde communiebank met het Laatste Avondmaal (1716) en ander fijn houtwerk. Er hangen twee schilderijen van Nicolaas Liemaecker, meer bekend als Roose ("Wanneer men eene zoo schoone roos bezit, kan men zich onthouden tot vreemde bloemen zynnen toevlugt te nemen", zo prees Rubens hem ooit aan.)
Met de toename van de bevolking in de eerste helft van de 19e eeuw bleek de kerk stilaan te klein te worden. Daarom besliste men in 1839 de doopvont naar een nieuwe zijkapel te verhuizen en een nieuwe sacristie te bouwen. In 1911 kreeg het koor twee geschilderde glasramen, een Ecce Homo en een Mater Dolorosa met de vier evangelisten.
Om de charme van haar oude pittoreske westtoren en de rijkdom van haar meubilair werd de dorpskerk bij KB van 28 december 1936 als monument beschermd.
De kerk beschikt over een merkwaardig kunstpatrimonium. De glas-in-loodvensters vertonen verschillende fragmenten van vóór de beeldenstorm. Dat is zeer uitzonderlijk.
Kapel Onze-Lieve-Vrouw van Troost (Warande)
Lees hier meer informatie over dit bedevaartsoord.
Heilig Kruiskapel
De Heilig Kruiskapel, gelegen juist over de Kennedylaan, werd in 1857 gebouwd op een stuk grond dat voor dit doel speciaal aan de Kerkfabriek geschonken werd door de heer Livinus Kips, landbouwer en die woonachtig was in de Jodenstraat.
Later werd op het aanpalend stuk de bloemisterij van de heer Florimond De Bruycker opgericht.
De bouw van de kapel werd mogelijk gemaakt door vrijwillige giften van de parochianen, een buitengewone bijdrage van de echtgenote van burgemeester Charles Sousberghe Declercque Wissoc en de schenking van de grond.
Op 14 september 1857 werd de kapel plechtig ingewijd door de toenmalige pastoor, Josephus De Feyter (pastoor van 1855 tot 1880)
Deze kapel werd tweemaal per jaar in processie bezocht: een eerste maal op de tweede Kruisdag voor Onze Heer Hemelvaart, en een tweede maal ter gelegenheid van het H. Sacrament.
Na de onteigening van de bloemisterij kwam de kapel snel tot verval, tot in 1991 de kapel volledig gerenoveerd werd door de firma Van Seumeren onder impuls van pastoor Piet Cramer. Op 23 juni 1991 werd de kapel tijdens een ter plaatse gehouden eucharistieviering terug in ere hersteld.
Heiligenbeelden in de Heilig Kruiskerk van Sint-Kruis-Winkel
Diaken Jef Van Kerckhove heeft een overzicht gemaakt met de beschrijving van de heiligenbeelden die zich bevinden in de Heilig Kruiskerk te Sint-Kruis-Winkel.
