Parochie in Assenede-Evergem-Zelzate

Kerkgebouwen in Zelzate

Laatste aanpassing op maandag 14 februari 2022 - 11:33

de kerk van Zelzate-centrum toegewijd aan Sint-Laurentius (Grote Markt 71 A, 9060 Zelzate)
- Informatie over de kerk van Zelzate-centrum.
- Wie was Sint-Laurentius?
de kerk van Zelzate-west toegewijd aan Sint-Antonius (Koningin Astridlaan, 9060 Zelzate)
- Informatie over de kerk van Zelzate-west.
- Wie was Sint-Antonius van Padua?

De kerk van Zelzate-centrum

In 1879 werd de Sint-Laurentiuskerk te Zelzate plechtig ingewijd. Een kerk die de gemeente verbindt met haar verleden. Een herinnering aan het oorlogsgeweld. Maar ook tekens van herstel en heropbouw zijn voorhanden. Bovenal is zij een plek van samenkomst. Met reuk en klank, smaak en gevoel vanuit vervlogen tijden is zij zoals een moeder. Met open armen. Dankbaar aangenomen en soms koel afgewezen.
De kerk is genoemd naar Sint-Laurentius, aartsdiaken te Rome, in 258 als martelaar gestorven. De legende vermeldt, dat - toen de keizer de schatten van de kerk in Rome kwam roven en aan hem vroeg waar die waren? Laurentius op een stoet arme mensen wees en zei: "Dat zijn de schatten van de kerk".

1875: van eenvoudige kapel tot kerk

Hoewel Zelzate pas in 1570 een afzonderlijke parochie werd, bestond lang voor die tijd al een kapel toegewijd aan de H. Laurentius. In een breve uit 1530 waarin paus Clemens VII de pastoors van Assenede beval de kapel van Zelzate te bedienen, lezen we dat deze kapel 150 jaar voordien door turfstekers was gebouwd.
De oudste vermeldingen over een echte kerk gaan terug tot de 17de eeuw. Wel weten we dat de oorspronkelijke locatie, namelijk het huidige kerkhof, herhaaldelijk geteisterd werd door overstromingen. Waarschijnlijk bestond de primitieve kerk uit slechts één beuk.
Door de hoge bevolking aangroei in de 19de eeuw, groeide de nood aan een grotere kerkruimte. De oude kerk, met haar vele verbouwingen, en zeer onregelmatig van vorm kon niet meer uitbreiden. De bouw van een nieuw bedehuis drong zich op.

Het nieuwe bedehuis (1875-1879): neogotiek

Op een andere plaats, waar het leven bruiste, dus langs het kanaal Gent-Terneuzen werd grond gekocht. De befaamde Gentse architect De Perre-Montigny kreeg de opdracht om de plannen en het bestek voor een nieuwe kerk op te maken. Florimond Van Varenberg uit Gent voerde de werken uit.
In de 19de eeuw kwamen een aantal stijlrichtingen in de architectuur tot ontplooiing, die in grote mate het uitzicht van onze huidige stads- en dorpskernen zou bepalen. Er ontwikkelde zich een romantische stroming, bezield door middeleeuwse idealen, uitgedrukt in gotische bouwvormen. En met groot succes.
Door haar maatschappelijk-religieuze en ideologische dimensie vond ze bij alle geledingen van de maatschappij ingang. De burgerij, rijk geworden in industrie en handel, zocht en vond in de neogotische leefwereld een kans om haar sociale status te veruitwendigen. De nostalgische adel poogde via de neogotische ideologie en architectuur terug aansluiting te vinden bij een geïdealiseerd verleden.
De Kerk vond het na eeuwen van sluipend verval tijd om de christelijke architectuur in ere te herstellen. Ze zag hierin een mogelijkheid om haar toenemende impact op het maatschappelijk leven ruimtelijk vorm te geven.Dat is te zien aan de Zelzaatse Sint-Laurentiuskerk. Tal van elementen - zoals

het gebruik van spitsbogen en kruisribgewelven en de afwisseling van baksteen en natuursteen

- verwijzen daarnaar. Een zelfbewuste sobere aantrekkelijke baksteenarchitectuur.
Op 7 augustus 1879 werd de kerk plechtig ingewijd door Mgr. de Battice, hulpbisschop van Gent. In de jaren die daarop volgden, werd het interieur van een fraai ogend meubilair voorzien.

20 mei 1940: een zwarte bladzijde

Op 10 mei 1940 overspoelt het Duitse leger ons land. Grote colonnes geëvacueerden, vluchtelingen en terugtrekkende Franse en Belgische troepen doorkruisen de grenswegen. Op 19 mei zitten de Duitsers in Lokeren. De Zelzaatse bevolking krijgt de raad te vluchten in de richting van Nederland. Zo'n 2.000 inwoners volgen die raad.
Op de avond van 20 mei hoort men zware ontploffingen. De toren van de kerk is "uit voorzorg" gedynamiseerd door Belgische soldaten.
De ravage overtreft elke verbeelding. De toren is neergestort op het achterliggend schip van de kerk. De gewelven van de kruisbeuk en van het hoogkoor hebben het begeven. Alle geschilderde glasramen en het mooie orgel, een kunstwerk van de gebroeders Reygaert uit Geraardsbergen, was verbrijzeld. Van de omliggende huizen zijn de daken afgerukt.
Op 23 juni begint men met de opruiming van de kerk. In afwachting van de heringebruikneming van een eerste kerkgedeelte wijken de parochianen enkele maanden naar een noodkerk uit. Gelukkig kunnen, na enkele herstellingen, het hoogkoor en de kruisbeuk opnieuw in gebruik worden genomen. Het zal nog tot 1950 duren vooraleer het echte herstel van de oorlogsschade een aanvang neemt.

De heropbouw (1950-1952): eigentijdse nieuwbouw

"Van mijn eerste bezoek heb ik een droeve indruk bewaard. Slechts het voorste gedeelte van de kerk, kruisbeuk inbegrepen, is in gebruik. Het schip van de kerk ligt nog in puin. Tussen de dakloze muren was het een bos van vlierstruiken, meters hoog opgeschoten tussen het steengruis en de opgeblazen toren. Onder de voorste gewelven der linkerzijbeuk die niet begeven hadden, lag een hoop brokstukken van vernietigde kerkmeubels, o.a. het klankbord van de preekstoel, stukken van een biechtstoel" (Liber Pastoralis, 1950, pastorie Zelzate).
Enige tijd later kunnen de herstellingswerkzaamheden dan toch worden aangevat. Architect Janssens uit Gent wordt aangezocht voor het tekenen van een nieuw ontwerp. Hij verkiest

de slanke neogotische toren niet herop te bouwen

en concipieert een eigentijds portaal- en torengedeelte, in een stijl die, op zijn zachtst gezegd, sterk afsteekt ten opzichte van het neogotische gedeelte.

Het schip wordt wel in zijn originele staat hersteld.

Het rigoureus gereconstrueerde interieur krijgt opnieuw zijn majestueuze neogotische allure. Ook koor en kruisbeuk ondergaan de nodige herstellingswerken. De werken worden uitgevoerd door aannemer Verbeke uit Schaarbeek. Eind oktober 1952 kan een geheel vernieuwde kerk feestelijk worden ingewijd.

De grote restauratie (1981-2000)

Een onderzoekverslag van de toenmalige Provinciale Dienst Kunstpatrimonium uit mei 1981 legt een aantal gebreken aan de kerk bloot. Het meldt scheuren in de toren, loskomend voeg- en metselwerk, barsten in de ramen, gebreken aan de monelen. Kortom: er moest iets gedaan worden.
De kerkfabriek neemt haar verantwoordelijkheid en poogt via onderhoudswerken de schade te beperken. Bij de opvolging ervan komen nieuwe mankementen aan het licht. Tot overmaat van ramp is de toestand van de monelen zo slecht dat de binnenkant tegen vallende stukken steen moet beveiligd worden. Een grondiger en systematischer aanpak dringt zich op.
De dag na Kerstmis van 1984 wordt architect Rondonck aangesteld om een ontwerp te maken voor algehele herstelling van de kerk. Tien jaar later wordt de restauratie van de buitenkant aanbesteed. Aannemer Verstraete & Van Hecke uit Wilrijk zal de werken uitvoeren.
Het ontwerp van architect Rondonck voorziet in de gezondmaking van daken, gevels en toren. De architect hecht grote waarde aan het behoud van het originele bouwmateriaal. De dakherstelling wordt uitgevoerd met natuurleien; de opvallende witte natuursteen wordt gerepareerd door en met vervangingen, de glas-in-loodramen wordt in oorspronkelijke staat gebracht, het voegwerk wordt uitgeslepen en nieuw voegspecie wordt aangebracht. De gemetselde bakstenen worden bijgewerkt, de slechte vervangen en het geheel ontmost. In 1997 worden de werken opgeleverd.

De kerk vandaag

Het gotische schip: 74 m lang, 17 m hoog en 10 m breed. Ondersteund door 12 monolieten. De kerk is 20 m breed en de toren 65 m hoog. De kruisweg werd geschilderd door broeder Max. Het koorgestoelte, de preekstoel, de communiebank en het hoofdaltaar werden gemaakt door de Gentse houtsnijder Frans Van den Hende.
Het Sint-Laurentiusbeeld, beeldhouwer ongekend, stond in de vroegere kerk, gelegen aan het huidige kerkhof. Het retabel is afkomstig uit het Sint-Jan-Berchmanscollege te Antwerpen en werd ontworpen en vervaardigd door Frans Baeckelmans, Jean-Baptiste Van Wint en Jean-Baptiste De Boeck uit Antwerpen.
De brandramen zijn getekend door Maurice De Loor uit Gentbrugge en vervaardigd door glazenier Alfons Calders uit Mortsel. Zij vervingen bijna alle glasramen van voor de oorlog. Het orgel verving het vooroorlogse van de gebroeders Reygaert en werd vervaardigd door Jos Loncke uit Essen.

Sint Laurentius

Laurentius geboren in Aragon (Spanje) was aartsdiaken van Rome alwaar hij 258 de marteldood is gestorven. Hij zou uit nederigheid de voeten van de christenen gewassen hebben.
Drie dagen na de marteldood van paus Sixtus II die hem tot diaken had gewijd (zie één van drie afbeeldingen op de predikstoel in de kerk) en hem de kerkschat had toevertrouwd, werd hij gevangen genomen en gedwongen deze kerkschat af te geven, maar er was niets overgebleven: hij had alles uitgedeeld aan de armen! Keizer Decius gaf toen het bevel hem te geselen en hem naakt boven brandende kolen aan het spit te rijgen.

Cultus

De relieken van de heilige Laurentius zijn zeer gegeerd. Calvijn vernoemt ze ironisch: de grill waarop hij werd vastgebonden, repen gebraden vlees, flesjes gevuld met gesmolten vet.
Zijn voornaamste cultusplaatsen zijn Spanje waar hij werd geboren en Italië waar hij stierf.
Laurentius is de patroon van de armen aan wie hij de kerkschat had verdeeld. Zijn functie van diaken bracht hem het eerbetoon aan van bibliothecarissen, bibliofielen en boekhandelaren, want de diaken was belast met de zorg voor de heilige boeken.Maar het is vooral zijn marteldood op de rooster die hem de meeste devoties bijbracht. Hij wordt aanroepen ter vrijwaring van branden en is patroonheilige van alle beroepen die iets met vuur te maken hebben zoals brandweerlui, kolenhandelaars, bakkers, koks, glasblazers e.a. Hij wordt ook aanroepen tegen de lumbago en de zona, genoemd de Sint-Laurentiusgril, die zich manifesteert met een brandende pijn in de nieren.

Iconografie

Sint-Laurentius wordt zeer dikwijls afgebeeld als een jonge man, blootshoofds en met de diakendalmatiek waarop soms vlammen staan geborduurd. Als boekenliefhebber draagt hij soms het Evangelieboek en een processiekruis. De beurs of een kelk vol goudstukken waarmee hij ook nog wordt voorgesteld, verwijzen naar de kerkschatten die de paus hem had toevertrouwd. Maar zijn meest karakteristieke attribuut is de grill, het marteltuig waarop hij stierf.

De kerk van Zelzate-west

In het begin der dertigerjaren werd door de minister, de bisschop, het gemeentebestuur en de kerkraad beslist om op de gehuchten Debbautshoek en de Katte een hulpparochie op te richten. Het aantal inwoners te Zelzate bedroeg toentertijd meer dan negenduizend. En de geestelijke bediening, zoals destijds genoemd, stond meer en meer voor onoverzienbare moeilijkheden.
Architect Alfons Van de Gucht uit Antwerpen tekende de plannen en de gebroeders Lefebure uit Zelzate ontvingen de aanbesteding met het laagste aanbod. De inplanting gebeurde op Debbautshoek, op de gronden van de "Maatschappij Zelzate-Uitbreiding".
Op Palmzondag 9 april 1933 vond de wijding plaats door bisschop Coppieters. De dienst in de kerk werd verzorgd door de priesters van Sint-Laurentius: pastoor Vandersypt en onderpastoor Van Hecke, die later de eerste pastoor zou worden.
Op 13 december 1933 werd de nieuwe parochie officieel erkend onder de naam Sint-Antonius van Padua en op 22 juli 1934 werd de pastoor aangesteld: E.H. Achiel Van Hecke. De statistieken van 31 december 1933 geven 3.125 zielen aan.

Sint Antonius van Padua

Sint Antonius leefde in de dertiende eeuw. Hij is geboren in Portugal, en verbleef op het Iberisch schiereiland, Noord-Afrika, Frankrijk en Italië. Hij is vooral gekend om zijn preken. Om hun leerstellige inhoud wordt hij kerkleraar genoemd. Een leraar heeft een boek nodig, en toen dat gestolen was, bracht de dief het terug. De boosdoener knielde dan voor het Heilig Sacrament en bekeerde zich.
De historie met dat zoek geraakte boek leeft nu nog verder. De hulp van Antoon wordt ingeroepen voor het terugvinden van verloren voorwerpen. Vroeger gaf men bij het terugvinden dan een brood aan de armen, het zogenaamde Antoniusbrood.
De feestdag valt op 13 juni.

In de kerk staat op een sokkel een beeltenis van hem. Hij staat op een sokkel, en is wit gekleurd. Op zijn ene arm draagt hij het kind Jezus, in zijn andere hand de lelie.

Rondom de kerk staan een reeks kapelletjes waarin telkens een episode uit zijn leven, dan wel een reden voor verering uitgebeeld zijn: