22 November 2021; klooster van de Augustijnen, Gent. De zon verlicht uitbundig de kleurrijke glasramen in de gangen. Eerst leidt priester Emmanuel mij langs de stemmige Sint-Ritakapel (met aquarium) en de monumentale Sint-Stefanuskerk. In de recreatiezaal zitten we klaar voor een gesprek dat anderhalf uur zal duren.
Priester Emmanuel komt uit Ghana, een land aan de Atlantische Oceaan aan de westkust van Afrika. Hij is in Ghana tot priester gewijd in 2008 en hij studeerde moraaltheologie in Leuven.
Wat was de reden van jouw verblijf hier? Kwam je ervaring opdoen?
Mijn komst naar dit bisdom is een wonder. De kerk in België is gezegend dat zij financiële steun van de overheid krijgt. Die krijgen wij niet in Ghana. Als ik terugkeer naar Ghana, heb ik een auto nodig voor mijn bediening, maar er is geen hoop om er één te krijgen. Dus besloot ik een jaar te werken om geld te sparen om een auto te kunnen kopen. Ik kreeg de kans om in Oostenrijk te werken en ik wilde dat wel. Maar de Alleluia Maria-gebedsgroepen in Temse en Leuven, die ik pastoraal help, wilden dat ik hier in België zou werken. Ze zochten eerst een locatie voor mij in een ander bisdom, maar dat lukte niet. Daarna contacteerden ze het bisdom Gent; met succes. Dus ben ik de gebedsgroepen en dit bisdom dankbaar voor hun hulp. Ik heb nog niet genoeg geld, maar wat ik heb zal een grote hulp zijn. Ik denk dat het heel nuttig is geweest om hier een jaar te werken. Ik heb niet alleen in Gent-Noord gewerkt maar ook met de gebedsgroepen.
Je verbleef bijna een volledig jaar in België, verbonden aan de parochie Gent-Noord, Heilige Lieven. Wat blijft je bij?
In het begin was het moeilijk omwille van de coronamaatregelen maar daarna kreeg ik de kans om veel mensen te ontmoeten en samen met hen eucharistie te vieren. Ik ontmoette vriendelijke mensen, steeds bereid om te helpen - ‘als je iets nodig hebt, dan vraag je het maar’. Ik heb weinig nodig gehad. Er waren heel mooie ervaringen maar ook moeilijke want er is een opmerkelijk cultuurverschil tussen Ghana en hier. Hier is na de eucharistieviering iedereen weg, niemand blijft praten om elkaar te bemoedigen en verder te leren kennen. Ook mensen bezoeken is niet evident; ik vroeg dikwijls ‘kan ik je bezoeken?’. Neen, toch niet. Iemand zei me: ‘mijn man is ziek, hij is in het hospitaal’. Ik vroeg: ‘kan ik hem bezoeken, ik wil voor hem bidden’. Neen.
Kan je dat cultuurverschil nader duiden?
Er is niet alleen de bereidheid om te spreken met mensen, ook de manier van eucharistie vieren is sterk verschillend. Hier is het zoveel stiller, er wordt weinig (mee)gezongen, er wordt niet gedanst, de mensen zijn minder betrokken bij het gebed. In Ghana is men meer actief, meer enthousiast en de mensen blijven soms ook na een viering van twee uur nog napraten.
Dat merk je ook bij de preek: hier is die meer gericht op het concrete leven ‘hoe doe je dat nu concreet in jouw leven?’. In Ghana leggen we meer de nadruk op Gods wil, op wat God voor ons kan doen. Er is meer spiritualiteit, men maakt meer tijd voor gebed, de nadruk ligt eerder op de kracht van God dan op de kracht van mensen. Mensen in Ghana komen eerder samen om te bidden, zij bidden samen de rozenkrans en geven aandacht aan andere spirituele activiteiten, in België gaat het meer om de eucharistieviering op zich.
Hier vind je weinig gebedsgroepen, in Ghana heeft elke gemeenschap meer dan één gebedsgroep. De gebedsgroepen voor jongeren zijn vooral charismatisch geïnspireerd (de heilige Theresia van Lisieux, Maria Goretti). Er zijn ook gebedsgroepen voor ouderen zoals de Christelijke Moeders en het Marialegioen. Jonge mensen zijn meer actief.
In de katholieke kerk wereldwijd krijgen weinig leken de kans om een leidende rol te spelen. Ook in Ghana is dat zo. De bisschop roept de priesters op om zoveel mogelijk gebruik te maken van de diensten die de leken kunnen vervullen maar niet alle pastoors gaan erop in. Ik hecht ook veel belang aan het vormen van jeugdgroepen. Als je in Ghana niets organiseert voor de jongeren, zullen ze niet naar de kerk komen. Op dat vlak heeft de Pinksterkerk meer aantrekkingskracht: ze hebben een groot aanbod aan spirituele activiteiten en ze zijn veel actiever in het begeleiden van de jongeren op sociaal-economisch vlak. Waar de katholieke kerk vooral op spiritueel domein actief is, begeleidt de Pinksterkerk de jongeren bijvoorbeeld ook in en naar hun beroepsleven. Ze stellen de bijbel en de H. Geest sterk centraal en bieden waar nodig ook financiële hulp. Daar ligt een groot werkterrein voor de katholieke kerk: dat armen zicht krijgen op de oorzaak van hun armoede en hoe we hen kunnen begeleiden om zelf naar oplossingen te zoeken om uit die armoede weg te geraken, hen inspiratie geven om zichzelf duurzaam te behelpen.
Wat wordt jouw opdracht als je eind december teruggaat naar Ghana?
De bisschop heeft me gevraagd om les te geven aan de seminaristen in ons priesterseminarie. Hij heeft ook gevraagd om de parochies te helpen in armoedebestrijding en groepen op te richten of te versterken. Mijn proefschrift ging trouwens over armoedebestrijding.
De parochies in Ghana zijn veel uitgestrekter dan hier. Ze tellen bijna altijd meer dan 10 kerken die ver uit elkaar liggen. Sommige parochies tellen 20 of 30 dorpen. De bisschop probeert aan elke parochie minstens 2 priesters toe te wijzen. In een parochie is er één centrale parochiekerk, de andere kerken zijn ‘buitenposten’ of dorpskerken. In de centrale parochiekerk zijn er elke zondag 2 of 3 eucharistievieringen. Er zijn ook vieringen op de weekdagen. In de dorpskerken is er niet elke zondag een eucharistieviering, wel een gebedsdienst met communiegelegenheid door een gebedsleider. Er is elke maand minstens één eucharistieviering in de dorpskerken, anders haken de mensen af. De afstand van de dorpen naar de parochiekerk is veel te groot; sommige gelovigen kunnen die verplaatsing niet doen. In Noord-Ghana zijn er vieringen op zaterdagmorgen maar geen vieringen op zaterdagavond die gelden als een zondagsviering. De mensen willen het niet. In Zuid-Ghana kent men wel eucharistievieringen op zaterdagavond.
Wat is essentieel voor jou in het geloofsleven? Welke boodschap heb je voor ons?
Mijn boodschap is dat de eucharistie essentieel is in het geloofsleven. In de eucharistie ontmoeten we God, zowel fysiek als spiritueel, en leren we wat Gods wil is. De eucharistie staat centraal maar ook alle sacramenten zijn essentieel. Niet alleen de initiatiesacramenten (doopsel, vormsel en eucharistie) en sacramenten die een levenskeuze bepalen (huwelijk, priesterschap), maar ook de sacramenten van genezing (biecht en zalving van de zieken). Het verbaast me dat de zalving van de zieken hier vooral focust op de stervenden. Het sacrament van de genezing is niet het sacrament van de stervenden, maar van de zieken, niet het sacrament van sterven, maar van genezing. In Ghana was er ook een tendens om te wachten tot het naderen van de dood om de priester uit te nodigen. Maar door de catechese is deze tendens verminderd. De priesters gaan nu naar de ziekenhuizen en huizen om de zieke mensen te zalven en te bidden voor hun genezing.
Naast de eucharistie en de sacramenten is het gebed zeer belangrijk. De Kerk heeft 4 niveaus: zij is niet alleen universeel, maar elke lokale gemeenschap, elke familie en elk individu vormt ook een kerk. Dagelijks bidden op al deze niveaus is nodig, zonder het gebed is de Kerk zwak, verliest de Kerk haar wortels. We moeten de jeugd terug naar de Kerk brengen, we moeten hen leren hoe te bidden, ook in gezinsverband en als individu. Waar de familie niet bidt, slaat de secularisering toe. Ik merk dat de secularisatie de Kerk verzwakt en het aantal gelovigen doet afnemen. De afbraak van het gebed is het grootste probleem van de Kerk in de hele wereld.
Het laatste woord
Ik dank God dat ik de mogelijkheid heb gehad om hier veel ervaring op te doen. Ik dank jullie voor jullie gastvrijheid en bereidwilligheid: de bisschop en zijn medewerkers, de parochie Heilige Lieven en de paters Augustijnen. Ik heb me goed kunnen aanpassen. De kameleon zegt: als je in een boom klimt moet je de kleur van de boom aannemen.
Ik heb goede ervaringen gehad die me zullen helpen in mijn leven. Ik heb veel geleerd over synodaliteit en over de samenwerking tussen de pastoor en de parochieploeg.
Elke mens heeft veel te bieden, we hebben veel te leren van ELKAAR.
We nemen een foto in de tuin van het klooster en ik bewonder nog even de prachtige glasramen. We zijn je ook heel dankbaar, priester Emmanuel. Voor wat je ons leerde, hoe je ons voorging, hoe je ons hielp toen pater Guido er niet was en ook toen hij terugkwam uit ziekte.
En we onthouden zeker jouw dankbaarheid, jouw rust en jouw glimlach. Je straalt rust uit en één en al blijdschap.
En hoe snel je Nederlands leerde!
Freddy Van Hyfte
