Toen ik aankwam op de pastorie van Wondelgem viel onmiddellijk deze spreuk van de bisschoppen Van der Noot op: zowel boven het fronton van de pastorie als in de pastorie zelf is deze spreuk te vinden.
Betekenis
Eigenlijk heb ik het altijd een mooie en veelzinnige spreuk gevonden. Finis in het Latijn heeft meer dan één betekenis: grens, doel, einde (ook levenseinde). Respice op zijn beurt betekent: respecteren als achterom kijken beschouwen.
De combinatie van die twee woorden heeft dus een heel rijke betekenis. Het gaat zowel om respect voor het doel, nadenken over het doel, als het bewaren van de eigen grenzen (dus niet overdrijven …), zien waar het om gaat, en ook een beetje achterom kijken van waar je komt– om dan weer vooruit te kunnen gaan.
De volledige spreuk luidt: “Quidquid agis, prudenter agas, et respice finem”, wat je ook doet, doe het voorzichtig (of: met wijsheid) en ‘respice finem’.
Wie voor de kathedraal van Gent staat ziet op de hoek van het Sint-Baafshuis ook de spreuk samen met het wapenschild van de bisschoppen. Heel wat instellingen hebben deze spreuk overgenomen.
Waar komt de spreuk vandaan?
Dat is onzeker. Op een website is te vinden dat het afkomstig zou kunnen zijn uit Jezus Sirach 7, 36 (niet 7,38) of uit Aesopus Fab. 45.(bron: https://www.ensie.nl/betekenis/quidquid-agis-prudenter-agas-et-respice-f...) Volgens een andere website is het afkomstig uit het Middeleeuwse ‘Gesta Romanorum’ (verhaal 103). Ook daar staat een verwijzing naar Aesopus, maar dan Fab. 78. (bron: https://de.wiktionary.org/wiki/quidquid_agis,_prudenter_agas_et_respice_...). Volgens weer een andere website zou het afkomstig zijn van Herodotus (bron: https://www.zitate.de/autor/herodot).
Uitgebreide besprekingen zijn te vinden in: http://caroluslex.com/index.php/2015/02/06/quidquid-agis-prudenter-agas-... alsmede in https://ars-philosophandi.de/quidquid-agis/
Waar nog te vinden?
Verschillende onderwijsinstellingen hebben “Respice finem” als huisspreuk. Er is een muziekgroep die zichzelf ‘Respice Finem’ noemt. Er zijn boeken geschreven met deze titel. De spreuk is als citaat te vinden in tal van artikelen en boeken. Verder zijn er ook nog heel wat afbeeldingen te vinden, zowel oud als recent. Het is voldoende van op Google te klikken op afbeeldingen om er tientallen van te zien.
Varianten?
Her en der vindt men als uitdrukking: “quidquid agas, prudenter agas et respice finem”.
Pater Guido
