Bisdom Antwerpen dankt paus Franciscus voor de uitnodiging om samen na te denken over onze verantwoordelijkheid voor de toekomst van de Kerk. Drie jaar hebben we gewerkt met het boek Handelingen van de Apostelen. Wie getuigt vandaag van de Blijde Boodschap? Wie bouwt vandaag aan de kerkgemeenschap? Waarin staan we sterk en waarin staan we zwak? Hoe kunnen wij ‘een kleine apostel’ zijn? In dat licht zijn we een ‘synodale weg’ gegaan, zoals paus Franciscus die aanbeveelt. Tal van groepen en personen hebben hun inbreng gedaan, mondeling of schriftelijk. Uit deze veelheid van reacties hebben we een selectie gemaakt, geordend rond drie hoofdthema’s. Deze synthesetekst is besproken en afgewerkt op een verruimde bisschopsraad.
Welke klanken komen in ons bisdom het sterkst naar boven?
1. Ambt
Veruit het sterkste appel betreft de ambtsvoorwaarden. Vanuit alle mogelijke hoeken klinkt de roep om het gewijde ambt open te stellen voor vrouwen en gehuwde personen. De argumenten daarvoor zijn divers: van het tekort aan gewijde bedienaars, over de kwaliteit van het pastoraat en het geluk van de pastores tot de principiële geloofwaardigheid van het instituut.
Het thema staat in onze Kerk al lang op de voorgrond. Vanuit de dynamiek van Vaticanum II leefde de verwachting dat gehuwde mannen al priester zouden kunnen worden in de jaren zestig van de vorige eeuw. Het is in die periode dat een golf van uittredingen de Kerk zwaar heeft geraakt. Vele goede, warme en bekwame herders verlieten het ambt om te huwen. Gemeenschappen bleven verweesd achter, vol onbegrip om de starre houding van de Kerk. De vraag naar de wijding van gehuwde mannen (zgn. viri probati) vraagt om een positieve aanpak op korte termijn.
Een gelijkaardig gevoel van onrechtvaardigheid betreft de plaats van de vrouw in de Kerk. De redenen waarom vrouwen niet worden toegelaten tot het ambt zijn voor menig gelovige ontoereikend, meer nog: ze klinken wereldvreemd. In oudere generaties leeft bij vele gelovigen wrok hierover. Bij jongere generaties is het nog erger: de ongelijkwaardige behandeling van de vrouw is voor velen de belangrijkste reden om de Kerk links te laten liggen. Dan wordt wrok onverschilligheid.
Een citaat uit een gesprek met leerlingen van een Antwerps Jezuïetencollege:
“Ik heb me altijd afgevraagd waarom vrouwen in de katholieke kerk geen priester mogen worden. Is deze houding niet bijzonder conservatief? Is het juist niet door alle stemmen en alle ideeën een kans te geven om te spreken, dat we uiteindelijk onze waarheid vinden? Vrouwen en mannen zullen ongetwijfeld bepaalde situaties uit een andere ooghoek bekijken.”
2. Taal
Dagelijks botsen we op onze onmacht om het Evangelie te verkondigen. Er is een breed gedeeld aanvoelen dat de boodschap van de Kerk niet aansluit bij het leven van mensen in onze samenleving vandaag. Dat uit zich onder meer in de taal. Voor mensen die buiten het christelijke geloof staan, slagen we er nauwelijks in op een inspirerende manier getuigenis af te leggen van wat ons drijft. Voor wie toenadering zoekt, vallen we terug op verkondiging en catechese die niet aanstekelijk genoeg is en dus niet werft. Voor wie mee komt vieren, gebruiken we liturgische taal die vervreemdend werkt. We moeten werk maken van vertaling en vertolking van de Blijde Boodschap voor de concrete context van onze samenleving.
Een citaat uit een reactie van een geëngageerde leek:
”De gebruikte taal slaat eenvoudig niet meer aan. Zelfs niet een beetje. (…) Ofwel moet men toegeven dat het geloof een boodschap was voor een rurale, agrarische maatschappij en dat die boodschap geen plaats meer heeft in de eenentwintigste eeuw – wat ik weiger te geloven, maar dat heeft dan tenminste het voordeel van de duidelijkheid. (…) Ofwel wordt er – dringend – werk gemaakt van een taalgebruik en een aanpassing aan de actuele en toekomstige context, om de schade nog te beperken.”
3. Geloofwaardigheid
In Vlaanderen is het bon ton om te zeggen: ‘Ik ben wel katholiek opgevoed, maar ik heb niets met het instituut.’ De Kerk als organisatie wordt ervaren als oubollig, star, machtswellustig en wereldvreemd. Tegelijk doen mensen een beroep op het lokale pastorale aanbod om de belangrijke momenten in het leven te vieren en te begeleiden. Dan blijkt dat er wel degelijk een groot verlangen bestaat naar een geloofwaardige Kerk. De grote uitdaging is deze twee werelden met elkaar te verbinden. Hoe kunnen we de kracht van de Blijde Boodschap laten weerspiegelen in de institutionele structuur?
Velen hebben het moeilijk met de Kerk als structuur of als instituut omdat in hun ervaring de afstand tot de feitelijke geloofsgemeenschap te groot is. Sommigen botsen op obstakels in de communicatie op het niveau van de pastorale eenheid, anderen op het niveau van het bisdom en nog anderen op het niveau van het universele leergezag. Het vaakst verwijzen mensen dan naar het ethische discours over relatie en gezin. Er is vraag naar open dialoog en flexibiliteit.
Het probleem en de aanpak van het seksueel misbruik is niet voorbij. Het heeft de geloofwaardigheid van de Kerk en haar verantwoordelijken diep aangetast. Gelovigen en pastores vragen om een transparant beleid en consequente beslissingen.
Een citaat uit het gesprek in de priesterraad:
“Een vereenvoudiging van de kerkelijke structuren zou kunnen helpen om dichter bij de mensen te staan. De wereldkerk moet oprecht de eenheid in verscheidenheid erkennen en moet zich aanpassen aan de lokale noden, gewoontes en gebruiken. De kerkgemeenschap, het “Volk van God onderweg” heeft ook nood aan een Kerk die verbindt om echt onderweg te kunnen gaan.”
Voor de syntheseteksten van de andere Belgische bisdommen alsook de nationale synthese van het synodaal proces, kan u op deze overzichtspagina terecht.
