'Het woord vooraf' kadert deze twaalfdelige reeks 'Samen groeien naar en nieuw begin'
Naar de vorige stap: De kwetsuur een zin geven in je leven
We zitten vast
‘Ik denk dat ik niet meer naar de groeigroep in vergeving kom’, zegt Jeanine (°). Ze worstelt om haar stem rustig te houden. ‘Ik heb alle stappen gezet. Ik heb besloten me niet te wreken. Ik heb het onrecht proberen stop te zetten. Ik heb de wonde verzorgd en afgebakend. Ik heb begrip opgebracht voor mijn broer. Maar iedere keer dat ik hem zie, doet het weer pijn. Ik kan hem niet vergeven. Ik kan het gewoon niet.’
|
Nadat we gekwetst zijn, lijkt ons hart op een slagveld. Een klein of groter deel van onszelf is omgewoeld, ligt braak, nog vol restanten van de gevoerde strijd. De distels en woekerplanten zitten overal. We vragen ons af of deze woestenij ooit nog kan veranderen in de mooie, bloeiende tuin waarnaar we verlangen.
We beginnen met het terrein te beschermen, zodat er geen nieuwe schade kan aangericht worden (stap 1). Dan beginnen we puin te ruimen en onkruid te wieden (stappen 2, 3, 4 en 5). We vergeven onszelf dat we lieten gebeuren wat er gebeurd is (stap 6).
De weg in vergeving begint dus met besluiten te nemen, te werken aan onszelf. Als de tijd rijp is, kunnen we kijken naar de ander en ons beeld van hem of haar een beetje proberen bij te stellen (stap 7). We gaan op zoek naar de zin van wat er gebeurd is (stap 8).
Al dit innerlijke werk was nodig en vroeg de tijd die hiervoor nodig was. Het was veel. En dan begrijpen we, steeds meer, dat het niet genoeg is.
Hoe hard we ook werken, hoeveel we ook wieden en zaaien, onze tuin zal een woestenij blijven tenzij er regen valt en de zon haar licht geeft. Onze tuin moet water en licht krijgen, en wij kunnen die niet tevoorschijn toveren door hard te werken.
Daarom gaat de volgende stap niet over iets doen, maar over leren ontvangen. We kunnen enkel doorgeven wat we zelf ontvangen hebben.
Hebben we ooit zelf vergeving gekregen? En … hebben we ze ook ontvangen?
Hindernissen bij het ontvangen van vergeving
In elke mens zit er ook een ‘dader’. Kaïn, de broedermoordenaar, én Abel, zijn slachtoffer, zitten in elk van ons. Als we met een eerlijke blik durven teruggaan naar het verleden, zien we hoe we zelf anderen gekwetst hebben. Wellicht was dit slechts zelden met de bedoeling om te kwetsen, maar was het om onszelf te verdedigen, iemand een lesje te leren of een koekje van eigen deeg te geven.
Of misschien kwam het gewoon doordat we zo gericht waren op onze eigen doelstellingen, waarden, dromen en ambities dat we niet eens doorhadden dat we intussen andere mensen beschadigden.
Het kan gaan over recente gebeurtenissen of over zaken die lang geleden gebeurd zijn in ons gezin, onze vriendenkring, de sportclub, de school, in onze woonbuurt, op het werk, …
Het kan gaan over kleine dingen of ernstigere dingen: een misplaatste handeling, een ondoordacht woord, een belediging, een roddel, …
Wat het ook was, in de loop van ons leven hebben we anderen gekwetst én zijn er steeds mensen geweest die ons deze kwetsuren gul vergeven hebben. Deze familieleden, vrienden en collega’s zijn even vriendelijk met ons blijven omgaan. Ze hebben ons nieuwe kansen gegeven. Ze hebben ons het verleden niet aangerekend.
Het is bevrijdend om aan deze ervaringen terug te denken. Iedere keer dat we eraan terugdenken, ontvangen we opnieuw het helende geschenk van vergeving.
Toch zijn er heel wat hindernissen bij het ontvangen van dit geschenk van vergeving.
We kunnen denken dat wat wij deden onvergeeflijk is. Dan zien we onze fouten als zo groot dat men ons nooit zal kunnen vergeven.
Of we staan argwanend t.o.v. het geschenk van onvoorwaardelijke vergeving, omdat we niet geloven dat ze bestaat. We geloven niet in ‘liefde om niet’. Veel ervaringen bevestigen ons hierin – hoe vaak ontmoeten we mensen die onvoorwaardelijke liefde geven?
We kunnen vergeving weigeren omdat we ontkennen dat we zelf iemand gekwetst hebben. Dat past niet in ons zelfbeeld. Misschien zijn we morele perfectionisten en doen we ontzettend hard ons best doen om altijd het goede te doen. Als iemand zich dus toch door ons gekwetst voelt, moet dat wel de fout van de ander zijn. Of misschien zien we onszelf graag als slachtoffers van een harde buitenwereld, diep gekwetst maar nooit kwetsend. We ontkennen onze schuld omdat die niet past bij ons zelfbeeld.
Karen en Tim (°) zijn een klassiek voorbeeld van tegengestelden die elkaar aantrekken. Zij zou alles doen voor haar familieleden en vrienden. Haar energie stroomt naar de zorg voor haar man en kinderen. Tim is een taakgericht persoon, die helemaal kan opgaan in nieuwe projecten. Zijn gezin staat bij die projecten zeker niet op de eerste plaats, het is eerder de geliefde thuishaven waar hij komt bijtanken. De eerste tien jaar van hun huwelijk zijn er erg veel conflicten door dit verschil. Telkens opnieuw verwijt Karen aan Tim dat ‘hij niet echt van haar houdt’. Op een dag komt er een keerpunt. Karen vertelt: ‘Ik had hem met mijn woordenvloed nog maar eens in een hoek gedreven. Ik vond zelf dat ik eens goed de waarheid gezegd had. Ik had enkel een juiste weergave van de feiten gegeven, ik had niet overdreven. Maar Tim antwoordde niet. Hij zag heel bleek en ging naar buiten. Ik ging hem boos achterna en vroeg of hij me toch minstens een antwoord wilde geven. Hij zat op de stoep en keek naar me op. Nog nooit had ik iemand zo verdrietig zien kijken, het ging recht door mijn hart. ‘Ik begrijp niet hoe je mij zo kunt zien’, zei hij toen, ‘Ik zou zulke dingen niet eens over jou kunnen dénken.’ Ik stond paf. Al mijn goed opgebouwde argumenten over hoe hij mij en de kinderen had tekortgedaan, verdampten. Daar zat de man die ik graag zag. Ik had, tien jaar geleden, beloofd goed te zijn voor die man, hem lief te hebben en te waarderen – en ik had hem zo ongelukkig gemaakt als ik hem nooit eerder gezien had, ik had hem met de grond gelijk gemaakt. Ik was zo vol van mijn gekwetst zijn, dat ik niet eens gezien had hoe diep ik hem kwetste. Ik ging ook zitten. We hebben daar lang gezeten in stilte. ‘Dit moeten we anders aanpakken’, heb ik dan gezegd. ‘Ik wil je geen pijn doen.’ ‘Ik jou ook niet’, zei hij. Het heeft ons jaren gekost om een beter evenwicht te vinden, maar dat moment was het begin, het moment dat ik besefte dat ik hem ook had pijn gedaan.’
|
Of misschien hebben we, als kinderen van onze tijd, een hekel aan schuldgevoelens. Bepaalde stellingnames in de moderne psychologie hebben ons ervan overtuigd dat elk schuldgevoel psychisch ziekmakend is. Van zodra er een schuldgevoel opkomt, onderdrukken we het, en komen zo nooit uit bij de vraag of er een reële schuld is.
Ervaren dat je vergeving waard bent
Enkel de ervaring van onvoorwaardelijke liefde kan deze hinderpalen uit de weg ruimen. Enkel de ervaring van een vergeving die ons niet minderwaardig of vernederd laat voelen, maar juist geliefd, kan onze handen openen om vergeving te ontvangen. Zo ervaren we dat we vergeving ‘waard’ zijn.
We zijn het niet waard omwille van onze verdienste, we zijn het waard omwille van wie we zijn in de ogen van de persoon die ons vergeeft.
Op dat moment wordt vergeving een liefdesverklaring. Het raakt ons in ons diepste wezen. We voelen ons ten diepste mens. Je kunt het gevoel vergelijken met het warme gevoel van veiligheid en vertrouwen van een kind dat door zijn ouders gewenst is en graag gezien wordt om zichzelf.
En wat nodigt een dergelijke ervaring uit om deze vergeving verder door te geven!
Ik had mijn vrouw met mijn scherpe woorden diep gekwetst. In mijn kwaadheid had ik zovele lelijke dingen gezegd. Ik was veel te ver gegaan. Mijn aanval was zelfs onterecht. Mijn lieve vrouw weende. Toen voelde ik me ineens verloren. Mijn kwaadheid stopte. Ik begon mezelf in alle stilte verwijten te maken. ‘Wat ben ik toch een dommerik, een uilskuiken. Dit komt nooit meer goed.’ Ook ik kon mijn tranen niet meer tegenhouden. Ik had zoveel pijn en verdriet om wat ik haar had aangedaan. Beiden wenend, hebben we daar lang in stilte gezeten. Ten slotte, zoekend en tastend naar mijn woorden, vroeg ik of ze me wilde vergeven. Ik was bang voor haar antwoord, want waren mijn scherpe misplaatste woorden wel te vergeven? Toen gebeurde het wonder. Mijn vrouw nam mijn beide handen vast. Ze zei: ‘Je hebt me erg veel pijn gedaan. Ik hoop dat je dat nooit meer doet. Ik ga proberen je te vergeven, maar het zal wel heel wat tijd vragen vooraleer ik me opnieuw dichter bij je zal voelen’. Het antwoord kwam recht uit haar hart. Haar antwoord raakte me in mijn diepste vezels. Het is een ervaring die me diep heeft geraakt. Ik kon mezelf niet vergeven voor zo’n stommiteit en mijn vrouw deed dit wél. Ik voelde me schuldig en een heel kleine mens. Ik verdiende dit niet, maar mijn vrouw kon mij vergeven. Wat mijn vrouw toen deed, was groots. Ik weet zelfs niet hoe ze het kon. Het is een dierbaar moment dat altijd in mijn herinnering zal verder leven. De wijze waarop ze me vergeving schonk, heeft de liefde tot mijn vrouw nog laten toenemen.
Uit: T. Fiereman, Ik, mijn naaste en mijn God, Abdij Bethlehem, Bonheiden, 2003, blz. 33.
|
Wanneer we om ons heen kijken, zien we echter dat er een groot verschil is tussen de kansen op dergelijke helende ervaringen.
Wie geboren wordt in een warm, liefdevol nest heeft betere kansen op vergevende en liefdevolle relaties dan mensen die dit stevig fundament niet hebben. Zonder dat basisvertrouwen zijn de hindernissen om liefde en vergeving te ontvangen hoger, vanuit negatieve ervaringen in het verleden.
Is het dan met vergeving zoals met de andere dingen in het leven? Heeft de persoon die geboren wordt in de beste omstandigheden de beste kans op een goede job, bevredigende relaties én een leven vol liefde en vergeving? Heeft de persoon die ‘goed’ is in relaties meteen ook de beste kansen op deugddoende relaties? En wordt wie beschadigd is, nog meer gekwetst door relaties die stukgaan? Is de heilzame kracht van vergeving opnieuw een voorbeeld van ‘the winner takes it all’?
Of zijn er, voor iederéén, manieren om vergeving te ontvangen? Is er een vergeving die voor alle mensen toegankelijk is? Meer nog, is het bij deze vergeving net omgekeerd, en staan de meest gekwetste en de meest kwetsende mensen net op de eerste rij?
Als de Liefde spreekt
Steeds meer verlaten we het terrein van het eigen werk en komen we op het mysterieuze terrein van wat ons te boven gaat.
Het is moeilijk om dit te beschrijven, vaak kunnen we er enkel over getuigen, zoals onderstaand getuigenis van Corrie Ten Boom, een gelovige vrouw die met haar familie tijdens de Tweede Wereldoorlog Joden een schuilplaats had gegeven. Samen met haar zus werd ze opgesloten in een concentratiekamp. Tot haar verwondering ontdekte ze in deze gruwelijke omstandigheden dat Gods liefde sterker was dan alle haat om haar heen. Haar zus stierf, zelf werd ze vrijgelaten. Ze besloot in de hele wereld te gaan getuigen over die liefde, zelfs in Duitsland. Op een avond sprak ze in München. Na de bijeenkomst komt een man op haar af.
In die man herkende Corrie plots één van haar beulen uit het concentratiekamp. Ze herinnerde zich hoe hij haar en haar medegevangenen vernederd had door hen te dwingen naakt te douchen terwijl hij, de Übermensch, misprijzend toekeek. Ze was als verlamd en kon geen woord uitbrengen. Ze stond daar met een koud hart. Maar ze wist ook dat vergeven geen emotie is. Vergeven is een wilsdaad en de wil kan functioneren, ongeacht de temperatuur van het hart. 'Jezus, ik voel mij niet in staat om deze man te vergeven', bad ik in stilte. 'Ik krijg mijn hand wel omhoog, dat lukt me nog. Zorgt U voor de liefde.' Zo legde ze houterig, mechanisch haar hand in de uitgestoken hand. En terwijl ze dat deed, gebeurde er iets ongelooflijks. Ze voelde een genezende warmte haar hele lichaam vullen, tot in de in elkaar gelegde handen. 'Ik vergeef u', zei ze, 'Van ganser harte!' Ze drukten elkaar lang de hand, de voormalige bewaker en de voormalige gevangene. Ze had Gods liefde nog nooit zo intens gevoeld als op dit moment. En tegelijk besefte ze dat dit niet haar liefde was, ze was haar gegeven.
Vrij naar: Corrie Ten Boom, Zwerfster voor God, Gideon, 1995, blz. 46-49.
|
Hoe is zo een plotse ommekeer te verklaren?
Eerst was er de ervaring dat Jezus haar vergaf dat ze niet kon vergeven. Door die onvoorwaardelijke liefde te ontvangen, kon ze het onmogelijke: ze kon haar beul deze vergeving doorgeven.
Vergeving speelt een belangrijke rol in alle religieuze tradities. In het christendom staat vergeving heel centraal. Al in het eerste hoofdstuk van het eerste evangelie staat dat Jezus gekomen is ‘om zijn volk te bevrijden van hun zonden’ (Mt 1,21). Het thema van de vergeving wordt telkens opnieuw hernomen door elke evangelist en brievenschrijver.
Maar al te vaak werd deze goddelijke vergeving in de loop der eeuwen vertekend en verminkt. Ze werd misbruikt om mensen klein te houden. Verre van een liefdesverklaring te zijn werd deze vergeving voorgesteld als iets wat men moest verdienen. In een ver verleden werden mensen aangezet om deze vergeving te verkrijgen door aflaten te kopen, zichzelf te geselen, op kruistocht te gaan. Meer recent kon de vergeving verdiend worden door te voldoen aan de eisen van een beknellende plichtsmoraal. Het doordringende ‘God ziet u’ oog was geen liefdevolle blik, maar een veroordelende blik die mensen gebukt liet gaan onder een loodzwaar schuldgevoel. Onnodig te vertellen dat degene die de schuldenlast bepaalde en de ‘beloningen’ en ‘straffen’ uitdeelde, zichzelf in een machtspositie plaatste.
De aversie door deze negatieve ervaringen met een opgelegd schuldgevoel en zondebesef kunnen zo groot zijn dat de woorden ‘goddelijke vergeving’ niet eens meer gebruikt kunnen worden. Als dat bij jou zo is, voel je dan vrij om naar woorden te zoeken die geen hindernis vormen.
Verre van vernederend en misbruikend te zijn, is echte goddelijke vergeving een liefdesbrief, die altijd en overal, door iedereen kan ontvangen worden. Het is de liefdesverklaring van de God die klein werd om dicht bij mensen te zijn.
Of zoals de benedictijn John Main het uitdrukt: ‘Wat mensen vergeving noemen, is de vaststelling dat God hen altijd graag is blijven zien.’ (zie stap 11)
Iedereen heeft wel al gemerkt dat vergeven gemakkelijker gaat wanneer je gelukkig bent. Dat geldt voor kleine akkefietjes: ergerlijk gedrag van de kinderen wordt op vakantie speels weggelachen, terwijl het in een drukke week voor een stevige ruzie kan zorgen. Dat geldt ook voor ernstigere kwetsuren. Na een gezellige avond worden dingen gemakkelijker bijgelegd dan op een moment dat alles lijkt fout te gaan.
Het ontvangen van het geschenk van de goddelijke vergeving geeft, net als geluk, mensen meer kracht om zelf te vergeven. Dit is de ‘zon’ en de ‘regen’ waarover het in de inleiding ging. Dit is het stuk dat we zelf niet kunnen maken, we kunnen het enkel ontvangen.
Een moeder vertelt over haar drugsverslaafde zoon: ‘Hij heeft me belogen. Hij heeft me bestolen. Hij heeft me vernederd. Hij heeft mijn gezin vernietigd. Hij heeft me uitgeput. Ik weet niet waar hij is. Ik slaap niet meer. Maar wanneer hij zal aankloppen, zal ik achter de deur staan en die openen.’ Haar vriendin vraagt haar waar ze zo’n kracht vandaan haalt. Haar antwoord is: ‘Ik heb spontaan het gebed van mijn kindertijd teruggevonden. “Vergeef ons onze schulden, zoals ook wij vergeven aan onze schuldenaren. Ik heb een kinderlijk geloof behouden, geen volwassen, dat weet ik. Maar deze zin is mijn kracht.’
|
Wat deze anonieme vrouw, Corrie Ten Boom en ontelbare anderen hebben ervaren, is ook voor ons een wegwijzer in vergeving.
Naarmate we ons meer openstellen voor de onvoorwaardelijke vergeving, de genade van Gods vergeving, worden we vrijere mensen. Vrijer om lief te hebben, vrijer om vreugde te ervaren, vrijer om te vergeven.
We kunnen ons voor deze ervaring openstellen in gebed, in stille meditatie of bij het lezen van de Bijbel. In het sacrament van de verzoening ‘vertolkt’ de priester de rol van Jezus. Het is een bevrijdende ervaring om de woorden ‘Je zonden zijn je vergeven in Jezus’ naam’ te horen uitspreken. Dit geeft troost en nieuwe levenskracht.
STAP 9 IN EEN NOTENDOP
- Het is moeilijk om vergeving te ontvangen wanneer we niet geloven in vergeving als liefdesgeschenk, of wanneer we niet geloven dat we zelf al mensen onrecht hebben aangedaan.
- Echte vergeving ontvangen is niet vernederend, het verhoogt je eigenwaarde. Je bent het waard vergeven te worden omdat iemand van je houdt.
- Gods vergeving is er voor iedereen. Door die vergeving te ontvangen, krijgen we de kracht om zelf te vergeven.
|
STAP 9 BIJ JOU THUIS
Het dankjewel-schriftje: Ontvankelijk in het leven staan is iets dat we kunnen oefenen. Hou op dit moment even op met lezen en kijk om je heen. Word je bewust van alle aangename indrukken vanuit je omgeving: een boom die je ziet vanuit het venster, de stevigheid van de stoel die je draagt, de rust van je ademhaling, de warmte van je kleren, vertrouwde stemmen in de verte, de geur van koffie… Neem je tijd om ze allemaal te ontvangen. Ze zijn er zomaar gratis. Probeer de oefening regelmatig te herhalen. Herken de gave-momenten, dat zal steeds vlotter gaan. Deze ervaring kun je nog intenser maken door de gaven te nummeren en op te schrijven in een soort van dagboek, een dankjewel-schriftje. Misschien wil je er zelfs tekeningen bij maken of fotoprints aan toevoegen. Ben je aan 1000? Begin gewoon opnieuw. Je kunt dit ook samen met je kinderen doen. Het is een eigentijdse en creatieve manier om Psalm 103,2 vorm te geven. ‘Prijs de Heer, mijn ziel, vergeet niet één van zijn weldaden.’
Je kunt van jouw thuis een open ‘dankjewel-schriftje’ maken. Smaken verschillen, maar schoonheid herkent iedereen. Iedereen die in jouw huis komt, kan dan genieten van mooie stoffen, rustige en verzorgde ruimtes, kunstzinnige voorwerpen, de geuren vanuit jouw keuken, de klank van fijne muziek, de aanwezigheid van groene, groeiende planten en bloemen, een mooi gedicht aan de muur… Zo is jouw huis, zonder woorden, een uitnodiging aan iedereen die er binnenkomt om ontvankelijk in het leven te staan.
Stilte helpt ons om ontvankelijker te worden. Hoe kunnen we ons bewust worden van Gods geschenken wanneer onze levens en hoofden al vol zitten met gedachten, activiteiten, meningen en oordelen? Christelijke meditatie helpt mensen om het te leren stil maken, net zoals stiltedagen of retraites in stilte, die deel uitmaken van het aanbod in bezinningshuizen en abdijen in Vlaanderen. Er is ook een aanbod via Open Contemplatief Huis , via Open Hartbeweging, via De Grondmelodie en verscheidene andere initiatieven. De website 'Start de stilte' helpt om ruimte te maken voor stilte en om te leren ontspannen, mediteren en bidden.
Ook kinderen kunnen samen met ons deze deugddoende stilte binnengaan. Dat is al zo voor de allerkleinsten. Een jonge moeder schrijft: ‘Ik bewaar een kostbare herinnering aan de borstvoeding van Maarten in de vroege uurtjes wanneer de hele wereld in slaap leek te zijn. Ik genoot ervan om dicht bij God en mijn baby te zijn, het waren voor mij intense gebedsmomenten. Ik weet zeker dat dit een invloed heeft gehad op Maarten.’ (Bron: Madeleine Simon, Born Contemplative, Introducing Children To Christian Meditation, Darton, Longman and Todd Ltd, London, 1993)
Met grotere, al te beweeglijke kinderen kun je oefeningen doen om de stilte in zichzelf te ontdekken: de ruimte waar ze dingen kunnen ontvangen. Vertel je kind dat je een oefening gaat doen waarvoor het zijn fantasie goed zal kunnen gebruiken. Zeg dan: ‘Ga stevig rechtop staan en hou je ogen dicht. Stel je voor dat je een boom bent. Je takken zijn gespreid, je wortels zitten diep in de grond, heel, heel diep. Je staat stevig en bent groot. Je takken waaien zachtjes in de wind. Plots komt er een enorme storm. Je takken zwiepen en zwaaien, MAAR je blijft stevig geworteld – je voeten blijven dus op hun plaats. De storm gaat voorbij, de rust keert weer. Je staat weer in de zon en geniet ervan.’ Eventueel kun je dit begeleiden met een streepje klassieke muziek (bijvoorbeeld voor de storm de laatste 2 minuten van Mendelssohns ‘Fingal Cave’, en voor op het einde rustige piano muziek van Liszt of Chopin).
Nog meer ideetjes voor thuis vind je via ‘Kleurrijk jaar: Stilte’.
|
Goed om te weten
Naar de vorige stap: De kwetsuur een zin geven in je leven
Naar de volgende stap: Ophouden met absoluut te willen vergeven
Heb je deugd van dit vergevingstraject en/of wil je je waardering voor dit aanbod uiten door onze werking financieel te steunen?
Van harte dank hiervoor!
Bekijk de mogelijkheden
|