Heel vaak verschijnt dit titeltje in het parochieblad. Meestal staat er gewoon een korte uitnodiging onder en een uitdagende vraag of titel... Catechese is een belangrijk item in onze gemeenschap. Jammer genoeg verstaan we spontaan dat het om kindercatechese gaat.
‘Mondeling onderricht’
Het woord catechese komt van het griekse katechesis en betekent ‘mondeling onderricht’, ‘overdracht’. Het is een hardnekkig woord. Regelmatig is er ineens kritiek en vinden mensen het woord ouderwets, versleten, het heeft een negatieve bijklank. Dan worden er heel veel zinvolle begrippen voorgesteld: in mijn tijd (lang geleden) was het de ‘lering’, later ging het van ‘geloofsoverdracht’ naar ‘geloofsgroei’. Maar het woord catechese verdween nooit helemaal en komt altijd terug. Een oud woord, waarvan je niet altijd goed weet welke lading het dekt, maar wel internationaal. Ja, in alle talen verstaan katholieken wel dat het over ‘mondeling onderricht’ gaat. Want weet je, catechese in een schriftelijke cursus, gewoon van buiten te blokken op je eentje, is geen catechese en dat erkent iedereen uiteindelijk wel. Al moet ik ieder jaar wel eens een mama of een papa erover doen nadenken. ‘Nee, je zoon of dochter heeft de catechese gemist. Inhalen thuis of elders kan wel eens uitzonderlijk maar niet heel de tijd. Ze doen het samen, het is een groepsgebeuren. Nee, het werkblaadje is maar een ondersteuning, er gebeurt zoveel meer.’ Of ‘Nee, zelfs als hij/zij iedere week komt, kan hij het niet in drie maand doen.’ En welke lading? Dat horen we vaker en vaker in de samenstellingen: volwassencatechese, initiatiecatechese, vormselcatechese, gezinscatechese...
Ouderwets?
Catechese heeft iets dat tegen de tijdsgeest ingaat, hoe modern je ze ook wil maken... Wij vertellen verhalen in een tijd van snelle visuele boodschappen. Wij zetten stap na stap in een levenslang project in een tijd van zappen, mobiliteit, overvloed van informatie en keuze. Wij vormen groepen in een tijd van individualisme. Wij gaan stil in een kerk zitten in een tijd van lawaai en beweging.
Nooit vergeet ik een opmerking tijdens een catechese over talenten. De kinderen benoemden de talenten van Jezus en ook mochten aangeven waarin Hij kan groeien. Dat laatste is natuurlijk niet gemakkelijk te verwoorden. En ineens klonk het: ‘Ik vind dat Hij toch wat moderner mag worden.’ Het doet nadenken: Jezus is wie Hij is. Moet Hij met onze tijd meegaan of moet onze tijd met Hem meegaan? We gebruiken ook wel eens een filmpje in de catechese. Maar we letten op dat we hun geest niet passief maken, hun creativiteit niet doden. Hoe zouden ze dan nog kunnen open komen voor Gods Geest? Er is soms ook wel eens een educatief spel met wat gezonde concurrentie. Maar ‘de laatsten zullen de eersten zijn’. En alle talenten mogen aan bod komen.
Initiatiecatechese
In Anderlecht hebben we het nogal over ‘initiatiecatechese’. Het woord geeft ons doel aan: aan het einde van het traject hopen we dat de kinderen en jongeren geïnitieerd zijn in hun ‘christenzijn’. Ze zijn zich er van bewust dat ze christen zijn: enerzijds door het doopsel, het vormsel en de communie maar nog meer door de vriendschap met Jezus Christus. Drie jaar lang horen ze regelmatig verhalen over hem of verhalen die Hij aan anderen vertelde. Ze ervaren hem als Iemand die goed is, betrouwbaar over tijd en ruimte heen. ‘Hij is dezelfde gisteren, vandaag en morgen.’ Hun relatie, hun geloof is nog niet volwassen: alles moet nog groeien. Bij wie niet, trouwens? Maar de basis is gelegd. Het zaad is gezaaid.
Vaak stel ik me de vraag: zal het groeien? De boer die wéét wanneer hij wat moet zaaien en hij vertrouwt op goed weer, genoeg regen. Voor de catechist is het niet eenvoudig te weten wanneer hij wat moet zaaien. Op welke leeftijd staan kinderen open? Begrijpen ze voldoende waar het over gaat? Voelen ze het goddelijke aan in deze maatschappij? Soms denk je dat je op rotsgrond aan het zaaien bent of in een ijskoude wintermaand slaplantjes buiten zet... Maar de groeikracht komt niet van ons. En bij sommige kinderen en jongeren gebeuren er kleine wonderen, nu of later.
Initiatiecatechese is gelinkt aan de sacramenten. Kinderen en jongeren bereiden zich voor op het doopsel, vormsel en communie waardoor we christen worden. Het gebeurt wel eens dat iemand een halte neemt onderweg of de weg op een bepaald punt stopt. Soms op vraag van de kinderen, meestal in samenspraak met de ouders. En dat moet kunnen. De jongsten stappen op 7 jaar in het traject maar dat is helemaal geen regel meer. Velen zijn een jaartje ouder of zelfs enkele jaren ouder. Die vrijheid maakt dat er ook echt plaats is voor een keuze. Je doet je initiatie wanneer je wil maar je bent niet helemaal christen zolang je ze niet deed... Zo gebeurt het dat ook jongeren en volwassenen ineens vragende partij zijn! Iedereen welkom...
Concreet
Sinds begin september wordt een blauwe flyer met info overal verspreid in de kerken en lagere scholen van Anderlecht. Bedoeling is zoveel mogelijk mensen te bereiken. Wie nieuw wil starten of meer wil weten is welkom op de info- en inschrijvingsavond van 16 september om 19.30 u. in OLV van Vreugde. Ondertussen worden de kinderen die vorig jaar al meededen gecontacteerd en hun inschrijving bevestigd. Op zondag 22 september is er de startviering en van dan af beginnen de maandelijkse bijeenkomsten. Het ‘Kennismaken’ gaat over de grote thema’s: Kerst, Pasen, enkele gekende Jezusverhalen. Initiatie 1 diept verder uit waar Jezus voor staat. Wat wil Hij? Hoe doet Hij dat? Wat is dat Rijk van God? Kunnen wij daaraan meedoen? Initiatie 2 is voor wie zegt: ‘Ja, ik wil meedoen’. Stap voor stap bereiden wij vormsel en communie voor: symbolen, verhalen, bidden en vieren... Tijdens een catechesebijeenkomst klinkt er altijd een bijbelverhaal. Daar gaan we dan op een creatieve manier mee aan de slag. Elke bijeenkomst heeft ook zijn gebedsmoment in de kerk. Dat moment kan veel verschillende vormen aannemen: samen bidden, zingen, luisteren of persoonlijk ergens in een hoekje kruipen en in je eigen hart kijken wat er leeft. Geen catechese zonder gemeenschap, daarom dat de gezinsvieringen helemaal horen bij de initiatie. De gemeenschap is het water dat het zaad moet vinden om te kunnen groeien... En zonder catechisten die in naam van de gemeenschap het verhaal van Jezus verder vertellen, is er geen catechese. Dringend gezocht trouwens: catechisten en plussersbegeleiders...
(pastor Tite)
