Toevallig of een knipoog van Hierboven? ‘De warmste week’, in de donkerste dagen van het jaar, begint net na het feest van Johannes van het Kruis op 14 december. De zorg voor anderen was zijn vertrekpunt en heeft hij nooit helemaal losgelaten. Zijn innerlijke zoektocht bracht hem echter op een ander spoor. Hij is in wezen een mystieker, op zoek naar zijn God, zijn Beminde. Een van zijn mooiste geschriften heeft als titel ‘De vlam van de Liefde’ en een ander ‘De donkere nacht’
Wie is Sint Jan van het Kruis?
Johannes van het Kruis werd geboren op 24 juni 1542 in de regio van Salamanca. Kort na zijn geboorte stierf zijn vader en zijn moeder had het moeilijk om rond te komen. Al heel jong zal Juan meehelpen in een ziekenhuis. Hij krijgt de kans te studeren en in 1563 treedt hij in bij de Karmelieten, een monnikenorde. De orde kende op dat ogenblik heel wat moeilijkheden en groeide weg van haar oorspronkelijke spiritualiteit. In oorsprong waren de Karmelieten kluizenaars op de berg Karmel (Israël) die zich volledig openden voor Gods genade naar het voorbeeld van de profeet Elia. Om hun ideaal zuiver te houden zal Theresia van Avila werken aan een hervorming voor de kloosters. In samenwerking met Johannes van het Kruis komt er geleidelijk een terugkeer naar het oorspronkelijke ideaal van armoede, gebed en afzondering. De hervormde kloosters vormen de ‘ongeschoeide Karmelieten’. Deze hervorming roept echter ook heel veel weerstand en onbegrip op. Johannes van het Kruis zal door zijn eigen medebroeders dan ook een aantal maanden in gevangenschap gehouden worden.
Het is moeilijk om te vertellen wat Johannes allemaal gedaan heeft. Iemand heeft uitgerekend dat hij zo’n 40.000 km. moet hebben afgelegd, alles te voet of met een ezeltje.
Hij sterft op 14 december 1591, totaal uitgeput. Twee dagen later kwam de definitieve pauselijke erkenning van zijn levenswerk toe: de Orde der Ongeschoeide Karmelieten werd officieel goedgekeurd.
Zijn spiritualiteit
Via zijn geschriften en gedichten mogen we binnendringen in zijn geloofsbeleving. Hij was tijdens zijn leven maar ook daarna voor velen een geestelijke leidsman.
Hij zag zijn leven als één grote dankzegging aan God, en die God ontmoet hij in elke andere mens. Steeds opnieuw leeft in hem de vraag: ‘Mijn God, mijn Beminde, waar houdt Gij u verborgen?’
Uit zijn latere geschriften weten we dat hij geraakt was door de liefde van Jezus, waarvan het lijden en de dood tot op het kruis het ultieme teken waren. Hij zag dat Jezus dat lijden voor lief nam, omdat hij niet kon stoppen met het liefhebben van mensen. En dat Jezus zich zó ‘leeg’ maakte, om ‘vol te zijn van Gods liefde’.
Tijdens zijn gevangenschap gaat hij door ‘de donkere nacht’ van twijfel en verlatenheid. Maar hij gaat er doorhéén en leert dat God ook in die nacht aanwezig is. ‘Ik had geen ander leidslicht dan wat er in mijn eigen binnenste brandde’. Hij ervaart éénheid met zijn Beminde (communie).
Over Johannes van het Kruis schrijft paus Franciscus in een exhortatie: ‘Het is niet goed om op anderen neer te kijken als harteloze rechters, belerend te doen en altijd lessen te willen leren. Dat is een subtiele vorm van geweld. Sint-Jan van het Kruis stelt een ander pad voor: ‘Verkies altijd om door iedereen onderricht te worden, eerder dan te verlangen om zelfs de minste van hen te onderwijzen.’ Hij voegde daar nog raad aan toe om de duivel op afstand te houden: ‘Verheug u om het goede van anderen alsof het je eigen werk was, en verlang dat ze voorrang krijgen op jou in alles. Doe dat met heel je hart. Zo overwin je kwaad met goed, je bant de duivel en bezit een gelukkig hart. Als je je hierin niet oefent, zal je nooit echte liefdadigheid bereiken en er niet de minste vooruitgang in maken.’
Een adventsmysticus?
Donkere en eenzame dagen, verlangend zoekend waar God zich verborgen houdt en Hem in iedereen alvast herkennen. Jan van het Kruis heeft ons wel iets te zeggen in deze gure adventstijd. En de vlam van de Liefde is ook die van de warmste week. Waar zijt Gij verborgen, mijn Beminde? In het hart van alle deelnemers en vrijwilligers verspreid over zoveel kleine acties! (p.Tite)
