In de laatste tien dagen van januari viert de Kerk een aantal heiligenfeesten. Daaronder een paar waarover we al eerder schreven: de bekering van Paulus, Timoteüs en Titus en ook Johannes Bosco. Bij deze laatste haalden we aan dat Don Bosco en degenen die hij rond zich verzamelde, zich op Franciscus van Sales inspireerden en zo Salesianen genoemd worden. Vorig jaar was het 400 jaar geleden dat Franciscus van Sales overleed en op 24 januari viert de kerk zijn feestdag. Wie was deze man en waarom stelt de Kerk hem als voorbeeld door hem heilig te verklaren?
Sales
François werd in 1567 geboren op het slot Sales bij Annecy (in de Savoie in Frankrijk) als telg van een Frans gravengeslacht. Na studies in Parijs en Padua trad hij tegen de zin van zijn vader toe tot de geestelijke stand. In 1593 werd hij priester gewijd. Zijn pastorale opdracht was het herstel van het katholieke geloof in de provincie Chablais. Daar had de calvinistische Reformatie snel om zich heen gegrepen. Door zijn prediking wist hij velen in de Katholieke Kerk terug te brengen.
Bisschop
François werd in 1602 benoemd tot bisschop van Genève. Hij beschouwde het als zijn belangrijkste taak om de hervormingen van het Concilie van Trente (1545-1563) door te voeren. Dat hield in: een gedegen intellectuele en spirituele vorming van priesters en een grondige catechese voor de gelovigen.
Boek Inleiding tot het devote leven
In 1608 publiceerde hij Introduction à la vie dévote ('Inleiding tot het devote leven'). Dit boek wordt beschouwd als een van de belangrijkste bronnen van christelijke spiritualiteit van na de middeleeuwen. Daarin benadrukte François de Sales het belang van een persoonlijke geloofsbeleving en de intieme liefdesrelatie van de individuele gelovige met God. Echt vernieuwend voor de tijd waarin het gepubliceerd werd (1609) is de gedachte dat je helemaal aan God kan toebehoren zonder in het klooster te gaan, maar gewoon in de stad, met een huishouden of aan het hof. Het is een persoonlijk begeleidingsboek voor Godzoekers. Of zoals Franciscus ze zelf noemt: op God verliefde zielen. De uitbreiding van de oproep tot heiligheid tot leken is een van de redenen waarom paus Pius IX Franciscus van Sales uitroept tot kerkleraar. De gedachte werkt door tot in onze tijd, onder meer via het Tweede Vaticaans Concilie.
Van pamflet tot boek,
Hoe kwam zijn boek dan tot stand? In 1594 kreeg Franciscus van Sales als jonge priester een moeilijke pastorale opdracht in Chablais, een streek ten zuiden van het meer van Genève. Daar waren sinds een generatie de calvinisten van Genève aan de macht. Het katholicisme was er verdwenen en de jonge katholieke priester werd er met argwaan en vijandigheid onthaald. De kinderen gooiden stenen naar hem op straat. Met zijn preken bereikte hij hooguit een handvol mensen. Daarom besloot hij pamfletten te schrijven die bij de mensen wekelijks onder de deur werden geschoven. Het waren korte geschriften die meteen tot de kern doordrongen, die het katholieke geloof verdedigden zonder anderen te kwetsen, met zwier en durf maar zonder versierselen. Hij wist hoe hij zijn publiek benieuwd kon maken. Het eerste blaadje eindigde met: ‘Wordt voortgezet in het volgend nummer.’ Later werden de pamfletten van Franciscus van Sales gebundeld met als titel Controversen.
Jeanne de Chantal
François onderhield een intense vriendschapsrelatie met baronesse Jeanne de Chantal, een jonge weduwe en moeder van zes kinderen. Samen met haar stichtte hij de Orde van de Visitatie. De Visitandinnen zijn zusters die zich toeleggen op gebed en liefdadigheid.
Kerkleraar en later patroon van katholieke pers
Op 28 december 1622 stierf bisschop François te Lyon aan een beroerte. Hij werd begraven in de kerk van de Visitatie te Annecy. Paus Alexander VII verklaarde hem heilig in 1665. Paus Pius IX riep hem in 1877 uit tot Kerkleraar.
In 1923 riep paus Pius XI Sint Franciscus van Sales in zijn encycliek Rerum omnium perturbationem officieel uit tot de patroon van de schrijvers. Omdat Franciscus heel wat artikelen schreef die hij in periodieken publiceerde, wordt hij beschouwd als de maker van de eerste katholieke krant ter wereld. Daarom wordt hij ook vereerd als beschermer van de katholieke pers en de journalisten. Vandaar dat de paus vanaf 1986 zijn boodschap bij gelegenheid van Wereldcommunicatiedag publiceert op 24 januari, de liturgische feestdag van Franciscus van Sales.
Belang van Franciscus van Sales
Zelf heb ik in mijn bibliotheek twee kleine boekjes rond deze heilige: Aanbevelingen voor een Christelijk Leven (1990) en Woorden van Vertrouwen (1978). Je vindt er teksten uit de geschriften van Franciscus zelf. Ze zijn bijeen gebracht en geschreven op een heel toegankelijke manier en zeer bruikbaar voor ons dagelijks leven als christen. Vooral het boekje rond de aanbevelingen is heel praktisch en bruikbaar. De titels van de hoofdstukjes vertellen het al: Beroep en levensstaat, Groot in het kleine, Volhouden, God in ons leven, Praktische deugden, Relatie tot een ander, Zeg iets goeds, Uiterlijk gedrag.
Een paar voorbeelden
Rond ontspanning: ‘Zo nu en dan moet je je lichaam en geest wat afleiding bezorgen door goede ontspanning. Dat heb je eenvoudig nodig. Zoek de frisse buitenlucht op, ga wat wandelen, praat vrolijk en blij met je vrienden, speel een stukje op je gitaar of een ander instrument of zing een lied (ik vind dit niet uit, het staat er letterlijk!). Om er goed gebruik van te maken heb je niets anders nodig, dan je gezond verstand, dat aan alle dingen hun eigen waarde, tijd en plaats geeft. Bij sport en spel moet je niet overdrijven…. Het gaat om het spel en niet de knikkers: maak van je ontspanning geen werk, maak van de afleiding voor geest en lichaam geen uitputtende karwei.’
Rond jezelf: ‘Zaai uw verlangens niet in de tuin van uw buurman, maar verzorg slechts uw eigen stukje. Probeer ook niet een ander te zijn dan u bent, maar streef ernaar zeer goed te zijn wat u bent…Wat hebt u eraan kastelen te bouwen in Spanje, als u in Frankrijk (voor ons zou dat dan België zijn) moet wonen? … Wij hebben de idee dat alles beter zou gaan als we maar in een ander schuitje zaten.’
Recente uitgaven
Voor wie een recentere uitgave zoekt zijn er de werken van Francien van de Beek (1951) Zij is de auteur van Heilige aandacht – meditatie oefeningen van Franciscus van Sales (2007) en Heilige liefde – wanneer uw wil en mijn wil samenvallen (2021). Ze besteedde een belangrijk deel van haar leven aan het bestuderen van meerdere religieuze tradities. Franciscus van Sales is immers haar patroonheilige.
Voor wie nog meer wil lezen
Wie nog meer wil weten over Franciscus van Sales kan ook terecht op deze site:
https://www.donbosco.be/franciscus-van-sales. U vindt er de bijdragen van Prof. Wim Collin, een Vlaamse Salesiaan die in Rome les geeft en het afgelopen jaar in het kader van 400 jaar Franciscus van Sales een maandelijkse bijdrage schreef over één van de facetten van de spiritualiteit van deze heilige. De moeite om deze praktische heilige wat beter te leren kennen.
Pastor Guido
Met dank aan de site van Kerknet en KRO-NCRV Nederland
