Toen ik dit hoorde, wist ik niet direct wat denken… De katholieke Kerk is in synode: dat is iets wat we al kennen van vroeger. Er was de synode over het gezin (2014), de synode over de jongeren (2018). Maar onze deelname was toen misschien nogal beperkt. Deze keer is het thema wel heel speciaal: een synode over synodaliteit. Synode betekent letterlijk: samen op weg gaan. Hoe gaan we als Kerk samen op weg? Hoe verloopt vandaag dit ‘samen op weg gaan’ in onze Brusselse kerk? Tot welke stappen nodigt de Geest ons uit om te groeien in ons ‘samen op weg gaan’? Paus Franciscus verwoordt wat de bedoeling is: ‘Het doel van de Synode, en dus van dit overleg, is niet om documenten te produceren, maar om dromen te laten kiemen, profetieën en visioenen te stimuleren, hoop te laten opbloeien, vertrouwen te geven, wonden te helen, relaties te weven, een dageraad van hoop op te wekken, van elkaar te leren, en een positief denkbeeld te creëren die de geesten verlicht, de harten verwarmt, en de handen versterkt ...’ Na de moeilijke tijd waaruit we aan het rechtkrabbelen zijn, kan dit wel deugd doen.
Het verloop van een synode
Elke synode verloopt op dezelfde manier, in dezelfde fases. Vanuit Rome wordt een ‘vademecum’ rond het thema opgesteld met verduidelijkingen rond de inhoud. De kern van dit document zijn een reeks vragen. Wereldwijd gaat men in alle bisdommen hiermee aan de slag. Zoveel mogelijk mensen wordt om hun mening gevraagd en worden bij de gesprekken betrokken. Ik deed ooit mee met de voorbereiding voor de Synode over Afrika (1994) in het bisdom Niamey (Niger) en ik zou durven beweren dat alle christenen, een kleine minderheid maar verspreid over een immens land, er op één of andere manier bij betrokken werden.
Ja, we zeggen nogal gemakkelijk dat de Kerk nooit onze mening vraagt. Misschien is dit niet helemaal juist. We voelen ons niet altijd betrokken bij een initiatief dat uit Rome komt -ver van mijn bed- en grijpen de kans niet aan om dit te vertalen naar hier en nu. Vandaag krijgen we een nieuwe kans. Wat zich plaatselijk afspeelt is ongetwijfeld het topmoment van zo’n synode. Men verzamelt een massa ervaringen, indrukken, reflecties die het concrete leven weerspiegelen. Het is belangrijk voor onze plaatselijke gemeenschappen hier goed naar te luisteren.
Al die antwoorden worden verzameld en samengevat per bisdom. Hier gaat natuurlijk heel wat verloren maar toch worden er wel grote lijnen zichtbaar. Die grote lijnen worden samengevat in een werkdocument dat als basis dient voor de eigenlijke vergadering van alle bisschoppen in Rome. Na die vergadering publiceert de paus dan een einddocument. Dit krijgen we dan terug thuis…
Drie kernwoorden: participatio, communio, missio
Maar een synode over synodaliteit. Wat is synodaliteit nu eigenlijk? We blijven stilstaan bij drie kernwoorden die omschrijven hoe we samen Kerk vormen. Participatie, verbondenheid en zending zijn niet van elkaar te scheiden. Het zijn drie ervaringen die door elkaar lopen en elkaar versterken. Gewoon enkele bedenkingen hierrond.
Participatie of betrokkenheid. Voelen we ons betrokken bij wat er reilt en zeilt in de Kerk of laten we dit liever over aan de benoemden, de pastores of nog verder weg de bisschoppen? Misschien speelt hier ook wel de een of andere vorm van clericalisme. Hoe minder betrokkenheid, hoe gemakkelijker het ook is om kritiek te leveren zonder er iets aan te doen. Iedereen weet wel dat onze Kerk niet altijd een voorbeeld is van samenwerking en duidelijke communicatie, van gendergelijkheid en eenvoud. Verandering kan echter alleen van binnenuit gebeuren.
Wie actief deelneemt botst gelukkig niet alleen op problemen. Men ervaart ook heel wat rijkdom doorheen diverse ontmoetingen en in een gedeelde spiritualiteit. Een synode is er ook om de positieve ervaringen te delen en te laten weerklinken.
Communio of verbondenheid. Als christenen weten wij ons één familie, broers en zusters in Christus. Deze verbondenheid concreet gestalte geven in het dagdagelijkse is een grote uitdaging. Paulus maakt de vergelijking met een lichaam: heel het lichaam lijdt als één deeltje ziek is. En ook ieder stukje van het lichaam heeft zijn taak en draagt bij tot het welzijn van het geheel. Elk van ons telt mee: jong en oud, ziek en gezond, gelukzak en pechvogel,… Elk van ons draagt zijn steentje, zijn talent bij als we samen op stap gaan als Kerk
Tijdens een synode komt dit tot uiting wanneer we op zoek gaan naar de ‘sensum fidei’: de intuitie die er leeft bij de gelovigen en die de richting aangeeft waarin de Geest de Kerkgemeenschap wil laten evolueren. Samen openstaan en luisteren naar Gods Geest maakt een synode zo speciaal.
Missio of zending. Onze zending is Gods Liefde zichtbaar maken in het dagdagelijkse leven naar alle mensen toe en met een voorliefde voor wie aan de rand van het maatschappelijk leven staat. Niks meer of niks minder. Iedereen die het al ooit probeerde, weet dat het niet gemakkelijk is. Om vandaag als Kerkgemeenschap in onze seculiere samenleving te getuigen van Gods Mensenliefde moeten we eerst onze juiste plaats hierin terugvinden. Het boekje van Kardinaal De Kesel over ‘Geloof en godsdienst in een seculiere samenleving’ kan ons hierbij zeker helpen. (Hierover komt binnenkort nog wel eens een artikel in Kerk en Leven.) Welk getuigenis geven wij als kerkgemeenschap in Anderlecht?
De Brusselse Kerk
Vanuit de 10 reeksen vragen die vanuit Rome kwamen, werd er één reeks gepriviligieerd: het luisteren. Enerzijds willen we luisteren naar Gods Woord doorheen enkele bijbelteksten. Anderzijds willen we luisteren naar elkaars ‘kerkervaring’. En hiermee bedoelen we niet enkel de regelmatige kerkganger maar ook wie maar af en toe of bijna nooit contact zoekt. Ook wie om welke reden ook de kerkdeur toegooide mag zijn verhaal doen: ook daaruit (en misschien vooral daaruit) kunnen we veel leren. Elke ervaring is van belang om aan te voelen waar de sterke en minder sterke kanten van onze gemeenschap liggen. Samen willen we gaan waar de Geest ons wil sturen.
Van 17 oktober tot Pinksteren 2022 hopen we dan ook met verschillende groepen (of groepjes) te kunnen samenkomen om uit te wisselen rond enkele heel concrete vragen: Hoe ervaar ik tegenwoordig al wat in de Kerk van Brussel leeft? En een tweede vraag: wat is uw droom voor de Kerk van Brussel? Geen zin in een groepje maar wel in een babbel met één van de pastores of gewoon zin om in uw pen te kruipen? Het kan allemaal!
Hieronder nog het ‘officiele’ gebed van de Synode. (Het zou hetzelfde gebed zijn dat elke morgen gebeden werd bij het Tweede Vaticaans Concilie, heb ik me laten vertellen)
Pastor Tite
