We horen zondag een stukje evangelie waarin de Farizeeën en Jezus het oneens zijn over wel of niet de handen wassen voor de maaltijd. Moet men houden aan uiterlijke tradities of zijn hart volgen? In normale tijden denken we: ‘Hier zijn we nu toch al over heen.’ Vandaag wil ik er wat verder op ingaan: enerzijds voelen mijn handen aan als schuurpapier door het vele wassen, met of zonder alcoholgel; anderzijds -een veel ernstiger probleem- komen in Afghanistan de gevreesde Taliban aan de macht. Ze staan voor een strenge versie van de sharia, de islamitische wetgeving.
Evangelie
De Farizeeën zijn er op uit Jezus en zijn leerlingen te laten veroordelen in Jeruzalem. Ze moeten met eigen ogen zien hoe hij tegen de wet in gaat. En hier vermoeden ze een kans: de leerlingen eten zonder hun handen te wassen. Op zich is het geen vergrijp tegen de wet maar het gaat ongetwijfeld in tegen de traditie. Maar het is wel zo dat ze met ‘onreine handen’ eten. Jezus reageert heftig: ‘Schijnheiligen’ en hij spreekt oude profetische woorden over hen: ‘Jullie eren God met de lippen, maar jullie hart is ver van Hem. De wet van God laten jullie verloren gaan maar aan tradities houden jullie wel vast. Wat uit je hart komt maakt een mens onrein, niet wat je eet.’
Rein en onrein
Meer dan ooit zijn we er ons vandaag van bewust dat we via onze handen en alles wat we aanraken besmettingen oplopen en doorgeven. Hoogstwaarschijnlijk ligt dit bewustzijn aan de basis van die oude tradities. Gezonde hygiëne…maar er is meer!
In de Joodse levenswijze is het handen wassen ook een ritueel gebaar van groot belang. En zeker en vast voor de Farizeeën. Je kan immers maar als Jood je roeping waar maken als je ook ‘rein’ bent. Wie rein is mag met God omgaan, hoort bij het volk van God. Enkel wie rein is, mag bidden.
Alles en iedereen die niet Joods is, wordt onrein verklaard. Alles wat een niet-gelovige heeft aangeraakt wordt als onrein beschouwd. Daarom bvb. de noodzaak om een ritueel bad te nemen als men van de markt komt! Alle wetten en tradities hierrond betrachten maar één ding nl. gelovige Joden afzonderen van wie niet-Jood is. Dat is ook de zorg van de Farizeeën, die een grote invloed hebben op de bevolking. Hun naam betekent niet voor niets ‘apart gezet’. Zij proberen het Godsvolk te bewaren door hen af te schermen van alles wat niet Joods is. Maar om al die wetten te kunnen volgen en zich steeds weer te reinigen is praktisch onmogelijk. Gewone mensen zijn altijd ‘in de fout’ en heel velen komen aan de kant te staan.
Een struikelblok voor christenen
Ik denk niet dat Jezus reageert op het verlangen van de Farizeeën mensen in relatie met God te brengen. Hij reageert op hun formalisme dat nog enkel uiterlijke gebaren ziet en steeds weer oordeelt. Wellicht beseft hij het gevaar dat godsdienst één grote vertoning wordt waarin mensen zich conform gedragen uit angst. Waar wetten en voorschriften overheersen komen mensen in de ban van gevoelens van verplichting, schrik, onderwerping. Want wie de wetten niet onderhoudt zou wel eens door God gestraft kunnen worden door tegenspoed en ziekte. Gehoorzaamheid, offers, gebed en vasten zullen God misschien wel gunstig stemmen…
Jezus reageert tegen dit Godsbeeld. Hij leert ons dat God onze Vader is, barmhartig en liefdevol. Hij stelt geen eisen maar nodigt uit, hij roept op tot solidariteit. (En ja, onze handen wassen is een daad van solidariteit, beseften we opnieuw dankzij corona.) En onze reacties komen niet uit angst voort maar uit dankbaarheid.
De reinheidswetten zullen voor de eerste christenen een grote uitdaging worden in het dagdagelijkse leven. Al snel zullen niet-joden zich willen aansluiten bij die nieuwe religieuze groep. Kunnen joodse en niet-joodse christenen samenleven, samen eten, het brood breken en toch niet ‘onrein’ worden? Ja ! In de brieven van Paulus en de Handelingen van de Apostelen kunnen we lezen over deze bevrijding van de joodse wetten die niet zonder slag of stoot gebeurde. Het was geen gemakkelijke weg maar hij opende de toekomst. En doorheen de kerkgeschiedenis is er nog vaak geschaafd aan die vrijheid…
Een ware revolutie
God eren en beminnen met hart en ziel, en daar je levensstijl op afstemmen, dat is Jezus’ verlangen. ‘Je zal de Heer, je God beminnen met hart en ziel en al je krachten; en je naaste zoals jezelf’ is dan ook de énige wet die wij hebben. Dat ons bidden en vieren nauw verbonden mag zijn met ons dagelijks leven. Dat een kern van liefde en wereldwijde solidariteit ons denken en doen overheerst. Dat onze binnen- en buitenkant in harmonie zijn.
Vandaag beleeft men in Afghanistan angstige tijden waar religieus fanatisme een belangrijke rol speelt. De islamitische wetgeving, de sharia, vraagt ‘onderwerping’. Ze kan streng of minder streng toegepast worden maar draagt sowieso in zich het beeld van een veeleisende en straffende God. ‘Men laat het gebod van God varen en mensenwet is wat zij leren’ De profeet Jesaja zei het al, Jezus herhaalt het. Het is van alle tijden en ook van vandaag.
(pastor Tite)
